Opis i analiza rozpoznania i rozwiązywania problemu edukacyjno-wychowawczego

Charakterystyka i praca z dzieckiem mającym trudności w uczeniu się matematyki

IDENTYFIKACJA PROBLEMU
Michała* poznałam, gdy w wieku sześciu lat zaczął uczęszczać do grupy 5-6-latków, w której pracuję. Był chłopcem w miarę zdyscyplinowanym bardzo szybko nawiązującym kontakt z rówieśnikami i osobami dorosłymi. Już po dwóch tygodniach pracy z dzieckiem zorientowałam się, że ma duże problemy z orientacją przestrzenną, oraz posługiwaniem się liczebnikami porządkowymi. Złościł się, gdy widział, że młodsze dzieci (pięcioletnie) radzą sobie lepiej od niego. Reakcje na trudności były bardzo różne od tupania do wybuchu płaczu. Gdy koledzy oferowali mu swoją pomoc, dochodziło nawet do konfliktów i rzucania książką. To powodowało, że Michał nie chciał uczestniczyć w zajęciach zorganizowanych, gdyż stwierdzał, że trzeba będzie coś liczyć, klasyfikować. Bardzo chętnie lubił rysować, opowiadać wymyślone przez siebie historyjki.
Do szczególnego zajęcia się chłopcem skłoniły mnie coraz bardziej pogłębiające się u niego trudności w matematyce, oraz narastające na tym tle konflikty z rówieśnikami.

GENEZA I DYNAMIKA ZJAWISKA
Na podstawie przeprowadzonej obserwacji (dzienniczek obserwacji, oraz obserwacja zdarzeń) oraz wywiadu z matką, z którą miałam częsty kontakt, dokonałam charakterystyki, która pokazuje przyczyny takiej sytuacji.
Z wywiadu przeprowadzonego z matką wynika, że chłopcem od najmłodszych lat zajmowała się niańka. Matka nigdy nie przywiązywała wagi do kupowania dziecku układanek oraz gier. Jedyne zabawki, jakie posiada Michał, to samochody i przytulanki. Chłopiec, zdaniem matki, nie lubi układać puzzli czy też grać w gry planszowe, najczęściej bawi się samochodami lub ogląda telewizję.
Obserwacja dziecka w przedszkolu potwierdziła dane uzyskane z wywiadu z matką. Podczas zabaw dowolnych Kamil najchętniej bawi się samochodami. Nigdy z własnej inicjatywy nie sięga po układanki. Nawet najlepsi koledzy nie potrafią go skłonić, aby zagrał z nimi w grę planszową.
Z kolei przeprowadzając diagnozę metodą E. Gruszczyk-Kolczyńskiej, w oparciu o samodzielnie skonstruowany kwestionariusz, zbadałam przyczyny występujących u chłopca trudności w uczeniu się matematyki. Diagnoza wykazała występowanie u chłopca specyficznych trudności w uczeniu się matematyki m.in. brak świadomości, w jaki sposób należy liczyć przedmioty, niski poziom operacyjnego rozumowania, funkcjonowanie na poziomie enaktywnym (praktycznym), stosunkowo niski, jak na jego wiek, poziom odporności na sytuacje trudne.
Występujące u Kamila specyficzne trudności w uczeniu się matematyki przyczyniały się do pogłębiania zaległości w tej sferze. Był postrzegany jako chłopiec, który „nie Umie liczyć”, co było przyczyną popadania konfliktów z kolegami.

ZNACZENIE PROBLEMU
Doświadczenie zawodowe jak również literatura dotycząca tego zagadnienia podpowiada, że chłopiec charakteryzuje się nieco wolniejszym rozwojem tych procesów psychicznych, które są zaangażowane w nabywanie pojęć i umiejętności matematycznych. To powodowało, że chłopiec miał coraz większe trudności w uczeniu się matematyki. Z kolei bak odporności emocjonalnej potęgował te trudności. W takim wypadku efekty może przynieść praca z dzieckiem z zastosowaniem metod E. Gruszczyk-Kolczyńskiej, które przyczynią się do rekonstrukcji wiadomości i umiejętności matematycznych.

PROGNOZA
NEGATYWNA
Jeśli nie rozpocznie się systematycznej, indywidualnej pracy, w oparciu o stworzony program oddziaływań, to Michał nie opanuje odpowiedniego zakresu wiadomości, nie zdobędzie umiejętności matematycznych niezbędnym do funkcjonowania w klasie I. Nie osiągnie dojrzałości do uczenia się matematyki w warunkach szkolnych.

POZYTYWNA
Prowadzenie indywidualnej pracy korekcyjno-wyrównawczej spowoduje, że Kamil osiągnie dojrzałość emocjonalną na sytuacje trudne, wyrażające się pozytywnym nastawieniem do samodzielnego rozwiązywania zadań. Zdobędzie kompetencje niezbędne do uczenia się matematyki w klasie I, z zakresu dziecięcego liczenia, operacyjnego rozumowania, klasyfikowania, itp. Tym samym osiągnie dojrzałość szkolną do uczenia się matematyki ze swoimi rówieśnikami.

PROPOZYCJE ROZWIĄZANIA
Celem pracy korekcyjno-wyrównawczej jest
· Rozwijanie odporności emocjonalnej.
· Kształtowanie orientacji w schemacie własnego ciała oraz orientacji przestrzennej.
· Rozwijanie umiejętności konstruowania, przekształcania, odtwarzania.
· Wspomaganie rozwoju intelektualnego przez gry i zabawy.
· Kształtowanie umiejętności matematycznych
Założyłam, że zajęcia z dzieckiem będą prowadzone wg następujących zasad:
- stawiania zadań i wymagań na miarę najbliższego rozwoju dziecka,
- pełnej opieki wychowawczej i współpracy z dorosłymi zajmującymi się dzieckiem, na co dzień,
- akceptacji dziecka i dobrego z nim kontaktu.
Stosując wyżej wymienione zasady, moją prace z Michałem oparłam na zadaniach naprawczych (terapeutyczno-korekcyjnych) oraz zadaniach profilaktycznych (zapobiegawczych)

Zadania naprawcze (terapeutyczno-korekcyjne):
- odporność emocjonalna na sytuacje trudne intelektualnie,
- pozytywne nastawienie do samodzielnego rozwiązywania zadań,
- sprawne liczenie i rozróżnianie błędnego liczenia od poprawnego,
- operacyjne rozumowanie na poziomie konkretnym w zakresie: uznawania stałości ilości nieciągłych, wyznaczania konsekwentnych serii,
- zdolność odrywania się od konkretów i posługiwanie się reprezentacjami symbolicznymi w zakresie: pojęć liczbowych, działań arytmetycznych.

Zadania profilaktyczne (zapobiegawcze):
- stymulowanie ogólnego rozwoju dziecka,
- zapobieganie wtórnych zaburzeń emocjonalnych w zachowaniu,
- wyrobienie takich cech osobowości, które warunkują dalsze samodzielne funkcjonowanie w szkole.

Plan oddziaływań
Zaplanowałam dwa etapy zajęć indywidualnych z dzieckiem. W pierwszym mam ukształtować dojrzałość do uczenia się matematyki. Drugi etap poświęcony ma być rekonstrukcji wiadomość i umiejętność matematycznych, które zostały już opanowane przez jego rówieśników. Jednocześnie moim celem jest nawiązanie ścisłej współpracy z rodzicami, aby chłopiec pewne ćwiczenia mógł również wykonywać w domu.

Wykorzystana literatura
1. Gruszczyk-Kolczyńska E., Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki, Warszawa 1994.
2. Gruszczyk-Kolczyńska E., Dlaczego dzieci nie potrafią uczyć się matematyki, Warszawa 1989.
3. Gruszczyk-Kolczyńska E., Diagnozowanie dziecięcej kompetencji do uczenia się matematyki, kasety video,, Warszawa 2000.

WDRAŻANIE ODDZIAŁYWAŃ
Zadania naprawcze i profilaktyczne zawarłam w treściach prowadzonych zajęć z dzieckiem. Oparte zostały m.in. na następujących zagadnieniach:
- Orientacja przestrzenna,
- Odporność emocjonalna i zdolność do wysiłku intelektualnego,
- Przyczyna i skutek. Przewidywanie następstw.
- Dziecięce liczenie.
- Dodawanie i odejmowanie, rozdawanie i rozdzielanie po kilka.
- Klasyfikacja.
- Stałość liczby elementów w zbiorze.
- Ustawianie po kolei, numerowanie.
Treści zawarte w wymienionych zagadnieniach wdrażałam w następujący sposób:
- organizując indywidualne zajęcia korekcyjno-kompensacyjne z dzieckiem,
- wykorzystując typowe sytuacje życiowe do kształtowania dziecięcego liczenia,
- organizując zajęcia w grupie, do których Michał stopniowo włączany,
- współpracując z rodzicami w celu utrwalanie pewnych ćwiczeń w domu.

Szczegółowy przykład: Kształtowanie dziecięcego liczenia
Zabawa, „kto ma więcej ten wygrywa” (Potrzebna kostka do gry)
Nauczyciel proponuje dziecku zagrajmy, kto wyrzuci więcej wygrywa. Podaje dziecku kostkę. Dziecko rzuca, ustala ile ma oczek. To samo czyni nauczyciel. Potem porównują wynik. Bywa, że dziecko nie wie jeszcze, że ostatni wymieniony liczebnik określa liczbę kropek. Dlatego po każdym pytaniu: ile masz? Dziecko ponownie liczy kropki.

EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ
Pracę korekcyjno-wyrównawczą prowadziłam z Michałem przez 9 miesięcy. W czerwcu powtórnie przeprowadziłam diagnozę kompetencji chłopca z zakresu uczenia się matematyki. Diagnoza wykazała, iż wzrosła u chłopca odporność emocjonalna na sytuacje trudne, zmienił się także korzystnie poziom rozwoju dziecięcego liczenia i operacyjnego rozumowania. Ponadto, co wynika z prowadzonych obserwacji chłopiec nawiązał dobre kontakty interpersonalne z rówieśnikami. W zajęciach z zakresu edukacji matematycznej pod koniec roku radził sobie zupełnie dobrze.
Te sukcesy są także zasługą rodziców, którzy moje wskazówki potraktowali bardzo poważnie. Potrafili się cieszyć z każdego, nawet małego sukcesu. Zgodnie z przewidywaną prognozą pozytywną, chłopiec rozpoczął nauką w klasie I, i dzięki uzyskanym informacją od matki, radzi sobie zupełnie dobrze.