Aktywność fizyczna w rozwoju dzieci i młodzieży

Jan Paweł II podczas ostatniej pielgrzymki do Polski stwierdził: ”Każdy rodzaj sportu niesie ze sobą skarbiec wartości, które zawsze trzeba sobie uświadomić, aby móc je urzeczywistnić.
Ćwiczenie uwagi, wychowanie woli, wytrwałość, odpowiedzialność, znoszenie trudów
i niewygód. Duch wyrzeczenia i solidarności, wierność obowiązkom.”
W Polsce, zwłaszcza ludzie młodzi okazują niewielkie zainteresowanie swoim zdrowiem, jego ochroną czy wzmacnianiem. Uznając, że zdrowie jest dobrem, to zdumiewa fakt beztroski o nie, bez względu na wiek czy płeć. Nad utrzymaniem dobrego stanu zdrowia należy pracować nieustannie, ponieważ zdrowie nie jest darem danym na całe życie. Hasło: TWOJE ZDROWIE W TWOICH RĘKACH powinno być akceptowane przez wszystkich, a zależy ono w większym stopniu od sposobu życia niż od medycyny.
Zdrowotne zachowania to czynnik decydujący o zdrowiu. Jednym z elementów zdrowego stylu życia jest aktywność fizyczna, która staje się szansą na zdrowe życie Regularna aktywność fizyczna jest jednym z ważniejszych składników zdrowego stylu życia.
Pełni ona doniosłą rolę w podnoszeniu lub utrzymaniu odpowiedniego poziomu sprawności fizycznej.
Kształtowana w wieku szkolnym sprawność jest trudna do utrzymania przez całe życie.
Potrzeba aktywności młodzieży z punktu widzenia potrzeb biologicznych i zdrowotnych wydaje się oczywista. Wysokie umiejętności ruchowe są atrybutem koniecznym do istnienia i prawidłowego rozwoju organizmu.
Podejmując intensywne ćwiczenia fizyczne w zasadzie nie trzeba radykalnie zmieniać swego ulubionego sposobu odżywiania. Należy ograniczyć ilość spożywanych tłuszczów na rzecz surówek i owoców, zamiast tłustych mięs jeść więcej ryb i chudego sera oraz pić dużo mleka. W żywieniu powinny dominować węglowodany (produkty zbożowe, cukier, miód, ziemniaki), które stanowią najistotniejsze źródło energii dla naszego organizmu oraz w mniejszym stopniu tłuszcze (smalec, oleje, śmietana).Ważne miejsce zajmuje także białko -
główna masa budowlana komórek. Duże ilości białka zawierają mięso, drób, ryby, jaja, produkty mleczne, fasola, groch.
Trenujący musi każdego dnia dostarczać swemu organizmowi wystarczające ilości naturalnych witamin C, A, B. Produkty obfitujące w witaminę C to owoce, szczególnie czarna porzeczka, cytryny, truskawki, poziomki a także pomidory. Dużą ilość witamin z grupy B zawierają – mleko, jaja, razowe pieczywo, kasze, żółte sery. Warzywa posiadające witaminę A to – sałata, szpinak, marchew, pietruszka, koperek, szczypiorek.
Niezwykle istotny składnik pożywienia stanowi woda, która powinna być głównym płynem spożywanym przed, w czasie wysiłku oraz bezpośrednio po nim. Należy unikać wszelkich napojów zawierających duże ilości węglowodanów, np. stężonych soków owocowych, słodzonych napojów chłodzących, napojów zawierających kofeinę – kawy, herbaty. Zalecane jest picie wody chłodnej, która krócej pozostaje w żołądku i dodatkowo obniża temperaturę ciała. Każdy wysiłek trwający 15 minut wymaga wypicia pół szklanki wody, każde pół godziny treningu – pół litra wody itd. Dodatkowym źródłem płynów są owoce i warzywa zawierające duże ilości wody: jabłka, gruszki, sałata, pomidory.
Młodzież powinna spożywać 4 posiłki o stałych porach dnia, w tym:
- obfite, urozmaicone pierwsze śniadanie rano, przed pójściem do szkoły,
- drugie śniadanie w czasie pobytu w szkole, po drugiej lub trzeciej lekcji,
- pełnowartościowy obiad,
- lekką kolację, odpowiednio urozmaiconą, na 2 -3 godziny przed snem.
W obecnym czasie, trudnym okresie transformacji i przeobrażeń przełomu XX i XXI wieku wynika, iż następuje pogorszenie kondycji zdrowotnej populacji w wieku rozwojowym.
Za dziecko zdrowe uznaje się to, które pod względem rozwoju fizycznego, morfologicznego, funkcjonalnego oraz sprawności ruchowej osiągnęło poziom odpowiadający jego potencjalnym możliwościom, a jego rozwój psychiczny, emocjonalny, intelektualny charakteryzują ogólna harmonia i prawidłowe interakcje ze środowiskiem.
Aktualnie rozwój, zdrowie, sprawność fizyczna i edukacja w wieku rozwojowym są traktowane nierozdzielnie.
Jest wiele czynników, które wpływają i są odpowiedzialne za stan zdrowia. Do najważniejszych należą: styl życia, zachowanie zdrowotne, środowisko fizyczne i społeczne,
brak nawyków prozdrowotnych, braki w propagowaniu zachowań prozdrowotnych wśród dzieci i młodzieży, a także wśród rodziców, wychowawców, pedagogów (J.Kopczyńska-Sikorska 2002).
Aktywność fizyczna, jako warunek pozytywnego pojmowania zdrowia jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka w każdym okresie życia, szczególnego znaczenia nabiera jednak w dzieciństwie i młodości, kiedy jest niezbędna do prawidłowego rozwoju.
Na ten okres przypada najintensywniejsze dojrzewanie fizjologiczne, psychiczne
i społeczne. Właściwie użyty dowolny ruch łagodzi przebieg procesów rozwojowych, zwiększa odporność fizjologiczną, koryguje zniekształcenia postawy, kształtuje pozytywne nawyki ruchowe (P.Sobolewski 2003).
W ostatnich dziesięcioleciach jesteśmy świadkami dynamicznego rozwoju nauki
i techniki.
Ludzie pochłonięci troską o wygodne życie, coraz częściej zapominają o swej biologicznej egzystencji. Technika ułatwia człowiekowi życie, czyni je bardziej wydajnym, jej postęp jest nieodwracalny. Jednak rozwojowi techniki towarzyszą również zjawiska niekorzystne dla ludzkiego życia, które polegają na eliminowaniu ruchu i pracy fizycznej, co wpływa ujemnie na zdrowie i rozwój fizyczny człowieka. Udogodnienia cywilizacji, środki komunikacji, automatyzacja, komputeryzacja zmniejszają do minimum aktywność fizyczną w życiu codziennym ludzi. Również środki masowego przekazu, zwłaszcza telewizja, zabierają człowiekowi coraz więcej czasu i zmuszają go do siedzącego trybu życia.
Efektem tych przemian jest szerzenie się chorób cywilizacyjnych (głównie układu krążenia i nerwic), a także niekorzystnych zjawisk społecznych wśród młodzieży.
Nic więc dziwnego, iż profilaktyka chorób cywilizacyjnych za pomocą ruchu jest tematem
szeroko dyskutowanym przez lekarzy, pedagogów i psychologów. Zwiększona
i systematyczna aktywność ruchowa może łagodzić lub usuwać występowanie wielu czynników chorobotwórczych. Praca fizyczna, uprawianie sportu i turystyki, rekreacja,
wychowanie fizyczne, a także wszelka codzienna aktywność ruchowa stają się dziś koniecznością.
Regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych chroni przed chorobami:
- znosi lub zmniejsza bóle kręgosłupa – ćwiczenia kształtujące siłę mięśni grzbietu i brzucha, a więc podtrzymujących kręgosłup mogą przeciwdziałać jego bólom,
- zapobiega lub zmniejsza otyłość – w połączeniu z prawidłową dietą pomaga w pozbyciu się
zbędnych kalorii i kontrolowaniu wagi,
- wzmacnia kości – dzięki ćwiczeniom zwiększa się zawartość składników mineralnych
w kościach, co redukuje możliwość powstania w późniejszym wieku osteoporozy (kruchliwości i łamliwości kości),
- znosi nerwowość i depresję – uprawianie sportu wpływa na podniesienie samooceny, ułatwia zrelaksowanie się i pobudza intelektualnie,
- obniża ryzyko chorób serca – ćwiczenia chronią przed otyłością, wysokim poziomem cholesterolu i nadciśnieniem krwi,
- łagodzi dolegliwości menstruacyjne.
Aktywność fizyczna wpływa na zdrowie człowieka, zaś brak aktywności nie tylko może spowodować kłopoty ze zdrowiem fizycznym ale i psychicznym. Prowadzenie zajęć sportowych z młodzieżą daje możliwość kształtowania nie tylko ich ciał ale i ich osobowości,
postaw i zachowań. O tym, że ćwiczenia fizyczne to nie tylko dbałość o swój wygląd czy zdrowie mówi stare przysłowie: ”W ZDROWYM CIELE, ZDROWY DUCH”.
Doskonałą okazją dostarczania dzieciom i młodzieży odpowiedniej dawki ruchu stwarzają zajęcia wychowania fizycznego w szkole, a także sport i rekreacja w ramach zajęć pozalekcyjnych. Zwłaszcza szkolne lekcje wychowania fizycznego powinny mieć decydujące znaczenie w zapewnieniu uczniom dostatecznej dawki ruchu i ukierunkowaniu na
samodzielną działalność w tym zakresie.
Poziom aktywności fizycznej dzieci i młodzieży zależy również od wzorców zaczerpniętych z domu. Dzieci i nastolatki korzystają z aktywności fizycznej na wiele sposobów. Potrzebują przynajmniej 60 minut ruchu dziennie.
Rodzice mogą im pomóc:
- dając dobry przykład i organizując rodzinne przedsięwzięcia sportowe, oraz towarzysząc dzieciom w zajęciach fizycznych,
- zachęcając dzieci do aktywności fizycznej w domu, szkole i z przyjaciółmi,
- ograniczając oglądanie telewizji, gry komputerowe i inne nieaktywne formy zabaw proponując w zamian zabawy z aktywnością fizyczną.
Zmiany jakie zachodzą w organizmie pod wpływem systematycznej aktywności ruchowej są ogromne. Wiele z nich objawia się już na pierwszy rzut oka. Są to prosta , szczupła sylwetka, lepsze umięśnienie, sprężysty chód, brak objawów zmęczenia przy pracy fizycznej, lepsze samopoczucie w dniach, w których inni czują się gorzej.
W wyniku treningu uzyskuje się wyraźną poprawę podstawowych cech motorycznych, takich jak: siła, szybkość, wytrzymałość.
Wychowanie fizyczne i sport są również czynnikami wspomagającymi rozwój u dzieci
i młodzieży cech o charakterze społeczno-wychowawczym:
- uczy dokonywania wyboru i krytycznego patrzenia na siebie oraz podporządkowania celów jednostki – celom grupy,
- uczy właściwie przeżywać sukcesy i porażki,
- uczy dyscypliny,
- kształci życzliwy stosunek do ludzi,
- przyczynia się do wzrostu zainteresowania współzawodnictwem,
- kształci silną wolę,
- uczy konsekwencji w osiąganiu celów,
- wpływa na prawidłowe kształtowanie takich cech psychicznych, jak: refleks, inteligencja-prawidłowe rozumowanie, poprawna ocena sytuacji, zdolność przewidywania
i podejmowania decyzji,
- wpływa na samodzielność i inicjatywę,
- zwiększa odporność na zmęczenie itd.
Jak więc widać aktywność fizyczna ma wręcz zbawienny wpływ na zdrowie i rozwój człowieka. Zwłaszcza dzieci i młodzież, których potrzeby ruchowe są wielkie, powinny wykorzystywać każdą okazję do uprawiania różnego typu ćwiczeń. Niewątpliwie wychowanie fizyczne w szkole daje takie możliwości i częściowo zaspokaja potrzeby ruchowe młodych ludzi. Niestety niektórzy uczniowie z różnych przyczyn unikają udziału
w zajęciach fizycznych, a ich stosunek do ruchu i wysiłku fizycznego jest niechętny. Świadczy to o niskim poziomie świadomości młodzieży szkolnej co do roli aktywności ruchowej w naszym życiu. Dotyczy to również rodziców, którzy często przymykają oczy na mało aktywny tryb życia swych pociech, wyrządzając im w ten sposób wielką krzywdę.
Ogromną rolę w rozwiązaniu tego problemu odgrywają nauczyciele wychowania fizycznego i wychowawcy. Ich zadaniem jest wyrobienie nawyku ruchu u swych uczniów oraz wyposażenie w taką wiedzę i umiejętności, żeby dbali o swe ciało, sprawność i zdrowie przez całe życie.


BIBLIOGRAFIA
1.Barankiewicz J. - ABC sprawności fizycznej - WPM Stentor
2.Charzewski J.(1997) - Aktywność sportowa Polaków - W-wa, Zakład Antropologii AWF
3.Chromiński Z.(1997) - Aktywność ruchowa dzieci i młodzieży - IWZZ, W-wa
4.Drabik J.(1995)- Aktywność fizyczna w edukacji zdrowotnej społeczeństwa - Część I.
AWF, W-wa
5.Dziubiński Z.- Sport w kształtowaniu dojrzałej osobowości - Dyrektor szkoły 2000
6.Guszkowska M.(2005) – Aktywność ruchowa a przebieg transakcji stresowej u młodzieży-
AWF, W-wa
7.Górna K. Garbaciak W.(1994) - Kultura fizyczna w szkole - AWF Katowice
8. Lepczyk M. Jezierski R. Krypa J. – MEN o wych. fiz.- TZG „Zapolex” W-wa 2000
9.Strzyżewski S.(1996) – Proces kształcenia i wychowania w kulturze fizycznej – WSiP
Warszawa