Zestaw ćwiczeń sprawdzający ogólny poziom uzdolnień muzycznych dzieci 5- i 6-letnich

Będąc od 19 lat nauczycielem szkoły muzycznej uczestniczę w egzaminach wstępnych kandydatów do PSM I st. Niejednokrotnie zauważyłam, że dzieci 5-, 6- i 7-letnie mają problemy w zrozumieniu pytań oraz terminów muzycznych używanych podczas tego typu przesłuchań. Jest to niewątpliwie związane z ograniczeniem zajęć muzycznych/rytmiki w przedszkolach lub z niemożliwością prowadzenia tego typu zajęć przez osoby kompetentne. Zaproponowane przeze mnie ćwiczenia w prosty i obrazowy sposób wprowadzają takie pojęcia jak kierunek linii melodycznej, porównanie wysokości dźwięków czy ilość dźwięków współbrzmiących.
Zestaw ćwiczeń przeznaczony jest dla dzieci 5-, 6-letnich.Zawierają wszystkie typy zadań, z którymi musi zmierzyć się dziecko podczas egzaminu wstępnego do naszej szkoły.
Zadania tworzą całość, do przeprowadzenia w czasie zajęć półgodzinnych.Ćwiczenia te można także wykorzystać podczas „codziennych” zajęć edukacyjnych,stosując pojedynczo.
Zajęcia oparte na tych ćwiczeniach przeprowadzam od kilkunastu lat odwiedzając przedszkola i szkoły podstawowe. Warstwa merytoryczna jest niezmienna, ale zmieniam „tło” – historię „wydarzeń”.
Mam nadzieję, że zaproponowane przeze mnie ćwiczenia ułatwią Państwu pracę z dziećmi, pozwolą przygotować je do egzaminów wstępnych lub pomogą określić ogólny poziom zdolności muzycznych, a także zainspirują do modyfikowania ich według własnych potrzeb i pomysłów.

1. Ćwiczenie wstępne – wyjście na muzyczną polankę (ćwiczenie sprawdzające refleks, gotowość do działania oraz poczucie rytmu)
Dzieci ustawione są w kole i poruszają się zgodnie z improwizacją nauczyciela: marsz, bieg, podskoki. Na sygnał „hop” wykonują 4x „pajacyki”, a na sygnał „stop” – kucają, stają się „niewidzialni i niesłyszalni”.

2. Ćw. rytmiczne „Echo” (ćwiczenie sprawdzające pamięć muzyczną i poczucie rytmu)
Dzieci zatrzymują się „na polance” i słyszą „stukającego dzięcioła” – nauczyciel wyklaskuje 1-taktowe frazy rytmiczne. Po jednokrotnym wysłuchaniu każdej frazy dzieci powtarzają klaskaniem, są „echem”. Nauczyciel koniec każdej frazy zaznacza słownym sygnałem „już”, który oznacza moment powtórzenia rytmu przez dziecko.
Propozycje rytmów:
4/4 ćwierć, po dwie (2 ósemki), po dwie (2 ósemki), ćwierć
4/4 szesnasteczki (4 szesnastki), ćwierć, po dwie (2 ósemki), ćwierć
4/4 synkopa (ósemka ćwierćnuta ósemka), ćwierć, ćwierć
4/4 triola, triola (2 triole ósemkowe), po dwie (dwie ósemki), ćwierć.

3. Uwrażliwianie na kierunek linii melodycznej (ćwiczenie sprawdzające słuch wysokościowy)
a) Dzieci siedzą w siadzie skrzyżnym. Nauczyciel opowiada historyjkę: na polankę przybiegł piesek i kotek. Kotek uciekł na drzewo. Gdy się wspinał „śpiewał”: miau, miau, miau, miau, miau (nauczyciel śpiewa na dźwiękach: c1 d1 e1 f1 g1, i podnosi dłoń w górę). Piesek też chciał wskoczyć na drzewo za kotkiem, ale zjechał w dół. Tak zaśpiewał: hau, hau, hau, hau, hau (nauczyciel śpiewa od g1 w dół wykonując odpowiedni ruch ręki).
Nauczyciel zachęca dzieci, aby zaśpiewały i pokazały razem z nim. Nauczyciel z dziećmi śpiewa transpozycję „melodii kotka” i „melodii pieska” od kolejnych dźwięków. (d1, e1, f1, ew. g1).
Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel naprowadza dzieci, że „melodia kotka” szła w górę, a „melodia pieska” szła w dół.
b) Ćwiczenie słuchowe
Nauczyciel gra na instrumencie melodycznym (pianinie, keyboardzie, dzwonkach chromatycznych) przykłady fraz melodycznych. Dzieci po wysłuchaniu określają, czy melodia szła w górę, czy w dół.

4. Uwrażliwienie na wysokość dźwięku (ćwiczenie sprawdzające słuch wysokościowy)
a) Nauczyciel opowiada dalszą część historyjki: kotek obserwował latające w górze ptaki i pieska, który bawił się w dole na polance.
Nauczyciel akompaniuje na instrumencie: gdy gra dźwięki (ósemki) w górnym rejestrze dzieci naśladują fruwające ptaki na niebie; jeżeli w niskim – dzieci kładą się na plecach i naśladują machającego łapkami psa. Podczas muzyki w rejestrze środkowym (gdy słyszą marsz) maszerują.
b) Wprowadzenie pojęcia: dźwięk niższy – dźwięk wyższy
Dzieci z pomocą nauczyciela określają, że kotek znajdował się wyżej od pieska. Nauczyciel śpiewa dwa dźwięki np. g1 c1 na sylabie „la” pokazując w trakcie śpiewania ręką: wyżej i niżej. Nauczyciel wyjaśnia, że pierwszy dźwięk był wyższy, a drugi niższy – po czym zachęca dzieci do zaśpiewania i pokazania ręką.
Nauczyciel śpiewa kolejne przykłady, wykonując równocześnie ruch ręką, po czy powtarza z dziećmi, omawiając za każdym razem: który dźwięk był wyższy: pierwszy czy drugi?
c) Ćwiczenia słuchowe
Nauczyciel na instrumencie melodycznym gra dwa dźwięki o różnej wysokości. Po wysłuchaniu dzieci określają, który dźwięk był wyższy.
Przykłady: c2 – c1; g – d1, e1 – a1; h1 – g1, d1 – e1, g1 – fis1.

5. Określanie czy melodia była taka sama, czy inna (ćwiczenie sprawdzające słuch wysokościowy i pamięć muzyczną)
a) Ćwiczenie wprowadzające: Nauczyciel przedstawia treść: piesek i kotek postanowili pobawić się razem w naśladowanie.
Dzieci dobierają się parami, umawiając się kto jest „kotkiem” a kto „pieskiem”. Dzieci maszerują (na dwóch nogach) parami po sali. Na hasło nauczyciela: „kotek” lub „piesek” zatrzymują się i wywołane dziecko naśladuje jakąś czynność, drugie dokładnie to powtarza. Zabawa przebiega kilkakrotnie.
Następuje modyfikacja: drugie dziecko ma zaimprowizować innych ruch (czynność).
b) Ćwiczenie słuchowe
Dzieci siadają w siadzie skrzyżnym. Nauczyciel gra dwie frazy złożone z trzech dźwięków (o równych wartościach). Przed każdą frazą zapowiada: „pierwsza” – gra; chwila ciszy; „druga” – prezentuje druga frazę. Po wysłuchaniu dzieci określają, czy melodia była taka sama, czy inna. (Ćwiczenie w oparciu o test: Średnia miara słuchu muzycznego E. E. Gordona).
Przykłady fraz:
1. c1 d1 e1 2. c1 d1 e1
1. c1 g1 e1 2. c1 a1 e1
1. a1 e1 d1 2. a1 e1 c1
1. e1 c2 g1 2. es1 c2 g1

6. Śpiewanie piosenki (sprawdzenie słuchu i pamięci muzycznej)
Na polankę przyszły dzieci. Piesek i kotek słuchały jak śpiewają. (wspólne zaśpiewanie piosenki, prezentacje solo lub w duecie.

7. Określenie ilości słyszanych dźwięków (ćwiczenie sprawdzające słuch harmoniczny - rodzaj słuchu muzycznego rozwijający się najpóźniej, zwykle ok. 8-9 roku życia)
a) Treść: Na gałęzi drzewa przysiadały ptaki, słuchując śpiewu dzieciom. Gdy zobaczyły pieska i kotka odleciały, by po chwili i znowu przylecieć.
Nauczyciel przyrównuje ptaszka siadającego na gałęzi do dźwięku. Jeden ptaszek to jeden dźwięk. Pytanie: ile ptaszków usiadło na gałęzi? Nauczyciel prezentuje jak brzmi jeden dźwięk lub dwa i trzy (grane harmonicznie czyli równocześnie). Dzieci słuchają.
b) Ćwiczenie słuchowe:
Nauczyciel gra 1 dźwięk lub 2, 3 dźwięki (harmonicznie). Dzieci za każdym razem próbują określić ile dźwięków słyszą.
Dźwięki należy grać w obrębie oktaw: małej, razkreślnej lub dwukreślnej.

8. Zakończenie
Treść: Po chwili wszystkie ptaszki odleciały, a piesek z kotkiem wróciły wraz z dziećmi do przedszkola.
Marsz po kole.


Krystyna Pelucha