Program rozwoju wokalnego członków chóru o niewielkich możliwościach wokalnych

PROGRAM ROZWOJU WOKALNEGO NIEKTÓRYCH CZŁONKÓW CHÓRU PG NR 3 UCZNIÓW O NIEWIELKICH MOŻLIWOŚCIACH SŁUCHOWYCH I WOKALNYCH W OKRESIE: WRZESIEŃ 2005 – CZERWIEC 2008

Śpiew, czyli odpowiednio wydobywany głos ludzki, jest naturalną, najbardziej powszechną i dostępną forma uprawiania muzyki. Jest on niezbędny w procesie wychowania muzycznego w szkole. Każdy głos ludzki może być poddany procesowi szkolenia technicznego, każdy uczący się może osiągnąć mniej lub bardziej doskonały stopień technicznego opanowania swego instrumentu głosowego.

Program rozwoju wokalnego członków chóru szkolnego o niewielkich możliwościach wokalnych, daje możliwość rozwijania zainteresowań, kształtowania głosu oraz prezentowania się na uroczystościach szkolnych i pozaszkolnych, najczęściej w grupie, choć bywają przypadki ogromnych postępów i rozwoju aktywności solowej takich uczniów.

Uczniowie ci, razem ze wszystkimi członkami chóru uczestnicząc w realizacji Programu Rozwoju Wokalnego Chóru PG 3, wykonują wspólne ćwiczenia w ramach swoich możliwości. Przy pokonywaniu trudności pomaga nauczyciel, opracowując niezbędne ćwiczenia do wykonywania w domu i sprawdzając rezultaty. Dobrze jest również w czasie prób zespołowych umieścić ucznia „słabego” pomiędzy dwoma „dobrymi”, gdyż często uczeń słyszy dobrze, ma tylko problemy odtwórcze.

Cele programu:

Podstawą jest nauka poprawnej intonacji, emisji, utrzymanie linii melodycznej w „swoim głosie” oraz wzmacnianie poczucia rytmu.

Metody i formy pracy z uczniem:

Pracę z uczniem zaczynam od omówienia zasad działania aparatu głosowego, prawidłowego oddechu i postawy śpiewaczej. Następnie ćwiczę poprawne, solmizacyjne śpiewanie gamy C-dur do góry i do dołu. Niedoskonałości interwałowe ćwiczone są na przykładzie fragmentów znanych uczniowi piosenek i zamieniane na interwały. Początkowo ze słowami piosenki, lub na „la la la”, później solmizacyjnie. Czysty śpiew utworów jest zawsze utrwalany na następnych, indywidualnych zajęciach. Dobrze jest, gdy uczeń ma możliwość ćwiczenia w domu, przy pomocy domowników, którzy służą pomocą intonacyjną, lub posiada jakikolwiek nastrojony instrument lub przynajmniej kamerton.
Dostarczam uczniom zestaw ćwiczeń, opartych na podręczniku Czesława J. Wojtyńskiego - „Emisja Głosu”, wyd. przez Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych w Warszawie w 1970r.
Są to m. in.: ćwiczenia oddechowe, usprawniające język i wargi, rozśpiewujące, intonacyjne, rytmiczne, harmoniczne (indywidualne i do wykonywania przez dwie osoby). Jeśli czytanie nut sprawia uczniowi kłopot (zapis nutowy poznają uczniowie w klasie pierwszej gimnazjum), „przerabiam” ćwiczenia na „schodkowy” zapis solmizacyjny, stopniowo wdrażając czytanie nut.
Nie powinno się korzystać z uniwersalnej „recepty” na każdą dolegliwość, Nie istnieją też ćwiczenia rozwiązujące skomplikowane zagadnienia emisyjne. Podstawą działania nauczyciela musi być trafna ocena przyczyny niepożądanego zjawiska. Umożliwi to wybór środka zaradczego.

Opis realizacji programu w I semestrze roku szkolnego:

• W czasie realizacji pracy nad pierwszym repertuarem chóru, uczniowie zgłaszają problemy sami lub zostaną one wychwycone przez nauczyciela. Następuje ustalenie pracy indywidualnej z uczniami w celu sklasyfikowania braków i niedociągnięć oraz organizacja form dodatkowej pracy.
• Zależnie od rodzaju problemu, nauczyciel opracowuje metody i dostarcza odpowiednie ćwiczenia do pracy w domu (na podst. podręcznika Czesława J. Wojtyńskiego - „Emisja Głosu”, wyd. przez Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych w Warszawie w 1970r).
• Podczas zajęć w szkole nauczyciel przeprowadza ćwiczenia z uczniem, sprawdza poziom umiejętności, oraz dokonane postępy. Doradza uczniowi sposób dalszej pracy, tak, by osiągnąć optymalny efekt.
• Po każdym rozdysponowaniu repertuaru, określa ilość i rodzaje problemów wokalnych, doradza zestaw ćwiczeń i sprawdza ich realizację na zajęciach indywidualnych.
• Przydziela jednego lub dwóch „opiekunów” czyli uczniów zdolnych, którzy pomagają w czasie prób zespołowych, słuchając i wspomagając wokalnie ucznia słabszego.
• W czasie przygotowań do opanowania melodii w swoim głosie z uczniem słabszym odbywa się więcej prób, w ten sposób, że „opiekunowie” uczestniczą w próbach indywidualnych, wspomagając go wokalnie.
• Ucząc wrażliwości na rytm, stosuję podkłady muzyczne z perkusją, bądź samą perkusję tak, by uczeń wyraźnie ją słyszał, nauczył się odróżniać akcentowane miejsca i rozumiał metrum i takt.
• Z doświadczenia wiem, że nawet, jeśli uczeń w dalszym ciągu nie „czuje” rytmu, dobrze jest lekko uderzać go w ramię, licząc miarę taktu i zaznaczając akcent na raz. Można posłużyć się „tupaniem” w rytm utworu lub klaskaniem. Prawie każdy po takich ćwiczeniach zaczyna rozróżniać wartości rytmiczne w praktyce.
• Jeżeli efekty są zadowalające, stopniowo rezygnuje się z udziału „opiekunów”, uczeń słabszy potrafi już korzystać słuchowo z melodii, śpiewanej przez grupę głosową.

Opis realizacji programu w II semestrze roku szkolnego:

• Jeżeli uczeń dokonał istotnych postępów, rezygnuje się z systematycznych zajęć indywidualnych, na rzecz sporadycznych zajęć w przypadku wystąpienia problemu.
• Jeżeli sytuacja tego wymaga, a uczeń zrobił niewielkie postępy i jest chętny do pracy, powtarzamy ćwiczenia z I semestru, odpowiednio je modyfikując i podnosząc próg trudności w zależności od potrzeb.
• Przed każdym występem, po dokładnym zapoznaniu się członków chóru z partyturą, (bądź percepcyjnie z utworem,) sprawdzam poziom umiejętności uczniów słabszych i organizuję pracę indywidualną w zależności od potrzeb.
• Zawsze należy pamiętać o ocenie pracy ucznia i dostrzegać postępy, gdyż wiara w swoje możliwości jest istotną zachętą do dalszej pracy. Szczególnie po występach publicznych, należy zwrócić uwagę na pracę uczniów słabszych i docenić ich, tym bardziej, że są to zwykle uczniowie bardzo solidni i uczęszczający na wszystkie próby, co w przypadku uczniów zdolniejszych nie zawsze występuje.

Efekty nauczania i kształcenia:

• Znajomość ćwiczeń wokalnych, oddechowych, dykcyjnych, skalowych i intonacyjnych oraz ich poprawnego zastosowania.
• Umiejętność utrzymania się w melodii „swojego głosu”, mimo słyszenia melodii innych głosów.
• Sprawna intonacja w zakresie interwałów, skali i akordów.
• Rozróżnienie słuchowe poprawnego i niepoprawnego wykonania melodii.
• Poprawne wykonanie prostego zapisu rytmicznego z nut lub ze słuchu, umiejętność zastosowania poczucia rytmu w praktyce.
• Umiejętność poprawnego wykonania z zespołem utworów 2, 3 i czterogłosowych,
poprawnie technicznie i artystycznie.
• Pokonanie bariery lękowej, zahamowań i braku wiary we własne możliwości, dzięki udanym występom publicznym.
• Dzięki ćwiczeniom, uczeń początkowo słabszy, staje się pełnowartościowym członkiem chóru, posiadającym zbliżone umiejętności do wszystkich jego członków.