Współpraca przedszkola z rodziną i środowiskiem

Współdziałanie wychowawców, nauczycieli z rodzicami i opiekunami dzieci jest jednym z istotnych czynników prawidłowego funkcjonowania szkoły, przedszkola i rodziny. Warunkuje harmonijny rozwój dzieci. Wpływa zarówno na ich postępy w nauce, jak i w zachowaniu. Daje również szansę ciągłego doskonalenia się nauczycieli i rodziców jako wychowawców odpowiedzialnych za wielostronny rozwój dzieci.
Współpraca ta nie dotyczy tyko rodziców. Jeżeli dzieckiem zajmują się dziadkowie lub dorastające rodzeństwo, wówczas ich także trzeba traktować jak partnerów. Jeśli do przedszkola trafiają dzieci z domów dziecka czy rodzin zastępczych, należy z ich wychowawcami nawiązać bliskie porozumienie.
W pracy tej, postaram się opisać, jak powinna przebiegać prawidłowa współpraca między wychowawcami a rodzicami lub opiekunami dzieci w placówkach przedszkolnych.
Przedszkole i rodzina to dwa podstawowe środowiska wychowawcze, dlatego powinno istnieć pomiędzy nimi świadome i celowo zorganizowane współdziałanie. Współpraca rodziców i nauczycieli jest wspólnym działaniem dla osiągnięcia dobra poszczególnych dzieci w procesie nauczania i wychowania.
O tym, jakie znaczenie ma współpraca z rodzicami wiedzą i rodzice, i nauczyciele. Naczelnym celem współpracy tych dwóch środowisk jest dążenie do usprawniania pracy wychowawczej z dziećmi. Nie chodzi tylko o doskonalenie działań wychowawczych jedynie w stosunku do dzieci tzw. trudnych czy zaistniałych w grupie sytuacji konfliktowych. Stosowane w praktyce różnorodne formy współpracy wychowawców z rodzicami i opiekunami dzieci, dotyczą spraw związanych z wychowaniem wszystkich dzieci bez wyjątku. Należą one do codziennych oddziaływań wychowawczych przedszkola i domu i przysługuje im taka sama ranga jak zajęciom dydaktycznym, których celowości nikt nie kwestionuje.
Środowisko rodzinne w sposób dominujący wpływa na rozwój dziecka, stąd konieczne jest poznanie warunków domowych dziecka, jak również ujednolicenie oddziaływań wychowawczych przedszkola i domu. Zadaniem wychowawcy jest pomoc, wspieranie i troska o spójność wysiłków wychowawczych domu i przedszkola oraz pomoc dziecku w pokonywaniu trudności w procesie rozwoju.
Wychowawca znając dziecko i posiadając odpowiednią wiedzę psychologiczno – pedagogiczną, ukierunkowuje pracę rodziców, ukazując wszelkie nieprawidłowości i nowe metody wychowawcze.
Wpływów rodziny nie można ignorować. Któż inny niż rodzic jest „kopalnią wiedzy” o własnym dziecku, z której wychowawca czerpie informacje niezbędne do indywidualnej pracy z dzieckiem. Od współdziałania tych dwóch środowisk zależą efekty rozwojowe dzieci.
W dzisiejszych czasach, aby przedszkole zyskało miano tzw. „naszego przedszkola” konieczne staje się wypracowanie takiego modelu współpracy z rodzicami, gdzie obie świadomie współpracujące strony miałyby poczucie współdecydowania w sprawach ważnych dla wychowania i kształcenia dziecka . Aby sprostać tym wymaganiom stosujemy różne formy współpracy z rodzicami i opiekunami dzieci. Powinny one być najkorzystniejsze z punktu widzenia potrzeb dzieci, w zakresie poznawania świata, rzeczy, ludzi, przeżywania wartości.
A oto główne formy współpracy wychowawcy przedszkola z rodzicami i opiekunami dzieci:
• praca indywidualna z rodzicami, którą prowadzi się stosując takie formy jak: rozmowy indywidualne, zajęcia otwarte;
W kontaktach indywidualnych uzyskuje się informacje o dziecku, o jego dotychczasowym rozwoju i aktualnych problemach wychowawczych i zdrowotnych. Informuje się rodziców o stanie emocjonalnym dziecka, jego zainteresowaniach, zdolnościach i problemach.
Poprawnie przebiegająca rozmowa może oddać obu stronom niejedną przysługę np.: pogłębić zaufanie rodziców czy opiekunów do wychowawców i odwrotnie, łagodzić u rodziców napięcia spowodowane trudnościami w wychowaniu dziecka, przełamywać poczucie niepewności i osamotnienia u rodziców pracy wychowawczej z dzieckiem, ograniczać błędy wychowawcze rodziców i nauczycieli, pomóc w bardziej jednolitym i zwartym oddziaływaniu wychowawczym przedszkola i domu.
Jeśli wychowawca musi przekazać coś niemiłego, musi to czynić bardzo spokojnie, zrozumiale dla rodziców, z podaniem propozycji pomocy.
Zawsze jednak powinno się rozpocząć wypowiedź od wyszukania i podkreślenia pozytywnych cech dziecka.
Jeśli rodzice i wychowawcy nie będą przerzucać odpowiedzialności, jeśli w każdym z rozmówcy wychowawca będzie dostrzegać partnera kompetentnego w sprawach wychowania dziecka, to kontakty będą oparte na lojalności i partnerstwie.
Zajęcia otwarte dla rodziców, dają możliwość zapoznania się rodziców z osiągnięciami swoich pociech, ich zachowaniem w przedszkolu. Pogodna atmosfera tych spotkań, towarzyszący im nastrój, w wielu przypadkach zapoczątkowuje porozumienie wychowawców przedszkolnych z domem rodzinnym dziecka.
• Zebrania grupowe z rodzicami mogą dotyczyć zaplanowanego wcześniej tematu zgłoszonego przez rodziców, mogą mieć formę informacyjną o tym co dzieje się w grupie, mogą być okazja dla rodziców, żeby wyjaśnili wątpliwości lub podzielili się swoimi uwagami na różne tematy.
W trakcie zebrań może nastąpić bezpośrednia wymiana zdań dotycząca aktualnych zamierzeń wychowawczych realizowanych w danej grupie – osiągnięć, trudności i wspólnego szukania środków zaradczych.
• Wycieczki, festyny, na których panuje swobodna atmosfera, a obecność wychowawcy razem z rodzicami, daje dzieciom poczucie przynależności i wspólnoty. Znacznie łatwiej później w trakcie roku szkolnego nawiązać rozmowę na trudne tematy, jeśli wcześniej spędziło się trochę czasu razem.
• Uroczystości przedszkolne, w których uczestniczą rodzice i osoby bliskie dziecku to doskonały sposób do pogłębiania więzi uczuciowych pomiędzy nimi, a także jest to okazja do rozmów wychowawców z rodzicami.
Dobra współpraca wychowawcy z rodzicami i opiekunami dziecka polega na ciągłym, wzajemnym uzupełnianiu się. Właściwe współdziałanie powinno polegać na wspólnej organizacji procesu wychowania w przedszkolu i w domu rodzinnym poprzez podwojenie sytuacji wychowawczych, ich zróżnicowanie, ujednolicenie sposobu oddziaływań, metod nagradzania i karania, roztaczania kontroli, pobudzenia do działań pożądanych.
Bardzo ważne jest ujednolicenie lub wyrównanie sprzecznych niejednokrotnie wymagań stawianych dzieciom przez wychowawców i rodziców, zwłaszcza w dziedzinie wychowania moralnego, społecznego, estetycznego, a więc w sferze oddziaływań kształtujących u dzieci określone wartości, oceny, zasady, normy. Skutki niejednolitych oddziaływań wychowawczych prowadzą w konsekwencji do przeżywania przez dzieci zachwiania poczucia uznawanych dotąd norm, zasad i wartości. Czasem staje się to przyczyną zaburzeń w zachowaniu dzieci.
Współpraca wychowawców z rodzicami i opiekunami dzieci stwarza wiele możliwości ujednolicenia ich poglądów na sprawy związane z wychowaniem.
Ponadto wzajemne kontakty pozwalają przekonać się, iż można stosować w miarę zgodne oddziaływania wychowawcze. W ten sposób zmniejsza się tradycyjny dystans między wychowawcami – nauczycielami a rodzicami.
Ważne jest także stwarzanie właściwej atmosfery wychowawczej zarówno przez wychowawców jak i rodziców. Oczywiście stworzenie takiej atmosfery wymaga czasu i cierpliwości.
Oprócz przedstawionych celów współpracy wychowawców i rodziców istnieje wiele innych, bardziej szczegółowych np.:
• uświadomienie rodzicom, że wielostronny rozwój dziecka zależy od wspólnie realizowanych działań,
• umocnienie więzi emocjonalnej między wychowawcami a rodzicami,
• wymiana opinii i spostrzeżeń, np. w sprawie rozwoju fizycznego, społecznego lub społecznego dziecka,
• sugerowanie rodzicom określonych form oddziaływań wychowawczych, za pomocą których mogliby pomóc swym dzieciom w różnych problemach,
• ułatwienie wychowawcom zrozumienia stosunku dziecka do swojej rodziny oraz jej oczekiwań wobec niego.
Dla prawidłowej współpracy ważna jest osobowość wychowawcy. Otwartość, szczerość, komunikatywność to cechy, które ułatwiają nawiązywanie kontaktów. Wychowawca powinien czynić starania, by uzyskać maksimum zaufania, zwłaszcza ze strony rodziców.
Tak jak we wszelkich kontaktach międzyludzkich na to zaufanie trzeba sobie zasłużyć. Najlepszą i najprostszą ku temu drogą jest okazywanie stałej troski o rozwój i wychowanie dziecka.
Chęć pomocy dziecku wypływająca z postawy wychowawcy, wzbudza zaufanie rodziców. Wtedy łatwiej jest nawiązać dobrą współpracę.
Recepta na dobrą współpracę z rodzicami i opiekunami dzieci to:
• nie uważać, że zawsze mamy rację i że wszystko wiemy,
• nie trzymać się kurczowo utartych schematów,
• trzeba patrzeć, słuchać, odczuwać i poszukiwać,
• zawsze być gotowym, by pomóc rodzicom rozwiązać problem,
• być szczerym, komunikatywnym i otwartym,
• być elastycznym, otwartym na zmiany i ciekawe propozycje,
• krytykę ze strony rodziców przyjmować i spokojnie analizować.
Można sformułować kilka ogólnych dyrektyw współdziałania wychowawców, rodziców i opiekunów dzieci.
Są to: zasada pozytywnej motywacji, partnerstwa jedności oddziaływań, oraz systematycznej współpracy.
Zasada pozytywnej współpracy mówi, że ważnym warunkiem skutecznej współpracy wychowawców rodziców jest całkowicie dobrowolny w nim udział. Chodzi o to, aby wszyscy byli świadomi współpracy, jak również korzyści z nią związanych.
Zasada partnerstwa podkreśla równorzędne prawa i obowiązki wychowawców rodziców. Chodzi o to, aby żadna ze stron nie czuła się mniej wartościowa od drugiej, aby tworzyły rodzaj wspólnoty, której członkowie mają w miarę jednakowy udział w podejmowaniu decyzji i razem ponoszą odpowiedzialność za wprowadzenie ich w życie.
Zasada jedności oddziaływań przypomina o konieczności realizowania przez wychowawców i opiekunów dziecka zgodnych celów w pracy wychowawczej. Oprócz zgodności celów ważne jest także uzgadnianie metod i form oddziaływań.
Zasada systematycznej współpracy ukazuje potrzebę czynnego i stałego zaangażowania się w wykonywanie zadań inicjowanych i organizowanych podczas współdziałania wychowawców i rodziców.
Przedstawione zasady nie obejmują na pewno wszystkich, którymi powinni kierować się zarówno wychowawcy, jak i rodzice.
Wychowanie jest z pewnością tym skuteczniejsze, im mocniej opiera się na współdziałaniu wychowawców, rodziców i opiekunów dzieci.
Zarówno nauczyciele – wychowawcy, jak i rodzice odczuwają w większym lub w mniejszym stopniu potrzebę nawiązywania wzajemnych kontaktów i podejmowania współpracy dla dobra dzieci. Jednak w praktyce nie zawsze jest to należycie realizowane. Czasem obserwuje się wyraźną niechęć, tak ze strony nauczycieli jak i rodziców, do świadomie zorganizowanego współdziałania.
Pamiętajmy jednak, że dobra współpraca warunkuje harmonijny rozwój dziecka, a to jest najważniejsze.
Opracowanie: Magdalena Sołtysiak


1. B. Blachowska: Poszukiwanie sposobów współpracy z rodzicami i środowiskiem, „Wychowanie w Przedszkolu” nr 9/1994
2. M. Łobocki: Współdziałanie nauczycieli i rodziców procesie wychowania, Nasza Księgarnia, Warszawa 1985
3. Ł. Muszyńska: Rodzice i nauczyciele, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1985
4. J. Szczurowska: Współpraca nauczyciela z rodziną warunkiem zintegrowania działań wychowawczych, „Edukacja Przedszkolna” nr 1/1998