Problemy wychowawcze w okresie dojrzewania

Nastolatek rozpoczynający naukę w gimnazjum musi odnaleźć się w zupełnie nowej rzeczywistości, stać się bardziej samodzielny, poradzić sobie z nadmiarem szkolnych obowiązków, zapanować nad „burzą hormonów”. To okres trudny zarówno dla dziecka, jak i jego rodziców. Tym bardziej trudny, gdy zaczyna ono sprawiać problemy wychowawcze: staje się nieznośne, buntuje się, bywa agresywne. Kłopoty te miewają różne nasilenie. U niektórych pojawiają się nagle i szybko mijają, u innych są głębsze i trwają długo. Przejawiają się już nie tylko chwiejnością nastroju, akcentowaniem własnego zdania, ale poważnymi problemami w szkole związanymi z niechęcią do nauki, nagannym zachowaniem, niedostosowaniem społecznym, korzystaniem z niedozwolonych używek.
Przyczyny takiego zachowania są różne. Do podstawowych należy zaliczyć:
1. Niewłaściwe oddziaływanie rodziny i co za tym idzie:
- surowe metody wychowania, kary lub ich brak, rodzic dyktator, narzucający swoje zdanie bądź rodzic uległy, przyjmujący postawę przyzwalającą na przekraczanie wszelkich norm i reguł, pozbawiony krytycyzmu;
- domowa przemoc, grubiaństwo, awantury, używanie wulgarnego języka;
- trudna sytuacja materialna;
- brak zrozumienia i rodzinnego ciepła;
- brak wzorców;
- rozbite rodziny.
2. Media propagujące agresję, brutalne filmy, gry komputerowe, negatywne wzorce lub ich brak, agresywny i wulgarny język telewizji, Internetu itp.
3. Środowisko rówieśnicze. Dziecko szukające akceptacji i zrozumienia, których nie znajduje w rodzinnym domu zwraca się w kierunku innych młodych ludzi. Kontakt z nimi ma zaspokoić te potrzeby. Problem pojawia się wówczas, gdy grupy te kierują się niewłaściwym systemem wartości, nieodpowiednim modelem zachowania; są to sekty lub inne patologiczne grupy pozaszkolne.
4. Zakłócone relacje szkoła - dom. Brak współpracy między rodzicami i nauczycielami, odmienne systemy wartości tych dwóch grup, brak szacunku dla nauczycieli, krytykowanie i ośmieszanie ich przy dziecku, kryzys autorytetów.
5. Wrodzone (np. niewłaściwy przebieg ciąży i porodu, źle ukierunkowana aktywność własna dziecka).
Jak sobie radzić z problemami wychowawczymi?
Błędną reakcją będzie na pewno okazywanie złości i irytacji, walka z własnym dzieckiem. Podobnie okazywanie lęku i bezradności nie jest sposobem na rozwiązanie problemów.
Młodemu człowiekowi należy poświęcać czas. Rozmawiać z nim. Nauczyć się go słuchać. Nagrody i kary winny być wyważone. Należy doceniać drobne sukcesy dziecka, ale niekoniecznie wymyślnymi materialnymi nagrodami. Nie próbować go przekupić. Starać się nie zawieźć jego zachowania, dotrzymywać obietnic. Warto skorzystać z pomocy nauczyciela czy specjalistycznej (pedagoga, psychologa), zwłaszcza w sytuacjach wyjątkowo trudnych lub takich, które nas przerastają.
Wychowanie dzieci to trudna i wymagająca praca, dająca satysfakcję rodzicom kochającym mądrze.