Opis i analiza przypadku wychowawczego - absencja szkolna

1. Identyfikacja problemu
Absencja uczniów na zajęciach lekcyjnych powoduje wiele problemów, m.in. coraz większe zaległości i trudności w bieżącym opanowaniu materiału lekcyjnego, brak właściwych umiejętności, oceny niedostateczne, nieklasyfikowanie ucznia lub niepromowanie go do następnej klasy, możliwość wejścia do grup nieformalnych oraz pojawienie się używek w życiu młodych ludzi.
2. Geneza i dynamika zjawiska
Uczniowie nie chodzą do szkoły czasami całymi dniami, opuszczają również pojedyncze godziny lekcyjne. Często są to godziny nieusprawiedliwione, lub usprawiedliwione bez podania przez rodzica konkretnego powodu nieobecności dziecka na zajęciach lekcyjnych. Będąc przewodniczącą Zespołu Wychowawczego zaproponowałam, aby wspólnie z wychowawcami zastanowić się nad przyczynami absencji szkolnej uczniów. Opracowałam ankietę, badającą przyczyny problemu. Pytania ankietowe dotyczyły m.in. powodu nieobecności na zajęciach (w tym wagarów), sposobu usprawiedliwiania, wpływu niskiej frekwencji na wyniki w nauce oraz sposobów zmniejszenia absencji w szkole.
Analiza badania ankietowego przeprowadzonego wśród uczniów oraz rozmów z nauczycielami na temat przyczyn niskiej frekwencji oraz sposobów jej zwiększenia, pozwoliła na określenie następujących wniosków:
- powodami nieobecności wymienionymi przez uczniów w ankiecie były: choroba, niechęć do szkoły, lęk przed sprawdzianem, lenistwo, nieprzygotowanie do lekcji;
- nauczyciele jako przyczynę niskiej frekwencji wskazywali chorobę, niechęć do szkoły i przedmiotów, lenistwo, zasypianie na pierwsze godziny lekcyjne, przyzwolenie rodziców na opuszczanie lekcji bez ważnego powodu i usprawiedliwianie ich;
- większość uczniów podała również, że wagarują, jeśli cała klasa opuszcza zajęcia lekcyjne;
- miejscami, w których uczniowie spędzają czas podczas wagarów są: dom, miasto, u znajomych;
- uczniowie są świadomi, że frekwencja ma wpływ na ich wyniki w nauce;
- uczniowie uważają, że atrakcyjność lekcji, surowsze kary, nagrody/ wyróżnienia mogą zmniejszyć absencję w szkole;
- zdaniem wychowawców czynnikami, zwiększającymi frekwencję uczniów w szkole są: gradacja kar, nagrody dla uczniów z najwyższą frekwencją, konsekwentne rozliczanie godzin, motywowanie uczniów do chodzenia do szkoły, współpraca z rodzicami – stały kontakt.
3. Znaczenie problemu
Opuszczanie i nieusprawiedliwianie godzin lekcyjnych, lekceważenie obowiązków szkolnych i nauczycieli, brak zainteresowania ze strony rodziców może spowodować obniżenie oceny z zachowania oraz nieklasyfikowanie lub niepromowanie z poszczególnych przedmiotów.
4. Prognoza
Prognoza negatywna
Prognoza negatywna – w przypadku niewdrożenia żadnych działań:
- uczniowie otrzymują ocenę nieodpowiednią lub naganną z zachowania;
- uczniowie nie opanowują odpowiedniego zakresu wiadomości;
- uczniowie otrzymują oceny niedostateczne na koniec roku i nie są promowani do następnej klasy.
Prognoza pozytywna
Prognoza pozytywna – w przypadku wdrożenia oddziaływań:
- uczniowie będą systematycznie chodzić na zajęcia lekcyjne;
- w przypadku nieobecności ucznia, rodzice usprawiedliwiają absencję z podaniem konkretnego powodu;
- rodzice będą w stałym kontakcie z wychowawcami;
- uczniowie nadrobią zaległości w nauce z pomocą kolegów i nauczyciela;
- uczniowie otrzymają promocję do następnej klasy.
5. Propozycja rozwiązań
Jako przewodnicząca Zespołu Wychowawczego przedstawiłam na Radzie Pedagogicznej wnioski z przeprowadzonej analizy przyczyn absencji szkolnej uczniów i zaproponowałam możliwości jej zmniejszenia:
- konsekwentne przestrzeganie zasad dotyczących usprawiedliwiania nieobecności;
- ujednolicenie zasad postępowania nauczycieli, wychowawców wobec uczniów opuszczających zajęcia;
- gradacja kar dla uczniów z niską frekwencją;
- bieżące informowanie rodziców o nieobecnościach uczniów;
- monitorowanie frekwencji w poszczególnych klasach;
- opracowanie systemu nagród za wysoką frekwencję uczniów w szkole;
- wzmocnienie pozytywnych relacji interpersonalnych;
- atrakcyjna oferta zajęć pozalekcyjnych.

6. Wdrażanie oddziaływań
Zaproponowane przeze mnie działania zostały wdrożone w następujący sposób:
- na Radzie Pedagogicznej ustalono, że w szkole będzie stosowany spójny, jednolity system usprawiedliwień;
- wychowawcy informowali rodziców na początku roku o zasadach usprawiedliwień godzin nieobecnych oraz przedstawili zgodne ze statutem szkoły kryteria oceniania zachowania;
- w szkole został wprowadzony system monitorowania absencji uczniów w klasach (karta monitorowania frekwencji w klasach);
- wychowawcy ustalili, że w szkole będą „zeszyty usprawiedliwień”, w których rodzice mogli usprawiedliwiać nieobecności uczniów, wychowawcy poświadczali podpisem usprawiedliwienie;
- do statutu szkolnego wprowadzono szczegółowy zapis o gradacjach kar za nieusprawiedliwione nieobecne godziny;
- opracowano i wprowadzono system nagród za wysoką frekwencję uczniów w szkole (Puchar Przechodni Dyrektora Szkoły za Frekwencję dla klasy z najwyższą frekwencją, Wielki obecny - statuetka dla ucznia z najwyższą frekwencją w cyklu kształcenia);
- nauczyciele zaproponowali uczniom szeroką ofertę zajęć pozalekcyjnych.
7. Efekty oddziaływań
Wdrożone przeze mnie i Zespół Wychowawczy działania przyniosły pozytywne efekty:
- w zestawienie frekwencji uczniów w roku szkolnym 2012/ 2013 oraz 2013/ 2014 można zauważyć znaczny wzrost frekwencji w prawie wszystkich klasach (średnia frekwencja w szkole w roku 2012/2013 wyniosła 90,83%, w roku 2013/2014 wyniosła 92,27%);
- nauczyciele ujednolicili system usprawiedliwiania nieobecności uczniów, poprzez wprowadzenie przez wszystkich wychowawców „zeszytów usprawiedliwień”, co spotkało się z pozytywnym odbiorem przez rodziców;
- na wzrost frekwencji z pewnością miały wpływ terminowe i konsekwentne egzekwowanie terminowości dostarczania przez uczniów usprawiedliwień;
- działaniami dyscyplinującymi uczniów było udzielanie przez wychowawców i dyrektora szkoły upomnień i nagan;
- systematyczne monitorowanie frekwencji posłużyło wsparciu skuteczności i efektywności procesu kształcenia;
- wprowadzony system nagród dla uczniów z wysoką frekwencją wzmocnił kreowanie pozytywnej postawy uczniów.