Podobieństwa i różnice w przyswajaniu języka obcego i ojczystego

Wszyscy uczymy się języków obcych po to, aby skutecznie porozumiewać się z nosicielami języków obcych oraz móc korzystać z osiągnięć nauki i techniki. Jednak opanowanie języka obcego w stopniu pozwalającym na swobodną komunikację dla wielu uczących pozostaje trudnym i czasochłonnym zadaniem. Istnieje pewna grupa wiekowa, która w przekonaniu ogółu społeczeństwa potrafi przyswoić język obcy w stopniu, który jest bliski ich ojczystemu. Tę szczególną umiejętność przypisuje się dzieciom.
Kluczowym wydaje się udzielenie odpowiedzi na następujące pytania: W czym tkwi różnica między procesem przyswajania języka ojczystego i języka obcego?, Co sprawia, że dzieci skutecznie i szybko opanowują język obcy?, Jakie warunki muszą być spełnione, aby doszło do skutecznej akwizycji języka obcego u dzieci?
Uzyskanie odpowiedzi na powyższe pytania wymaga zapoznania się z najbardziej wpływowymi teoriami z zakresu przyswajania języka. Istnieją teorie, których autorzy prezentują odmienne poglądy na przyswajanie języka, takie jak: behawioryzm, kognitywizm, konstruktywizm i naturalizm . Różnorodność i wzajemne współistnienie tak odrębnych teorii wskazuje na złożoność zagadnienia, pozwala też twierdzić, że żadna z nich nie daje pełnej odpowiedzi na problem o istotę procesów zaangażowanych w przyswajanie języka ojczystego, jak i języka obcego. Zatem prezentowane teorie powinny służyć jako wzajemnie uzupełniające się źródła wiedzy o istocie języka.
Naukowcem, który zgłębił właściwości mózgu i potencjału dzieci w zakresie przyswajania języków obcych był Eric Lenneberg. Zaproponowana przez autora Hipoteza Okresu Krytycznego jest przypuszczalnie odpowiedzią na pytanie o szczególną łatwość w przyswajaniu języka obcego przez dzieci.
Istotnym aspektem w kwestii uczenia się języków obcych są terminy przyswajania i uczenia zaproponowane przez Stephena Krashena, jako jedna z jego pięciu hipotez. Czynnikiem decydującym o tym czy dojdzie do procesu przyswajania, czy też świadomego uczenia są warunki jakie zapewnimy uczącemu się. Im bardziej te warunki przypominają okoliczności związane z nabywaniem języka ojczystego, tym bardziej możemy mówić o naturalnym przyswajaniu języka obcego i podobieństwie obydwu procesów. Istotne podobieństwo między tymi procesami zostało dostrzeżone przez naukowców w etapach rozwoju mowy u dzieci i fazach nauki języka obcego oraz błędach popełnianych przez uczących się.
Kolejnym źródłem informacji o mechanizmach zaangażowanych w proces akwizycji języka obcego są strategie komunikacyjne oraz strategie uczenia się zaobserwowane w wypowiedziach uczących się. Zastosowanie przez uczących tych strategii świadczy o kreatywnym użyciu języka i zachodzących naturalnych procesach w przyswajaniu języka obcego.

Aby stwierdzić jakie są zasadnicze różnice i podobieństwa w przyswajaniu pierwszego i drugiego języka należy wziąć pod uwagę następujące czynniki: środowisko, rozwój poznawczy, motywację, ekspozycję na język, czas nauki oraz kolejność przyswajania morfemów. Analiza tych czynników wskazuje na znaczące podobieństwo w procesie przyswajania pierwszego i drugiego języka. Podsumowując, im bardziej okoliczności przyswajania języka obcego przypominają przyswajanie języka ojczystego, tym bardziej prawdopodobne jest to, że proces przyswajania drugiego języka zakończy się sukcesem. Wykorzystanie tej wiedzy powinno mieć odzwierciedlenie w doborze odpowiedniej metodologii, która wspierałaby naturalną akwizycję języka obcego. Postulaty oraz techniki pracy Podejścia Naturalnego wydają się być tymi, które najbardziej nawiązują do zagadnień typowych dla akwizycji języka ojczystego.
Na przestrzeni dwóch i pół roku monitorowałam postępy w przyswajaniu języka polskiego oraz języka angielskiego chłopca o imieniu Grześ. Naukę języka angielskiego zapoczątkowano w wieku 22 miesięcy. Głównym celem przedsięwzięcia była możliwość porównania procesów przyswajania języka ojczystego i języka obcego oraz udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:
(1) W czym tkwią podobieństwa i różnice procesów przyswajania pierwszego i drugiego języka?
(2) Jakie wskazówki wynikające z naturalnej akwizycji języka ojczystego mogą mieć zastosowanie w nauczaniu języka obcego?
(3) Jakie metody i techniki w nauczaniu języka obcego wspierają naturalny proces przyswajania języka?
Rezultaty badania wykazały istotne podobieństwo obydwu procesów, co znalazło odzwierciedlenie w popełnianych przez Grzesia błędach, stosowanych strategiach oraz etapach rozwoju mowy i języka obcego. Czynnikiem, który decyduje o podobieństwie obydwu procesów jest zapewnienie uczącemu warunków, które wspierają naturalną akwizycję języka obcego. Realizacją tego postulatu jest wdrożenie Podejścia Naturalnego (Natural approach). Zastosowanie metod i technik Podejścia Naturalnego w nauczaniu Grzesia przyniosło rezultaty w postaci kreatywnego posługiwania się językiem angielskim.
Dodatkowym czynnikiem, który wspierał naturalną akwizycję języka angielskiego przez Grzesia, był jego bardzo młody wiek, a co za tym idzie nieukończone procesy poznawcze oraz większa niż u starszych dzieci plastyczność mózgu. Badanie dowiodło również, że aby doszło do naturalnej akwizycji języka obcego potrzebne są motywacja, interakcja oraz dostosowany materiał językowy przypominający sposób w jaki rodzice zwracają się do swojego dziecka. Zapewnienie tych niezbędnych postulatów zapoczątkowało procesy, które w znacznym stopniu przypominają naturalną akwizycję języka obcego.


Bibliografia:
1. Krashen S., The Input Hypothesis, Oxford, Pergamon Press,1985
2. Krashen S. D., Second Language Acquisition and Second Language Learning. New York, Prentice-Hall International Inc., 1988
3. Berlina A., Lenneberg’s Critical Period Hypothesis, Dusseldorf, University of Dusseldorf “Heinrich Heine”, 2004