Rola komputera w edukacji dzieci niepełnosprwnych intelektualnie

Wprowadzenie komputera do edukacji specjalnej nie jest jeszcze zbyt powszechne. Coraz większa dostępność ich używania stanowi w znacznej mierze jedynie potencjalną możliwość efektywnego jego wykorzystania. Brak jest bowiem wzorców oraz opracowań dotyczących metodyki wykorzystania komputera do wspomagania procesów edukacyjnych. Poglądy pedagogów specjalnych na temat wykorzystania go w edukacji dzieci niepełnosprawnych intelektualnie wyrażają się najczęściej w postaci aprobaty lub negowania wartości tego narzędzia. Zatem jedni traktują to jako nowinkę nie odbiegającą od klasycznych pomocy dydaktycznych, a drudzy liczą na rewolucyjne zmiany w organizacji i przebiegu kształcenia niepełnosprawnych.
Odrzucając te skrajności trzeba stwierdzić, że komputer na pewno nigdy nie zastąpi pracy nauczyciela. Chodzi tu o stworzenie atmosfery ciepła, zrozumienia, obdarowania uwagą, dostosowanie do aktualnych potrzeb, czy zainteresowań dziecka. Trzeba jednak mieć na uwadze to, że może on być wykorzystany jako narzędzie motywujące i wspomagające proces uczenia. Komputer może być użyteczny pod warunkiem umiejętnego wykorzystania.

Zastosowanie komputera w procesie kształcenia ze względu na techniczne możliwości przetwarzania informacji:
* Komputer jako źródło informacji – dzieci mogą szybko pozyskać informacje ( np. daty wydarzeń historycznych, informacje biograficzne), których zapamiętanie nie jest wymagane , ale są one niezbędne do interpretowania zdarzeń.
* Komputer jako środek upoglądowiający – w kształceniu specjalnym poglądowość jest niezbędnym warunkiem efektywności kształcenia. Komputer stwarza możliwość szybkiego zestawiania odpowiednich kombinacji obrazów, a także obrazów ruchomych.
* Komputer jako środek symulacji i modelowania – wykorzystując komputer uczniowie mogą w oparciu o odpowiednio dużą ilość danych przewidywać skutki różnych procesów.
* Komputer jako narzędzie ćwiczenia umiejętności – może być wykorzystany na przykład do ćwiczeń gramatycznych, stylistycznych, rachunkowych(poprawianie błędów) bez większego nakładu pracy i wysiłku wynikającego z konieczności pisania. Jest to dla dzieci forma bardziej atrakcyjna.
* Komputer jako partner dialogu – żaden środek techniczny nie zastąpi żywego człowieka, jako strony dialogu. Komputer w niektórych sytuacjach może spełniać tą funkcję np. gdy dziecko rozwiązuje zadanie kontroluje je i informuje o prawidłowości przeprowadzonych operacji.
* Komputer jako narzędzie wypowiedzi – służy jako maszyna do pisania np. do napisania wypracowania, do prac redakcyjnych.

Zastosowanie komputera prowadzi również do ogólniejszych zadań edukacyjnych, a mianowicie:
* przysposobienie dzieci do wykonywania przyszłych zawodów;
* przygotowanie dzieci do wykorzystania komputera jako środka do przeżywania przygody intelektualnej;
* alfabetyzacja komputerowa dzieci;
* przygotowanie dzieci do życia i działania w skomputeryzowanym środowisku cywilizacyjnym i zapobieganie stresom, jakie mógłby wywołać na skutek braku podstawowej wiedzy i obycia w tej dziedzinie;

Walory komputera
Komputer jest atrakcyjny dla ucznia ponieważ:
- pozwala odnosić sukcesy;
- pozwala na odczuwanie przyjemnych odczuć po dobrze wykonanym zadaniu;
- nie denerwuje się na ucznia;
- nie krzyczy;
- stwarza możliwość wielokrotnych powtórzeń w razie potrzeby;
- dziękuje za dobrze wykonane zadanie;
- wywołuje pozytywną motywację do uczenia się;
- sprzyja zainteresowaniu się nauką;
- jest pomocny w zakresie kontroli i oceny, daje sygnał uczniowi o prawidłowym lub błędnym wykonaniu zadania.
W szkolnictwie specjalnym komputer może być wykorzystywany jako wartościowe narzędzie stanowiące pomoc dla nauczyciela:
* w przygotowywaniu się do zajęć – można wykonać ciekawe pomoce dydaktyczne w celu upoglądowienia przekazywanych treści, jednocześnie oddziaływując na różne receptory;
* może również wspomagać proces dydaktyczny wyznaczony programem nauczania – zastosowanie tu komputera przyczynia się do aktywizowania uczniów i motywuje ich do nauki poprzez uatrakcyjnienie zajęć. Wzbogaca również proces kształcenia o nowe (trudno dostępne w kształceniu tradycyjnym) środki ilustracji poznawczych obiektów i procesów;
* przydatny jest również w diagnozowaniu i kontrolowaniu postępów rozwojowych ucznia – to zadanie kluczowe dla efektów pracy rewalidacyjnej. Jest to czynność czasochłonna i trudna do realizacji. Można na przykład przy użyciu komputerowych wersji testów psychologicznych dokonać oceny rozwoju określonych funkcji percepcyjno-motorycznych.. Postawienie szybkiej diagnozy ułatwia pracę nauczycielowi;
* stosować go można podczas zajęć reedukacyjnych i korekcyjno-wyrównawczych - np. nauczyciel może budować autorskie programy usprawniające dostosowane do potrzeb pojedynczego ucznia. Poza tym może równolegle prowadzić zajęcia z większą grupą dzieci.
* w utrwalaniu przyswojonej wiedzy i ćwiczeniach nabytych umiejętności -dziecko specjalnej troski wymaga wielu ćwiczeń, które wymagają działań manualnych, głównie pisania. Przy pomocy komputera może wykonać je o wiele ćwiczeń szybciej i skoncentrować się na ich podstawowej funkcji. Dodatkowe wprowadzenie elementów zabawowych czyni to wszystko bardziej atrakcyjnym dla dziecka. Poprzez zabawę uczeń wykonuje ćwiczenia pożyteczne rozwojowo.
* wzbogacają formy pozalekcyjnej pracy dzieci – zajęcia pozwalają zintegrować się ze społecznością szkolną, rozpowszechniać informacje o ciekawych wydarzeniach, rozwijać swoje zainteresowania itp. Tu komputer otwiera przed uczniem atrakcyjne, nowe możliwości.

Możliwości edukacyjne dzieci niepełnosprawnych intelektualnie w zakresie kształcenia informatycznego
Niepełnosprawność jest to szczególny stan funkcjonowania, który charakteryzuje się ograniczeniami inteligencji i w zakresie umiejętności przystosowawczych. Zatem na pedagogów spada odpowiedzialność za wprowadzenie osób słabszych intelektualnie w rzeczywistość medialną. Takie muszą podjąć działania, których celem będzie neutralizacja negatywnych wpływów.
Nauczyciele, którzy wykorzystywali komputer w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi intelektualnie uważają, że może być on dla nich użyteczny i wzbogacający proces kształcenia. Dzieci, którym stworzono możliwość dostępu do komputera opanowują bez trudu zasady obsługi programów komputerowych (zazwyczaj są one dość proste). Pokonują z zapałem również następne stopnie komputerowego wtajemniczenia. Stwierdzono nawet, że uczniowie trudno wyuczalni nie mają zbyt wielkich problemów z opanowaniem podstawowych umiejętności z zakresu obsługi komputera. Nie wiadomo jednak do końca, czy uczeń będzie w stanie sensownie wykorzystywać te nowoczesne narzędzia dydaktyczne, a to z powodu ograniczeń wynikających z deficytów rozwojowych. Natomiast jeżeli chodzi o wykorzystanie komputerów i oprogramowania z pomocą nauczyciela wydaje się to całkiem realne z zastrzeżeniem, że będzie to uzależnione od stopnia upośledzenia. Na pewno uczniowie upośledzeni w stopniu lekkim w większości posiadają niezbędne możliwości do nauki informatyki w porównywalnym zakresie jak do nauki języka polskiego, matematyki, czy geografii. Doświadczenie pedagogów zaprzecza dość powszechnym opiniom, iż praca z komputerem nie jest dostępna osobom, które mają zaburzone sfery poznawcze tzn. niepełnosprawnym intelektualnie. Jest to zbyt uproszczony pogląd.
Zadaniem nauczyciela jest dokonanie oceny, czy dzieci będące pod jego opieką są zdolne do edukacji informatycznej, czy są to tylko zajęcia wzbogacone elementami ćwiczeń z komputerem.


Bibliografia:
1) Łaszczyk J., Rola komputera w edukacji specjalnej, [w:] Komputer w kształceniu specjalnym, red. Łaszczyk J., Warszawa 1998, WSiP, s. 10-15
2)Jabłonowska M., Niektóre ograniczenia i zagrożenia wynikające z zastosowania komputera w indywidualnej pracy z dzieckiem, [w:] Komputer w kształceniu specjalnym, red. Łaszczyk J., Warszawa 1998, WSiP, s. 207
3) Skarbińska A., O pewnej metodzie kompleksowej oceny edukacyjnych programów komputerowych, [w:] Perspektywa edukacji z komputerem, red. Siemieniecki B., Toruń 1999, Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 143
4) Juszczyk S., Polewczyk I., Media wobec wielorakich potrzeb dziecka, Toruń 2006, Wydawnictwo Adam Marszałek i Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 25-26
5)Wlazło M., Wychowanek mediów – uczeń z niepełnosprawnością intelektualną w rzeczywistości medialnej, [w:] Edukacja medialna. Nowa generacja pytań i obszarów badawczych, red. Sokołowski M., Olsztyn 2004, Oficyna Wydawnicza „Kastalia”, s. 31