Wczesne postępowanie diagnostyczno - logopedyczne

Istnieje wiele czynników, które mogą w sposób negatywny wpływać na kształtowanie się poszczególnych funkcji poznawczych dziecka, w tym także mowy. Może dziać się to już w okresie prenatalnym, okołoporodowym, czy też w pierwszych dniach życia dziecka. Wczesne rozpoznanie następstw działania tych czynników, stwarza możliwość wczesnej interwencji wielu specjalistów, w tym także logopedy. Bowiem nawet najmniejsze odchylenie od normy rozwojowej, może zapowiadać poważne zaburzenia.
Doceniając niezwykłą rolę wczesnych oddziaływań logopedycznych bardzo ważne są etapy postępowania diagnostyczno-logopedycznego, opierając się na poglądach Bronisława Rocławskiego oraz Elżbiety Stecko.
B.Rocławski proponuje włączenie do pionu lecznictwa pediatrycznego – logopedów, którzy już w bardzo wczesnym okresie życia dziecka mogą ocenić jego rozwój psychiczny
i motoryczny w kierunku przyszłego prawidłowego rozwoju mowy. Zwraca szczególną uwagę na informacje uzyskane z wywiadu prenatalnego, okołoporodowego i wczesnego dzieciństwa. Natomiast E.Stecko podkreśla znaczenie odruchów z obszaru twarzy (ważnych dla rozwoju mowy), obserwacji wygasania- wygasających i pojawiania się – rozwijających się w określonym wieku. Kładzie także nacisk na czynności przygotowujące niemowlęcy narząd mowny do podjęcia funkcji mowy – czyli na ćwiczenia stymulujące rozwój mowy w pierwszych trzech miesiącach życia dziecka.
Wczesna diagnoza logopedyczna powinna rozpoczynać się od przeprowadzenia szczegółowego wywiadu z matką dziecka. Wywiad powinien dostarczyć informacji:
• o przebiegu ciąży i porodu – zwraca się uwagę na te informacje, które mogłyby sugerować fakt uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego dziecka;
• dotyczących występowania w rodzinie przypadków zaburzeń rozwojowych
(np.: upośledzenia umysłowego, głuchoty, opóźnienia rozwoju mowy);
• o przebytych chorobach i urazach fizycznych lub psychicznych;
• o warunkach materialno-bytowych oraz zdrowiu rodziny (ze szczególnym uwzględnieniem chorób psychicznych, neurologicznych, alkoholowych itp.);
• o warunkach rozwoju i wychowania dziecka;
• przebiegu rozwoju psychomotorycznego dziecka – szczególną uwagę należy zwrócić na sposób karmienia, trudności ze ssaniem, gryzieniem, żuciem, połykaniem i oddychaniem.
Do badań specjalistycznych kierowane powinny być przede wszystkim niemowlęta z tzw. grupy ryzyka wprost z oddziałów noworodkowych przez lekarzy pediatrów i lekarzy rodzinnych; najczęściej w okresie od 4 tygodnia do 4-5 miesiąca życia tj. w decydującym czasie dla podjęcia najskuteczniejszych działań diagnostyczno-terapeutycznych o znaczeniu profilaktycznym.
Lekarz pierwszego kontaktu powinien określić stan zdrowia dziecka w zakresie anatomiczno-fizjologicznym, a także zachowania i reakcje na bodźce, mając na uwadze zwłaszcza te dzieci z obciążonym okresem ciążowo-okołoporodowym.
Po przeprowadzeniu wywiadu z matką dziecka, drugim etapem wczesnej diagnozy logopedycznej jest badanie sprawności aparatu artykulacyjnego dziecka. Dla logopedy bardzo ważne są informacje dotyczące podstaw warunkujących rozwój najwcześniejszych funkcji aparatu mownego (tzn. pokarmowych):
• stanu anatomicznego tego aparatu,
• poziomu funkcjonalnego – ocena odruchów z punktów głównych ważnych dla rozwoju mowy: ssania, połykania, otwierania i wysuwania warg, wypychania języka, zwracanie głowy
• poziom rozwoju zmysłów – przede wszystkim słuchu.
Prowadzący logopeda oceniając takie „wyposażenie” noworodka tj. warunki anatomiczne, funkcjonalne i prawidłowy słuch, opracowuje plan pracy z dzieckiem, mając na uwadze, że kontakt z otoczeniem, dziecko podejmuje najpierw przez zachowanie językowe. Podkreśla to Ilingworth (1988) stwierdzając: „Rozwój niewerbalnych form porozumiewania się zależy od czułości rodziców, miłości do dziecka, brzmienia głosu i czasu poświęconego na rozmowę. Każde dziecko przechodzi przez takie same stadia rozwoju mowy zaczynając od samogłoski poprzez spółgłoski”. Każde dziecko przechodzi przez takie same etapy, nie każdy jednak ma identyczne warunki rozwoju. Prawidłowa stymulacja otoczenia jest uzupełnieniem wówczas, gdy wyposażenie noworodka
w odruchy fizjologiczne i funkcje rozwijające się dzięki nim jest prawidłowe (E.Stecko, 1998).


Literatura :
Rocławski B., Fedorowska W., Wardowska B. (1997). Wczesne uwarunkowania rozwoju mowy. Wywiad biologiczno - środowiskowy. Gdańsk.
Rocławski B. (1998) Opieka logopedyczna od poczęcia. Gdańsk.
Stecko E. (1998). Czynności przygotowujące niemowlęcy narząd artykulacyjny do podjęcia funkcji mowy. Gdańsk.
Stecko E. (2001). Zaburzenia mowy u dzieci. Wczesne rozpoznawanie i postępowanie logopedyczne. Warszawa.