Wpływ czytelnictwa na rozwój psychofizyczny dziecka

Czytelnictwo jest jednym z wielu czynników, który pobudza sferę doznań estetycznych dziecka. Inspiruje jego działalność artystyczną. Jeśli proces czytelnictwa jest prawidłowo organizowany wówczas staje się on dla dziecka nie tylko elementem pobudzającym wyobraźnię ale również źródłem, z którego dziecko czerpie wiedzę i informacje o otaczającym go świecie. Lidia Wołoszynowa stwierdziła, że czytelnictwo jest podstawową drogą upowszechniania kultury i przekazywania doświadczeń oraz wiedzy ludzkości, a zaczyna oddziaływać na dziecko jako ważny czynnik rozwoju już od drugiego roku życia. Ogromną rolę odgrywają książki i czasopisma przeznaczone dla dzieci w wieku przedszkolnym jak i również we wczesnym okresie szkolnym. Książka w tym wieku wpływa na dziecko głównie poprzez ilustracje. To one motywują malucha do wyobraźni lub utożsamiania się z danym bohaterem.
Książka w życiu dziecka jest elementarną częścią jego rozwoju duchowego. Na jej bazie mały człowiek kształtuje swoje doznania estetyczne i podejmuje działania plastyczne, muzyczne czy słowne. Kontynuując rozważania powyżej przytaczanej autorki zwrócić uwagę należy na to, że nie mniejszą rolę w rozwoju dziecka odgrywa również książka wspomagana współczesnymi massmediami. Jej atrakcyjność i łatwość odbioru niejednokrotnie przewyższa swoimi walorami książkę tradycyjną – papierową.
We wczesnym okresie szkolnym literatura pełni funkcję zabawy. Jest etapem poprzedzającym czytanie. Dziecko czerpie z samodzielnego czytania przyjemność. Czuje się bardziej niezależne. Książka staje się często inspiracją do podejmowania przez dziecko zabaw, przyczynia się do kształtowania pojęć logicznych. Wzbogaca wiedzę o życiu ludzi i przyrodzie. Stanowi podstawę do rozwoju sprawności intelektualnej, kształtuje postawy społeczne i moralne. Czytanie książek często staje się źródłem późniejszych zainteresowań.
Wyżej omawiany problem zainteresowań rozważała B. Mucha na bazie opinii wielu psychologów, dla których tłem spornym powyższej kwestii były czynniki dziedziczne oraz społeczno-kulturowe. Uważa się bowiem, że czynniki biogenetyczne warunkują jedynie możliwości rozwoju cech i zdolności. Natomiast indywidualny proces rozwoju każdego dziecka zależny jest od systemu wychowawczego. Im więcej uwagi poświęcimy dziecku na pokazywanie mu świata, wprowadzanie w tajniki edukacji i kultury, tym bogatszym człowiekiem stanie się on w przyszłości. Dlatego rodzice powinni świadomie organizować dzieciom czas wolny, stymulować zainteresowania, czytać książki.
M. Przetacznik-Gierowska pomiędzy twórczością dziecka a odbiorem przez nie sztuki nie stawia ostrych granic. Uważa, że dziecko układa rymowanki, śpiewa wymyślone przez siebie piosenki, maluje w sposób spontaniczny i robi to dla przyjemności. W sposób analogiczny podchodzi również do czytania czy oglądania książek. Dziecko domaga się, aby mu pokazywano książki z obrazkami, słucha opowiadań i bajek.
Podobne stanowisko wobec zabawy i recepcji utworów przyjmuje W. Okoń, który uważa, że dziecko nie poddaje kontemplacji wysłuchanych utworów, ale przeżywa je emocjonalnie i na ich bazie tworzy własne treści bajek, czego wynikiem jest często nowa fikcyjna zabawa. W drugiej fazie młodszego wieku szkolnego zazwyczaj dzieci osiągają już taki stopień samodzielnego czytania, który umożliwia im dokonywania wyboru tematyki lektury. Treść czytanych książek oraz ich ilość zależą od tego w jakim stopniu dziecko opanowało sztukę czytania. Ważny jest również poziom rozwoju inspiracji oraz sposób spędzania wolnego czasu. Czytelnictwo dzieci ma wielki wpływ na rozwój mowy ustnej i mowy pisanej. Mowa pisana rozwija się od klasy pierwszej szkoły podstawowej i zostaje na tyle opanowana, że staje się środkiem wyrazu i komunikowania.
Książka, jak zauważa B. Dymara, jest najprostrzą i powszechnie dostępną drogą do innej rzeczywistości. Po książkę dzieci często sięgają, aby oderwać się od codziennego dnia, a pod postaciami bohaterów mogą przeżywać ciekawe przygody. Przeżywanie przygód wraz z bohaterem książki jest pewnego rodzaju terapią. Jest zrozumieniem pewnych zachowań oraz wsparciem podczas podejmowania prób wkraczania w świat ludzi dorosłych. Dla dzieci świat dorosłych, to całkiem nowa rzeczywistość, do której trudno im się dostać. Dlatego tak często sięgają po baśnie.
Na terapeutyczną funkcję baśni zwraca uwagę B. Bettelheim. Twierdzi, że dziecko czytając lub słuchając baśni radzi sobie z problemami własnego dojrzewania do pewnych postaw. Za ich pomocą stara się zrozumieć prawa rządzące światem dorosłych. Próbuje radzić sobie z lękiem i agresją.
Literatura jest obrazem marzeń, celów i dążeń. Bez nich nie byłoby postępu ani rozwoju człowieka. Dlatego młody człowiek wraz z wiekiem sięga po coraz bardziej rozbudowane utwory i często na ich podstawie kreuje nową przyszłość, zgodną ze swoimi marzeniami.
Opracowała: mgr Elżbieta Grynczel

Literatura:
B. Dymara, Dziecko w świecie marzeń;
B. Mucha, A. Samson, W: Rodzice i dzieci. Co robić aby nasze dzieci były szczęśliwe;
L. Wołoszynowa: Młodszy wiek szkolny. W: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży