Opis i analiza problemu wychowawczego dziecka z zaburzeniami zachowania i emocji

1. IDENTYFIKACJA PROBLEMU:

W trakcie stażu spotkałam się z różnymi problemami natury dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej. Jednak moją szczególną uwagę zwrócił uczeń, który został zapisany na dodatkowe zajęcia z języka angielskiego w Młodzieżowym Domu Kultury w ...... roku. Wtedy był uczniem czwartej klasy szkoły podstawowej. Od pierwszych zajęć uczeń był nadmiernie ruchliwy i niespokojny. Podczas zajęć nie uważał, wielokrotnie starał się zaczynać zabawę, rozmowę z innymi dziećmi, zupełnie nie potrafił skoncentrować się na zadaniu, był niechętny i drażliwy. Jego zachowanie wpływało dezorganizująco na grupę. Zdarzało się, że prowokował kolegów, był agresywny a przede wszystkim nie czuł się winny, gdy zrobił coś złego. To on występował w roli pokrzywdzonego. Zauważyłam, że jego zachowanie nie tylko uniemożliwia proces dydaktyczny, ale również irytuje pozostałych uczniów. Postanowiłam porozmawiać z jego rodzicami nie zdając sobie sprawy, że wychowywany jest przez ciocię i wujka. Podczas rozmowy dowiedziałam się o trudnej sytuacji rodzinnej dziecka oraz o jego leczeniu w poradni psychiatrycznej i psychologiczno-pedagogicznej.

2.GENEZA I DYNAMIKA ZJAWISKA:

Uczeń jest dzieckiem z ogromnym bagażem ciężkich życiowych doświadczeń. Matka jego zmarła, gdy miał 3, 6 roku, ojciec przebywa w więzieniu, starszy brat został zamordowany, a niepełnosprawna siostra wychowywana jest przez dziadków. Prawnymi opiekunami dziecka są siostra matki i jej mąż. Około trzeciego roku życia dziecko doznało urazu głowy. Jest pod stalą opieką okulisty, ortopedy, kardiologa i nefrologa. W trakcie badań psychologicznych u dziecka stwierdzono nadruchliwość z zaburzeniami koncentracji uwagi, oraz zaburzenia emocjonalne. Zachowanie dziecka charakteryzuje wzmożona drażliwość, okresowo agresja słowna, występują problemy adaptacyjne zarówno w kontaktach z dorosłymi jak i rówieśnikami, nieufność. W sytuacjach dla niego za trudnych emocjonalnie widoczna jest niewspółmierna do bodźca reakcja – płacz lub zachowanie agresywne. Uczeń jest wielomowny, bezkrytyczny w stosunku do swojego zachowania, z towarzyszącym mu dużym poczuciem krzywdy. Ma problemy z rozumieniem i przestrzeganiem norm społecznych. Po przeprowadzonych badaniach i konsultacjach lekarz zalecił dziecku przyjmowanie leków farmakologicznych oraz terapię. Dziecko uzyskało orzeczenie o niepełnosprawności z następującymi wskazaniami:
• Korzystanie z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji;
• Konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji;
• Konieczność stałego współudziału, na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji;
• Spełnienie przez osobę przesłanek określonych w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997r. Prawo o ruchu drogowym.

Badanie w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej wykazało, że dziecko pracuje w wolnym tempie, ma problemy z uważnym śledzeniem toku zajęć. Jednak przy dobrym skupieniu uwagi potrafi słuchać nauczyciela i aktywnie uczestniczyć w lekcji. W pełni rozumie czytany i słuchany tekst. Pisze w bardzo wolnym tempie, pismo kształtne i wyraźnie. Jego wypowiedzi cechuje logiczność i zadawalający zasób słownictwa. Szybko opanowuje pamięciowo wiersze i teksty piosenek. Zna i stara się stosować zasady ortografii i gramatyki. Posiada ogólną wiedzę o otaczającym świecie. Co do rozwoju emocjonalno-społecznego badanie wykazuje, że uczeń jest wesoły, energiczny, wykazujący entuzjazm do nowych przedsięwzięć. Łatwo nawiązuje kontakty z rówieśnikami, ale trudno jest mu je utrzymać, gdyż często wydaje polecenia, bywa konfliktowy i zaczepny. Widoczne pozytywne zmiany emocjonalne, poprawa koncentracji i tempa pracy w stosunku do lat ubiegłych. W zaleceniach można przeczytać, iż uczeń wymaga indywidualnego podejścia, dużo ciepła i akceptacji, ale i konsekwencji. Należy budzić w nim świadomość własnych zalet, mocnych stron i zachęcać do rozwijania zainteresowań oraz kształtować umiejętność nawiązywania i utrzymywania kontaktów koleżeńskich.
Po zapoznaniu się z problemami ucznia byłam w stałym kontakcie z jego prawną opiekunką. Na bieżąco śledziłam wyniki badań oraz zaleceń. W razie potrzeby konsultowałyśmy problemy pojawiające się na zajęciach i wspólnie szukałyśmy skutecznego rozwiązania.

3.ZNACZENIE PROBLEMU:

Skuteczność uczenia się zależy od stopnia rozwoju dziecka. Gotowość do podjęcia nauki należy wiązać z odpowiednim poziomem rozwoju procesów psychomotorycznych, poznawczych, emocjonalno – motywacyjnych i społecznych. Dzieci z dysharmonią rozwojową narażone są na niepowodzenia szkolne.
Uczeń jest chłopcem nadruchliwym, z zaburzeniami w koncentracji uwagi oraz zaburzeniami emocjonalnymi polegającymi na trudnościach adaptacyjnych. Dzieci z nadpobudliwością psychoruchową nie potrafią same rozwiązywać swoich problemów. Bez pomocy z zewnątrz będą szukać nowych coraz mocniejszych wrażeń. Pozostawienie go bez żadnych działań stwarza realną groźbę, że uczeń pomimo dostatecznych możliwości w zdobywaniu wiadomości pogłębi swoje problemy w nauce i zachowaniu. Pogorszeniu mogą ulec również stosunki ucznia z nauczycielami, a także rówieśnikami.

4. PROGNOZA DALSZEGO BIEGU WYPADKÓW:

Chcąc pomóc uczniowi odnosić sukcesy w nauce, zdecydowałam się dostosować metody i techniki pracy, tak, aby dotrzeć do dziecka, zainteresować go przedmiotem, a także pomóc mu w kontaktach z rówieśnikami. Jeżeli uczeń nie uzyska pomocy ze strony szkoły, domu rodzinnego i terapii psychologa to problemy związane z całokształtem rozwoju emocjonalnego i psychicznego będą się nasilać. Ważne jest również indywidualne podejście do chłopca w obszarze działań dydaktyczno – wychowawczych. Znając problem i jego znaczenie, dynamikę rozwoju sytuacji opracowałam prognozę negatywną i pozytywną.
Prognoza negatywna:
W przypadku braku działań zmierzających do niesienia pomocy w pracy z dzieckiem nadpobudliwym może nastąpić następujący schemat zachowań ucznia:
• Nie nauczy się kontroli własnych emocji;
• Nie nauczy się właściwych zachowań;
• Nie będzie umiał współpracować w grupie;
• Będzie nieakceptowany przez rówieśników;
• Będzie czuł się głęboko samotny, odizolowany od społeczności;
• Będzie miał zaniżoną samoocenę;
• Nastąpi wzrost agresji;
• W późniejszym okresie swojego życia mógłby próbować różnych używek;
• mógłby popaść w konflikt z prawem;
• mógłby cierpieć na depresję
Prognoza pozytywna:
W konsekwencji wdrażania oddziaływań w stosunku do ucznia powinny nastąpić pozytywne zmiany:
• wzrośnie jego samoocena;
• będzie miał większe poczucie własnej wartości;
• obniży się poziom napięcia nerwowego i pobudzenia ruchowego;
• zaakceptuje normy społeczne;
• nawiąże właściwe kontakty z rówieśnikami;
• jego koncentracja uwagi będzie się wydłużała;
• osiągnie dobre wyniki w nauce, na miarę swoich możliwości;
• wyrobi właściwy system wartości oparty na szacunku i życzliwości do innych;
• pozna swoje mocne strony.

5. PROPOZYCJA ROZWIĄZAŃ:

Moim celem w pracy z uczniem była ścisła współpraca z opiekunami prawnymi w poznawaniu jego postaw, zachowań i nawyków. Doprowadzenie do tego, aby akceptował i postępował według przyjętych zasad i norm społecznych, był akceptowany przez rówieśników, prawidłowo funkcjonował w grupie oraz aby zamienił swoją nadpobudliwość w zaangażowanie i aktywność na rzecz grupy. Aby stworzyć odpowiednie warunki do pracy postanowiłam zastosować następujące techniki:
• Pobudzanie uwagi dziecka poprzez krótkie i jasne komunikaty, szybką kontrolę poprawności wykonania zadania, organizowanie aktywności angażujących ucznia tj. praca w parach, praca w grupach, dyskusja;
• Skuteczne wydawanie poleceń;
• Kontrola notatek po zakończonych zajęciach;
• Opracowanie i przestrzeganie zasad zachowywania się na lekcji;
• Motywowanie do samodzielnego pogłębiania wiedzy;
• Chwalenie za osiągnięcia;
• Zapewnienie chłopcu ogólnego wsparcia emocjonalnego, zwłaszcza poprzez wytwarzanie atmosfery zaufania i bezpieczeństwa;
• Konsekwencja działań wobec dziecka;
• Uświadomienie mechanizmów konfliktów, ukazanie i pokazanie sposobów ich rozwiązywania;
• Egzekwowanie zadań, wykonywanie poleceń.

6. WDRAŻANIE ODDZIAŁYWAŃ:

Biorąc pod uwagę nadruchliwość dziecka zdecydowałam wykorzystać jego nadmierną aktywność w sposób pozytywny. Uczeń był zachęcany do udziału w różnych konkursach organizowanych w placówce. Poprosiłam go o pomoc przy wykonywaniu ćwiczeń innemu uczniowi, który dołączył do grupy później niż inne dzieci, jest bardzo nieśmiały i poziomem odbiega od grupy. Pomoc uczniowi zaowocowała pozytywnie poprzez wzmocnienie wartości własnej osoby. Aron zdecydowanie wykazywał duży entuzjazm i chłopcy zaprzyjaźnili się. Bardzo cieszyło mnie to, że w końcu uczeń znalazł kolegę, który go akceptował, mieli wspólne tematy i obaj chętnie uczestniczyli w wycieczkach integracyjnych. Odpowiedni dobór zadań i technik pracy sprawił, że Aron coraz chętniej brał udział w lekcji. Uczeń lubi gry językowe z elementami rywalizacji, gdyż posiada dość dużą wiedzę z języka angielskiego, a szczególnie duży zasób słownictwa. Starałam się odnosić do ucznia z wyrozumiałością i cierpliwością. Starałam się mówić tak, aby mnie słyszał i rozumiał. Formułowałam polecenia krótko i jasno. Nie ograniczałam nadmiernej ruchliwości dziecka. Jego wzmożoną potrzebę ruchu zaspakajałam zabawami ruchowymi w sali.

7. EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ:

W efekcie wdrożonych działań oraz wielkiego zaangażowania cioci chłopca pojawiły się pierwsze efekty naszej pracy. Uczeń coraz częściej jest uśmiechnięty, mniej się złości i gniewa, udaje mu się zapanować nad emocjami. Zaczyna coraz częściej stosować zasady i normy społeczne. Uczeń dobrze czuje się w grupie gdyż znalazł przyjaciela, z którym mają wspólne tematy do rozmów. Zauważyłam poprawę koncentracji. Jednak wciąż bywają dni, kiedy chłopiec jest niechętny i drażliwy. Mam nadzieję, że kontynuując działania uda się w sposób optymalnie możliwy złagodzić skutki nadpobudliwości psychoruchowej.