Uwierz w siebie - program zajęć socjoterapeutycznych dla uczniów klas I-III gimnazjum z upośledzeniem umysłowym

Program zajęć socjoterapeutycznych dla uczniów klas I-III gimnazjum
z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym.
„UWIERZ W SIEBIE!”

Opracowany przez:
Joanna Łacna
Katarzyna Morzyk
Aneta Piekarz

CHARAKTERYSTYKA GRUPY OBJĘTEJ PROGRAMEM:

Grupa liczy 5 uczniów w wieku 16 – 17 lat. Uczniowie zakwalifikowani do kształcenia specjalnego w gimnazjum. Część uczniów realizowała obowiązek szkolny w szkołach masowych lub integracyjnych. Niektórzy z nich trafili do Ośrodka dopiero pod koniec Szkoły Podstawowej lub w Gimnazjum.
Uczniowie nieśmiali, w kontakcie z rówieśnikami niepewni siebie. Często się peszą. Funkcjonowanie w grupie sprawia im trudności, konsekwencją czego jest wycofywanie się z kontaktów społecznych. Mają skłonność do izolacji, a zaniżona samoocena powoduje u nich brak wiary we własne siły. Są to uczniowie nadmiernie wrażliwi, małomówni, miewający stany lękowe. Są apatyczni powolni, przygnębieni, płaczliwi, wrażliwi na czyjąś dezaprobatę i odrzucenie. W zachowaniu widoczna niezgrabność, niezręczność krępująca swobodę poruszania. Charakteryzuje ich przesadna skrupulatność i staranność w wykonywaniu zadań. Niepewni swoich umiejętności. Zbyt mocno przeżywają sytuacje, gdy nie są w stanie wykonać zadania. U podstaw tego typu zachowań leży lęk o charakterze społecznym. Uczniowie niejednokrotnie przeżywali różnego rodzaju niepowodzenia na tle grupy, środowiska rodzinnego, co przyczyniło się do negatywnej samooceny.
Uczniowie ci pochodzą m.in. z rodzin rozbitych, alkoholowych lub ich matki są bardzo wymagające i represyjne.

CELE ZAJĘĆ:
•Poznanie siebie (w sferze osobowościowej i emocjonalnej)
•Budowanie pozytywnego obrazu własnej osoby
•Wzmocnienie wiary we własne siły
•Przeciwdziałanie skłonności do izolacji.
•Ograniczenie lęków związanych z kontaktami społecznymi.
•Kształtowanie umiejętności nawiązywania prawidłowych kontaktów społecznych
•Kształtowanie umiejętności przezwyciężania trudności.
•Nauka otwartości na innych
•Zwiększenie aktywności ruchowej.
•Kształtowanie umiejętności wyrażania własnych potrzeb.
•Nauka otwartego wyrażania własnych przeżyć i uczuć.


METODY PRACY:
- rundki,
- wywiad,
- burza mózgów,
- praca w małych grupach,
- rysowanie, malowanie,
- bajka terapeutyczna,
- seria zdań niedokończonych,
- gry i zabawy,
- ćwiczenia - zabawy ruchowe.

CZAS TRWANIA ZAJĘĆ, WIEK WYCHOWANKÓW.

Wiek dzieci – 15 – 16 lat
Płeć – dziewczynki i chłopcy
Liczba osób w grupie – 6
Liczba spotkań – 5
Czas trwania poszczególnych zajęć – ze względu na możliwości psychofizyczne czas trwania zajęć wynosi 60 minut.

Scenariusze zajęć socjoterapeutycznych
Tematy zajęć:
Zajęcia I: Tworzymy grupę
Zajęcia II: Uczymy się współdziałać w grupie
Zajęcia III: Jesteśmy wyjątkowi
Zajęcia IV: Uczymy się wyrażać uczucia
Zajęcia V: Znamy swoje mocne strony

Zajęcia I: Tworzymy grupę

Cele:
• wzajemne poznanie się dzieci
• integracja grupy
• tworzenie klimatu bezpieczeństwa i zaufania
• rozwijanie umiejętności komunikowania się
• ustalenie i przyjęcie norm przez uczestników grupy - kontrakt
Metody: rundka, burza mózgów, zabawowa
Formy: zbiorowa
Pomoce: chusta Klanzy, piłka, ilustracje symbolizujące różne zachowania, znaczki emocji, farba, karton, kartki papieru, klej, pisaki

1. Przedstawienie się prowadzących wraz z podaniem krótkiej informacji o celu zajęć.
2. Powitanie – „Gra w imiona” . Pierwszy z uczestników wypowiada swoje imię. Każdy następny wypowiada swoje imię i imiona poprzedników.
3. Ustalenie reguł grupowych – wybieranie spośród ilustracji tych, które symbolizują zachowania akceptowane podczas zajęć. Przyklejanie ich na dużym arkuszu papieru.
4. Zawarcie kontraktu – wspólne omówienie wybranych ilustracji. Symboliczne przypieczętowanie dłonią umoczoną w farbie.
5. Zabawa „Złap moje imię”. Osoba rzuca piłką i wypowiada swoje imię. Osoba, która złapie piłkę powtarza imię osoby rzucającej. Ćwiczenie powtarza się dopóki wszyscy uczestnicy nie wypowiedzą swoich imion.
6. Zabawa z chustą „Klanza”. Wspólne kołysanie piłki na małej chuście.
7. Rundka końcowa. Prowadzący zadaje pytanie „jak się czułeś podczas zajęć?”. Uczestnicy mają do wyboru znaczki symbolizujące emocje lub puste kartki, na których mogą narysować emocje. Przyklejają je na sobie.

Zajęcia II: Uczymy się współdziałać w grupie
Cele:
• integracja grupy
• nabywanie umiejętności przyjaznego współdziałania w grupie
• zapewnienie uczestnikom zajęć poczucia bezpieczeństwa i akceptacji
Metody: rundka, zabawowa, zadaniowa
Formy: zbiorowa, małe grupy
Pomoce: ilustracje symboliczne, przedmioty do budowy domu, produkty na
przyjęcie, chustka

1. Przywitanie – okrzyk „Hej, hej nasza grupa jest ok.”
2. Ćwiczenie „Budujemy dom”. Uczestnicy budują dom z materiałów i sprzętów dostępnych w Sali (materace, zasłony, stołki, poduszki itp.). Prowadzący pomaga w konstrukcji, ogląda postępy pracy, docenia pomysły i współdziałanie dzieci.
3. Zabawa „Przyjęcie”. Jest ona uwieńczeniem budowy domu. Przyjęcie odbywa się we wspólnie przygotowanym w trakcie budowy domu miejscu. Organizują je dzieci z produktów i przedmiotów przyniesionych przez prowadzącego. W trakcie przyjęcia po rozmowach i częstowaniu się, prowadzący rozpoczyna rozmowę na temat: „co lubię w moich kolegach z klasy?”. Ważne jest aby wypowiedziały się i zostały wysłuchane wszystkie dzieci.
4. Zabawa „Ślepiec”. Dzieci dobierają się w pary. Jedno z nich ma zawiązane oczy, a drugie przeprowadza go na drugą stronę sali omijając przeszkody. Potem następuje zmiana. Ćwiczenie omawiamy w grupie.
5. Ćwiczenie „Najważniejsze to dobre oparcie”. Uczestnicy sami dobierają się w pary, siadają na podłodze i chwytają się rękami jak „haczyki”. Na sygnał prowadzącego próbują wstać jednocześnie. Następnie zwiększa się liczbę uczestników (dołączając parę) itd.
6. Ćwiczenie kończące – „Moja najśmieszniejsza mina”. Dzieci pokazują śmieszne miny starając się rozweselić pozostałych członków grupy.
7. Rundka końcowa „Jak się czujesz?” Wybieranie przez uczestników znaczków symbolizujących emocje.

Zajęcia III: Jesteśmy wyjątkowi
Cele:
• uświadomienie dziecku jego wyjątkowości i niepowtarzalności,
• tworzenie klimatu zaufania, poczucia bezpieczeństwa,
• budowanie pozytywnego obrazu siebie, w oparciu o zebrane informacje od członków grupy,
• budowanie więzi z grupą, integracja grupy,
• odreagowanie napięć.
Metody: rundka, drama, zabawowa
Formy: zbiorowa, małe grupy
Pomoce: ilustracje symboliczne, karton (herb), pisaki,

1. Powitanie. „Iskierka”. Uczestnicy stają w kole. Przesyłają uścisk dłoni.
2. Ćwiczenie „Herb”. Każdy uczestnik otrzymuje arkusz przedstawiający symboliczny herb z czterema polami (ulubiony sposób spędzania wolnego czasu, sytuacje w których jestem radosny, ulubiony kolor, ulubiony deser) i wypełnia go samodzielnie lub wklejając gotowe ilustracje. W parach uczniowie przedstawiają swoje herby. Następnie na forum grupy każdy przedstawia za pomocą herbu partnera, z którym rozmawiał. Prowadzący zbiera wszystkie herby i wiesza na tablicy, podpisuje imieniem dziecka. Odczytuje informacje które umieścili tam uczestnicy.
3. Zabawa „Moje ulubione zajęcie”. Uczniowie siedzą w kole. Kolejno przedstawiają pantomimicznie ulubione zajęcie. Pozostali zgadują co lubi robić dane dziecko.
4. Ćwiczenie w parach „Co widzę w tobie wyjątkowego”. Uczniowie podzieleni są na pary. Przyklejają sobie nawzajem obrazki symbolizujące różne zachowania, umiejętności, cechy charakteru. Prowadzący podchodzi do każdego dziecka i wypowiada imię dziecka oraz cechy mu przypisane przez partnera.
5. Ćwiczenie „Jestem gwiazdą”. Uczestnicy ustawiają się w rzędzie. Pojedynczo przechodzą przez środek oklaskiwani przez pozostałych członków grupy. Ćwiczenie kończy rundka „Kiedy muszę wyjść na środek czuję się...)
6. Ćwiczenie niewerbalnego wyrażania akceptacji. Osoba chętna staje w środku koła i zamyka oczy. Członkowie grupy zbliżają się do niego i niewerbalnie okazują mu swoje pozytywne uczucia (uścisk dłoni, przytulanie, głaskanie itp.). Ćwiczenie kończy się, gdy wszyscy chętni będą w środku koła. Po skończonym ćwiczeniu na pytanie „Jakie to uczucie otrzymać tyle akceptacji?” odpowiadają lub wybierają symboliczną ilustrację.
7. Ćwiczenie kończące. Wspólny okrzyk – „hej, hej, hej każdy z nas jest ok.”
8. Rundka końcowa „Jak się czujesz?” Wybieranie przez uczestników znaczków symbolizujących emocje.

Zajęcia IV: Uczymy się wyrażać uczucia
Poznajemy i nazywamy uczucia.
Cele:
• uświadomienie dzieciom, co to sa uczucia
• zapoznanie z różnymi rodzajami uczuć. Uczenie rozpoznawania i nazywania uczuć oraz ujawnianie ich w różnych przeżywanych sytuacjach,
• dostarczanie dzieciom poczucia bezpieczeństwa, otwartości i szczerości
Metody: rundka, burza mózgów, zabawowa
Formy: zbiorowa, małe grupy
Pomoce: ilustracje tematyczne, gazety, karton, pisaki, kredki

1. Rozpoczęcie zajęć piosenką grupową "Dobrze, że jesteś".
2. Zabawa - "Wszystkie dzieci, które...". Osoba prowadząca zadaje dzieciom pytania dotyczące różnych uczuć i stanów emocjonalnych rozpoczynające się słowami: "Niech wstaną wszystkie dzieci, które ..
... lubią chodzić do szkoły,
... nie lubią robić zakupów,
... złoszczą się, ktoś je bije,
... wstydzą się powiedzieć Pani, że chcą wyjść zrobić siusiu",
(dzieci wymyślają kolejne zdania).
3. Oglądanie kolorowych ilustracji z gazet obrazujących uczucia, np.: szczęście, radość, smutek, zdziwienie, gniew, wstyd, nudę. Dzieci opisują co widzą na rysunkach i starają się wymyślić historyjkę.
4. Zabawa "Jakie to uczucie". Prowadzący przygotowuje karteczki z nazwami uczuć. Każdy wyciąga los i demonstruje twarzą i postawą ciała emocję. Pozostali odgadują co to za uczucie bądź emocja i wspólnie ją pokazują.
5. Zabawa "Przedstaw się". Uczniowie wypowiadają swoje imię w nastroju radosnym i smutnym. Wszyscy powtarzają
6. Zabawa z piosenka. Dzieci stoją w kole i śpiewają
"Tyś wesoły i to wiesz, klaśnij też 2 x
Tyś wesoły i to wiesz i pokazać nam to chcesz, klaśnij też".
7. Zamiast "klaśnij" śpiewamy: "tupnij, krzyknij"
8. Ilustrowanie na kartkach swoich uczuć. Dzieci rysują na kartkach - kołach twarz
wyrażającą uczucia, jakie obecnie przeżywają.
9. Rundka. Każdy przedstawia swój rysunek i mówi: "Teraz jestem ..."
10. Zakończenie zajęć. Zabawa "Zzum". Wszyscy stoją w kręgu. Pierwsza osoba wraz z ruchem głowy przesyła dźwięk "zzum". Osoba następna odpowiednim ruchem głowy przesyła ten dźwięk dalej.

Zajęcia V: Znamy swoje mocne strony

Cele:
• wzmocnienie poczucia własnej wartości,
• rozbudzanie gotowości do swobodnego wypowiadania się,
• rozwijanie wyobraźni,
• rozwijanie ekspresji ciała,
• ćwiczenia możliwości dotykowych,
• pokonywanie lęku przed wystąpieniem publicznym,
• rozpoznawanie mocnych stron poszczególnych osób
Metody: rundka, burza mózgów, zabawowa
Formy: zbiorowa, małe grupy
Pomoce: karton, pisaki, kredki

1. Powitanie. Śpiew piosenki "Witaj" oraz witanie się przez podanie ręki".
2. Zabawa "Dwa rzędy". Ustawiamy się w dwa rzędy, twarzami do siebie. Wyobraźmy sobie, że spotykamy znajomych; podchodzimy do siebie, witamy i zamieniamy się miejscami: ( prowadzący nakierowuje uczniów lub demonstruje właściwy sposób przywitania)
• jesteśmy uczniami i witamy się z nauczycielem
• spotykamy swojego najbliższego przyjaciela,
• spotykamy mamę, z którą od tygodnia się nie widzieliśmy.
Czy ćwiczenie to sprawiło wam przyjemność, czy też może było wam przykre? Co sprawiło największa trudność?
3. Zabawa "Jestem gwiazdą". Ustawiamy się w szpaler. Oto idzie osoba bardzo znana, uwielbiana przez wszystkich, słowem - "gwiazda". Każdy z was będzie przez chwilę taką gwiazdą. Zaczniemy od osoby stojącej na końcu. Będzie musiała przejść przez środek szpaleru i zająć miejsce na początku. A my wszyscy witamy gwiazdę !
Rundka. "Kiedy muszę wyjść na środek klasy, czuję się ..."
4. Ćwiczenie ruchowe z elementami pantomimy. Poruszamy się swobodnie po sali, wykonując ruchy zgodne z moimi poleceniami:
• idziemy skacząc po kamieniach,
• idziemy dźwigając na plecach worek z ziemniakami,
• idziemy jak słonie
• idziemy jak roboty

5. Zabawa - "Najbardziej lubię osobę, która ..." Dziecko siedzące w kręgu opisuje: "Osoba, którą lubię najbardziej, jest wśród nas i ma ..." (np. jasne włosy, uśmiechniętą buzię). Kto to jest ?
Po zabawie dzieci opisują towarzyszące im uczucia, gdy opisywało innych bądź gdy były opisywane.
6. Podsumowanie zajęć. Dokończenie zdań "Dzisiaj najbardziej podobało mi się na zajęciach ...", Które zajęcia ci się najbardziej podobały i dlaczego?. Zabawa "Iskierka".