Problem wychowawczy - integracja zespołu klasowego

Problem wychowawczy - integracja zespołu klasowego w SPdP

Z wykonywaniem pracy nauczyciela nieodłącznie wiąże się wychowanie, zwłaszcza wtedy gdy pełni on dodatkowo funkcję wychowawcy zespołu klasowego. Dobry wychowawca powinien być dla uczniów autorytetem doradcą, przewodnikiem. Powinien być zawsze blisko swoich wychowanków, znać ich problemy i dążyć do ich rozwiązywania. Powinien stworzyć odpowiedni Program Wychowawczy zgodny z Programem Wychowawczym i Programem Profilaktyki obowiązującymi w szkole i konsekwentnie go realizować. Miarą sukcesu wychowawcy klasy może być zintegrowany, silny zespół klasowy, w którym każdy uczeń czuje się ważny, potrzebny, czuje wsparcie w kolegach i koleżankach, czuje się jednym z nich. Istotne jest aby uczeń identyfikował się ze swoją klasą, chętnie przebywał w swojej grupie rówieśniczej, czuł się odpowiedzialny za swoją klasę.
Sądzę, że w takiej zintegrowanej klasie łatwiej i skuteczniej przebiega proces wychowawczy. Pozostaje pytanie - jak stworzyć taki zintegrowany zespół? Czy jest na to jakaś pewna recepta?
Wszak szkoła jest specyficznym środowiskiem, gdzie zderzają się różne osobowości i charaktery .
Gdy objęłam funkcję wychowawcy klasowego zauważyłam problem z integracją mojego zespołu klasowego. Szukałam przyczyn tego zjawiska. Oto wnioski, jakie nasunęły mi się po przeanalizowaniu dokumentacji uczniowskiej, zebraniu wywiadów od rodziców, dokładnej obserwacji moich uczniów w różnych sytuacjach szkolnych (na lekcjach, przerwach, podczas imprez szkolnych, wyjść, wycieczek itp.).

1. Obserwacja nauczyciela

W roku szkolnym 2012 otrzymałam wychowawstwo w klasie IAP Szkoły Przysposabiającej do Pracy.
Klasa była zróżnicowana pod względem funkcjonowania osobistego i społecznego, umiejętności szkolnych (pisanie, czytanie, liczenie, ogólna wiedza o świecie). Byli w niej uczniowie upośledzeni w stopniu lekkim, umiarkowanym, jeden z pogranicza znacznego (nauczany indywidualnie). Trzech uczniów zostało rekwalifikowanych z ZSZ, jeden został rekwalifikowani do ZSZ i był z pochodzenia Ukraińcem (dodatkowy problem z komunikacją). Uczennica miała poważne zaburzenia natury psychicznej (co jakiś czas przechodziła kilkumiesięczne leczenie w Szpitalu Psychiatrycznym). Uczeń miał symptomy fobii szkolnej i do tej pory wagarował. Na upośledzenie umysłowe uczniów niejednokrotnie nakładały się dodatkowe sprzężenia (problemy ze słychem, wzrokiem, komunikacją werbalną, niepełnosprawność ruchowa, choroby psychiczne). Tak więc był to zespół trudny, wymagający indywidualnego podejścia do każdego ucznia, wparcia i dużej pomocy.
Już pierwsze dni mojej pracy wychowawczej pokazały, że integracja tej klasy będzie trudna do osiągnięcia. Z czego to wynikało?

W wyniku własnych obserwacji wyróżniłam następujące przyczyny problemu:

• Problemy wynikające z samej niepełnosprawności umysłowej, z różnic w poziomie funkcjonowania osobistego i społecznego, problemy emocjonalne, dodatkowe obciążenia – sprzężenia (np niedosłuch, niepełnosprawność ruchowa, choroby psychiczne)
• Obciążenia wyniesione z poprzednich etapów edukacyjnych (fobie szkolne, lęki, nawyki, kompleksy)
• Problemy z akceptowaniem własnej niepełnosprawności u moich uczniów, ale i problemy ich rodziców z zaakceptowaniem swoich niepełnosprawnych synów/córek, zbyt wygórowane oczekiwania co do nich
• Pojawianie się co roku w klasie nowych uczniów w związku z rekwalifikacją, wydłużaniem etapów edukacyjnych, przeniesieniem z innej szkoły
• Problemy rodzinne /rodziny niepełne, rozbite, wielodzietne/ - problem przemocy w rodzinach, alkoholizmu, bezrobocia i ubóstwa
• Niekorzystny wpływ mediów na wychowanie

Zauważone przez mnie trudności w integracji zespołu klasowego przejawiały się przede wszystkim:

• brakiem identyfikacji własnej osoby jako ucznia ZSS nr 89 (uporczywe wracanie w rozmowach do tematu poprzedniej szkoły, tęsknota za nią, przedłużająca się nawet do roku aklimatyzacja w nowej placówce, nie akceptowanie siebie jako osoby dorosłej – pełnoletniej)
• brakiem akceptacji niektórych uczniów, odrzucanie ich
• problemami z okazywaniem serdeczności, koleżeństwa między uczniami
• brakiem współpracy między uczniami, brakiem chęci do niesienie sobie pomocy
• pojawianiem się tendencji do utożsamiania się z uczniami ZSZ (spędzanie z nimi przerw, naśladowanie ich negatywnych zachowań, spóźnianie się na lekcje)
• brakiem odpowiedniej atmosfery pracy na lekcjach (utrudnianie pracy poprzez rozmowy, śmiechy, zaczepianie innych)
• narastaniem liczby zachowań trudnych, nieakceptowanych społecznie u wybranych uczniów (zachowania o charakterze agresji słownej lub fizycznej)
• narastaniem poziomu frustracji u osób izolujących się od zespołu lub nieakceptowanych przez klasę

2. Znaczenie problemu

Omawiane przeze mnie trudności w zakresie integracji zespołu klasowego wydawały mi się konieczne do rozwiązania . Dążyłam do osiągnięcia prawidłowego funkcjonowania klasy i poszczególnych jednostek. Dlatego już w pierwszym roku sprawowania wychowawstwa w klasie IAP podjęłam działania wychowawcze, w które włączyłam pedagoga szkolnego, psychologa i rodziców uczniów. Problemy z adaptacją w nowej szkole, z odnalezieniem się w nowym zespole klasowym, zaakceptowaniem nowego wychowawcy i nauczycieli, poznaniem nowego miejsca i zasad w nim panujących, kontaktowania się młodzieży między sobą, brakiem poczucia bezpieczeństwa i własnej wartości, niezaspokojona potrzeba uznania przez rówieśników mogły doprowadzić ucznia do wielu negatywnych zachowań oraz problemów wychowawczych, a w efekcie do niepowodzeń szkolnych i utrwalenia negatywnego obrazu samego siebie.

3. Prognoza negatywna

Brak interwencji ze strony wychowawcy klasy, pedagoga i psychologa szkolnego oraz rodziców spowoduje niewątpliwie nasilenie się problemu. Może to doprowadzić do narastania problemów wychowawczych w klasie. W przypadku jednostek brak poczucia własnej wartości i poczucia bezpieczeństwa, oraz niezaspokojona potrzeba uznania przez rówieśników mogą stać się przyczyną bardzo wielu niepowodzeń szkolnych.

4. Prognoza pozytywna

Podjęte przeze mnie działania zmierzające do likwidacji problemu w zespole klasowym, pomogą zlikwidować konflikty wśród moich podopiecznych, oraz zwiększyć poczucie bezpieczeństwa i akceptacji jednostki w grupie. Zmobilizują uczniów do konstruktywnej współpracy na lekcjach, podejmowania wspólnych działań dla dobra poszczególnych kolegów, całej klasy, szkoły i społeczeństwa. W efekcie doprowadzi to do ukształtowania silnego, zintegrowanego zespołu klasowego działającego na zasadzie „jeden za wszystkich – wszyscy za jednego”.

5. Propozycja rozwiązania problemu

W celu rozwiązania problemu postanowiłam podjąć następujące działania :

• skierowanie do rodziców ankiet zawierających pytania pozwalające mi poznać nowych uczniów (ich umiejętności, upodobania, problemy, zainteresowania)
• dokładne zapoznanie się z dokumentacją uczniowską (orzeczenia z Poradni Psychologiczno – Pedagogicznych, świadectwa, opinie z poprzednich szkół, dokumentacja medyczna)
• zbadanie wzajemnych relacji między uczniami w klasie poprzez przeprowadzenie rozmów indywidualnych z uczniami
• ustalenie zasad współżycia w klasie i konsekwentne ich egzekwowanie
• bieżąca współpraca z pedagogiem szkolnym oraz z Poradnią Psychologiczno -Pedagogiczną,
• bieżąca współpraca z rodzicami nie tylko w czasie wywiadówek i zebrań konsultacyjnych, ale również indywidualnych spotkań, stały kontakt telefoniczny i mailowy, angażowanie rodziców w życie klasy i szkoły (udział w wyjściach, wycieczkach, imprezach i uroczystościach)
• organizowanie imprez integracyjnych (dyskotek, ognisk, balów absolwenta)
• zachęcenie rodziców do organizowania spotkań w domach rodzinnych uczniów (wspólne obchodzenie urodzin, Andrzejek, Walentynek)
• wdrażanie ucznia nauczanego indywidualnie, choć widniejącego na liście uczniów klasy w życie klasy
• częste poruszanie problemu agresji i właściwych relacji interpersonalnych oraz zasad współżycia społecznego, norm postępowania, zasad panujących w szkole na zajęciach,
• kształtowanie poczucia odpowiedzialności za siebie, innych, wspólną pracę,
• angażowanie uczniów w życie klasy i szkoły,
• konsekwentne stosowanie systemu nagród i kar zgodnie ze statutem szkoły .
• nauka tolerancji, wzajemnej akceptacji i kulturalnego rozwiązywania problemów.
• skierowanie uczniów sprawiających kłopoty wychowawcze do psychologa szkolnego (indywidualne spotkania)
• zapewnienie uczniom udziału w warsztatach z udziałem psychologa szkolnego na temat „Jak radzić sobie z agresją? ”, „Nauka asertywnych zachowań”
• pomoc uczniom w nauce w ramach prowadzonych w szkole zajęć rewalidacyjnych (uzupełnianie braków, doskonalenie umiejętności)
• zbadanie sytuacji rodzinnej oraz zgłoszenie uczniów będących w trudnej sytuacji materialnej do pedagoga szkolnego w celu zapewnienia im pomocy materialnej i dofinansowania obiadów
• integracja zespołu klasowego w ramach imprez szkolnych i klasowych
• przeprowadzenie pogadanki dla rodziców na temat wpływu telewizji i Internetu na rozwój i zachowanie młodzieży oraz zagrożeń płynących z korzystania z Internetu

6. Wdrażanie oddziaływań

W celu rozwiązania problemu wdrażałam szereg działań:

a) zbadałam wzajemne relacje między uczniami w klasie poprzez prowadzenie indywidualnych rozmów z uczniami

b) podjęłam oddziaływania wychowawcze w klasie:
• ustaliłam obowiązujące zasady współżycia w grupie
• konsekwentnie stosowałam system nagród i kar zgodnie ze statutem szkoły i rozliczałam uczniów z pełnienia w klasie funkcji dyżurnych, przewodniczącego klasy, zastępcy przewodniczącego, łącznika z biblioteką oraz dbałości o porządek i wystrój sali
• uczniowie uczyli się radzić sobie z emocjami, przejawami agresji, i pozytywnego budowania relacji uczeń – uczeń oraz uczeń – dorosły w ramach warsztatów z udziałem psychologa szkolnego, godzin wychowawczych poświęconych asertywności i sposobom radzenia sobie z agresją z wykorzystaniem filmów zatwierdzonych przez MEN
• integrowali się w trakcie organizacji uroczystości klasowych i szkolnych:
- ”Święto Pieczonego Ziemniaka”, Pasowanie na ucznia, Święto Niepodległości, Andrzejki, Jasełka, Wigilia, dyskoteki, zabawy karnawałowe, Walentynki, Dzień Chłopaka, Dzień Kobiet, Jajeczko Wielkanocne, Giełda Talentów , Dzień Matki, Dzień Dziecka, Dni Sportu
- licznych wycieczek do kin, teatrów, muzeów, galerii, domów kultury
- udziału w zawodach sportowych i konkursach plastycznych, muzycznych, teatralnych
- organizacji akcji ekologicznych - Sprzątanie Ziemi
- udziału w akcjach charytatywnych: zbiórka pieniędzy o drobnych nominałach na akcję „Góra Grosza”, zbierania nakrętek na akcję „Zakręcona nakrętka”, zbiórka makulatury i zużytych baterii
- opieki nad grobem patronki szkoły Anny Gotinowej na Cmentarzu Powązkowskim.

c) nawiązałam ścisłą współpracę z rodzicami, pedagogiem i psychologiem szkolnym, oraz
Poradnią Psychologiczno- Pedagogiczną:
• zapraszałam rodziców na dodatkowe konsultacje i rozmowy
• przeprowadziłam pogadanki dla rodziców na temat wpływu telewizji i Internetu na zachowanie się i rozwój młodzieży oraz na temat współczesnych zagrożeń wynikających z korzystania z Internetu
• skierowałam do dodatkowej opieki psychologiczno – pedagogicznej 7 uczniów
• współpracowałam z pedagogiem i psychologiem szkolnym w rozwiązywaniu problemów wychowawczych w klasie
• skierowałam uczniów będących w trudnej sytuacji materialnej do pedagoga szkolnego (uzyskali pomoc z OPS- u, stypendia socjalne, dofinansowane obiady, paczki na święta)

d) współpracowałam z rodzicami uczniów:
• zachęciłam rodziców do organizowania spotkań w domach rodzinnych uczniów (wspólne obchodzenie urodzin, Andrzejek, Walentynek) – odbywało to się pozalekcyjnie, uczniowie pod opieką rodziców spotykali się w swoich domach, nocowali u siebie, wychodzili do kina – dzięki temu integrowali się ze sobą również rodzice uczniów
• wdrażałam ucznia nauczanego indywidualnie, choć widniejącego na liście uczniów klasy w życie klasy (zapraszałam go na uroczystości, imprezy klasowe, wyjścia, wycieczki itp.), angażowałam jego mamę w życie szkoły

6. Efekty podjętych działań

Zbadanie wzajemnych relacji i problemów poszczególnych uczniów w klasie pozwoliło mi podjąć odpowiednio ukierunkowane działania pomocnicze zmierzające do rozwiązania problemów wychowawczych w mojej klasie i przyczyniło się do zintegrowania zespołu klasowego.
Rozpoczynając swoją pracę wychowawczą z IAP uświadomiłam na początku roku szkolnego uczniom znaczenie integracji dla harmonijnej współpracy grupy oraz stanu dobrego samopoczucia członków grupy. Ustalenie jasnych reguł współżycia w grupie oraz ich konsekwentne egzekwowanie poprawiło wzajemne relacje /uczeń – uczeń, uczeń – nauczyciel, oraz dziecko – rodzic/.
Działania wychowawcze mające na celu pobudzenie uczniów do współpracy w trakcie wykonywania wspólnych zadań przyczyniły się do nawiązania poprawnych kontaktów koleżeńskich, uspołecznienia uczniów i otworzenia się na potrzeby innych.
Rozmowy wychowawcze na temat relacji społecznych, zasad współżycia, norm obowiązujących w szkole i w społeczeństwie, wartości takich jak koleżeństwo, miłość, tolerancja także przyniosły spodziewane efekty.
Współpraca z rodzicami, pedagogiem, psychologiem szkolnym zapewniła rozwiązanie licznych problemów wychowawczych.
Zespół klasowy, którego jestem wychowawcą i opiekunem udowodnił, że właściwie przyswoił sobie normy współżycia klasowego. Obecnie jest to zgrany zespół nie sprawiający większych problemów wychowawczych.
Trzej uczniowie rekwalifikowani z Zasadniczej Szkoły Zawodowej bardzo dobrze czują się w SPdP (mówią o tym otwarcie oni sami oraz ich zadowoleni rodzice), radzą sobie z nauką i chętnie pomagają słabszym kolegom, z powodzeniem pracują w zakładach pracy, gdzie odbywają praktyki, odnoszą liczne sukcesy w konkursach, olimpiadach i zawodach sportowych. Wyrażanie widać, że wzrosła ich samoocena i pozycja w szkole.
Uczeń, który trafił do SPdP z fobią szkolną wykazuje obecnie niemal stuprocentową obecność na zajęciach, nigdy się nie spóźnia i nie wagaruje, chętnie chodzi do szkoły, wywiązuje się z powierzonych zadań, jest chwalony przez nauczycieli, otrzymał wyróżnienie na zakończenie roku szkolnego jako najlepszy uczeń w klasie.
Uczeń który odszedł z klasy w trakcie roku szkolnego, gdyż został rekwalifikowani do ZSZ, nadal utrzymuje kontakty z kolegami z klasy, spędza z nimi przerwy, spotyka się prywatnie w domach (uczestniczy w imprezach prywatnych, na które jest zawsze zapraszany).
Uczeń, który jest nauczany indywidualnie uczestniczy w imprezach i uroczystościach klasowych, wychodzi z klasą na wycieczki. Mimo, że ma problemy z komunikacją werbalną rozpoznaje swoich kolegów z klasy i żywo na nich reaguje.
Uczennica, której wydłużono etap edukacyjny i została włączona do mojej klasy została zaakceptowana przez kolegów, którzy chętnie jej pomagają, doradzają, a ona sama wyraźnie zmieniła swoje zachowanie w nowej klasie. Zachowuje się bardziej dojrzale, stara się dorównać kolegom, przejawia mniej zachowań nieakceptowanych społecznie, co wcześniej jej się zdarzało.
Uczeń, który początkowo zdawał się być odrzucany przez grupę, zasymilował się z zespołem, zaakceptował reguły panujące w klasie, wychowawcę i poprawił swoje zachowanie.
Uczniowie często kontaktują się ze sobą, telefonują do siebie np w sytuacji gdy ktoś zachoruje aby wyjaśnić przyczynę nieobecności, martwią się o siebie, pomagają sobie na lekcjach.
Uczniowie przestali wracać do przeszłości, wspominać swoje byłe szkoły, zaakceptowali ZSS nr 89, szczycą się z bycia jej uczniem i wszyscy zgodnie twierdzą ,że wydłużą sobie etap edukacyjny, aby dłużej razem pobyć w szkole.
Rodzice widzą efekty mojej pracy wychowawczej, ufają mi jako wychowawcy klasy, chętnie dzielą się własnymi spostrzeżeniami i współpracują ze szkołą.