Program zajęć terapii pedagogicznej dla uczniów klas szóstych

1. Wprowadzenie:

Program skierowany jest do uczniów klas szóstych, u których stwierdzono dysleksję, dysgrafię, dysortografię(zdiagnozowanych w poradni psych.-ped.)dobranych do grupy ze względu na zbliżone trudności. Dysleksja rozwojowa oznacza specyficzne trudności w nauce czytania i/lub pisania. Trudności te są uwarunkowane konstytucjonalnie i występują mimo stosowania odpowiednich metod nauczania u dzieci o prawidłowym rozwoju intelektualnym, bez deficytów sensorycznych ( wad wzroku i słuchu) i wychowywanych w sprzyjających warunkach społeczno-kulturowych. Dysleksja nie zaburza zdolności rozumowania, rozwiązywania problemów, tworzenia pojęć i krytycznego myślenia.
Termin dysleksja rozwojowa obejmuje kilka rodzajów zaburzeń:
- Dysleksja – rozumiana jako trudności w czytaniu, przejawiające się zaburzeniami tempa i techniki czytania, jak i stopnia rozumienia treści. Najczęściej towarzyszą im także trudności w pisaniu.
- Dysortografia – czyli trudności z opanowaniem poprawnej pisowni. Żeby można było stwierdzić dysortografię trzeba sprawdzić , czy dziecko popełnia błędy ortograficzne mimo dobrej znajomości zasad pisowni. U dzieci popełniających błędy ortograficzne i nie znających zasad pisowni trudno mówić o dysortografii.
- Dysgrafia – czyli niski poziom graficzny pisma (tzw. Brzydkie pismo). Litery pisane przez dziecko są różnej wielkości i często nie mieszczą się w liniaturze. Praktycznie wszystkie dzieci zaczynające pisać popełniają tego typu błędy, więc występowanie ich w pierwszym zeszycie nie stanowi podstawy do obaw. Problem pojawia się, gdy błędy utrzymują się mimo upływu czasu.
- Dyskalkulia – czyli problemy w matematyce. Dzieci z dyskalkulią mają zwykle kłopoty z pojęciem liczby, porównywaniem liczebności zbiorów, ocenianiem co jest większe a co mniejsze.
Wszystkie wyżej wymienione zaburzenia często uwarunkowane są genetycznie. Wystąpienie ich może być także związane z nieprawidłowościami w przebiegu ciąży, porodu i nierównomiernym rozwojem psychoruchowym.
Występowanie dysleksji u dziecka wiąże się często z niepowodzeniami w nauce, zaburzeniami w zachowaniu, zaburzeniami emocjonalnymi. W trakcie realizacji programu uwzględniłam także te sfery rozwoju dziecka.

2. Diagnoza uczniów:
Edyta
Urodzona 21 maja 2001 roku. Po urodzeniu zdrowa. Prawidłowy rozwój psychomotoryczny. Wychowuje się w rodzinie pełnej. Dziewczynka najmłodsza z trojga rodzeństwa. Uczennica mało pewna siebie. Występują trudności z koncentracją uwagi.
W wyniku przeprowadzonych badań psychologiczno-pedagogicznych stwierdzono u uczennicy trudności w pisaniu charakterystyczne dla zaburzeń nazywanych dysortografią i dysgrafią. Sprawność intelektualna Edyty utrzymuje się na poziomie wysokim. Ma przeciętny zasób wiadomości ogólnych i słownictwa biernego. Utrzymują się deficyty w zakresie pamięci wzrokowej. Słaby jest też poziom pamięci słuchowej i umiejętności różnicowania fonemów. Pismo dziewczynki jest mało czytelne. Popełnia wiele błędów ortograficznych, zamienia d-t, opuszcza znaki diakrytyczne.

Jakub
Urodzony 21 marca 2001r.
Wychowuje się w rodzinie pełnej. Ma starszą siostrę. Chłopiec pogodny, otwarty, komunikatywny. Rozwój intelektualny dziecka kształtuje się w granicach przeciętnej normy wiekowej. Słownik bogaty, wypowiedzi poprawne pod względem treści. Znacznie obniżona pamięć wzrokowa i słuchowa. Poziom graficzny pisma obniżony, litery pomniejszone, mieszczące się słabo w liniaturze. Czyta całościowo z licznymi przejęzyczeniami. Obniżone rozumienie treści czytanego tekstu. W zapisanym tekście popełnia wiele różnorodnych błędów: ortograficznych, opuszcza litery składowe w słowach, pisownia zmiękczeń, wyrazów z –ę,-ą i –om, -em. Słabo dokonuje autokorekty zapisanego tekstu. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono występowanie dysleksji rozwojowej.

3. Cele ogólne terapii pedagogicznej:
- poprawa komunikacji, kształcenie umiejętności pracy w grupie,
- eliminowanie napięć emocjonalnych,
- kształtowanie poczucia odpowiedzialności i obowiązkowości,
- wdrażanie do samodzielności,
- motywowanie do podejmowania zadań o różnym stopniu trudności,
- usprawnianie funkcji percepcyjno-motorycznych na materiale literowym, wyrazowym i obrazkowym,
- wypracowanie nawyków poprawnego pisania i czytania ze zrozumieniem.
Cele szczegółowe:
- stymulowanie i usprawnianie zaburzonych procesów psychomotorycznych istotnych w opanowaniu umiejętności czytania i pisania tj. konieczności wszechstronnego ćwiczenia analizatora wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno-ruchowego,
- poprawa poziomu wiedzy i umiejętności uczniów oraz wyrównywanie dysproporcji edukacyjnych,
- ćwiczenia sprawności czytania i pisania,
- wzmacnianie i wydłużanie koncentracji uwagi,
- eliminowanie konfliktów i napięć emocjonalnych,
- wzmacnianie w uczniach wiary we własne siły i możliwości,
- poznanie preferowanego stylu uczenia się i dominacji półkuli mózgowej, wykorzystanie tej wiedzy w praktyce.

4. Założenia programowe :
W terapii uczestniczy dwoje uczniów klasy szóstej szkoły podstawowej. Program zajęć terapii pedagogicznej będzie realizowany przez 9 miesięcy (X 2013- VI 2014). Zajęcia odbywają się będą 1 raz w tygodniu po 60 minut. Podczas prowadzenia zajęć zastosuję ćwiczenia z „Kinezjologii edukacyjnej” P. Dennisona. Ćwiczenia te aktywizują obie półkule mózgowe i pobudzają do harmonijnej współpracy. Wpływają na funkcje wzrokowe( koncentrację uwagi, pamięć) i koordynację „ręka-oko”, czyli na funkcję i sprawności zaangażowane w proces pisania i rysowania. Ćwiczenia te wspomagają zmniejszenie napięcia mięśniowego, sprzyjają rozluźnieniu, relaksowi. Będę korzystała z różnych pomocy dydaktycznych typu: loteryjki, rebusy, suwaki, domina wyrazowe, diagramy, karty ortomagiczne, dyktanda graficzne, zeszyty serii Ortograffiti itp. Terapię pedagogiczną wspomogę ćwiczeniami z arteterapii.

5. Terapia uczniów obejmować będzie trzy sfery :
- Psychodydaktyczną
- Psychokorekcyjną
- Psychoterapeutyczną

> Oddziaływania psychodydaktyczne
( ćwiczenia w czytaniu i pisaniu)
Stopniowo należy przechodzić od czytania i pisania sylab do czytania i pisania zdań i tekstów. Ćwiczeniom w czytaniu towarzyszą ćwiczenia w pisaniu, które doskonalą poprawność i stroną graficzną pisma.
Formy ćwiczeń w czytaniu
- czytanie całościowe sylab i wyrazów,
- czytanie wyrazów, zdań i tekstów sylabami,
- czytanie naprzemienne( sylab, wyrazów, zdań),
- czytanie selektywne(głośne i ciche),
- czytanie z przesłoną,
- ćwiczenia w rozumieniu treści
Formy ćwiczeń w pisaniu
- pisanie z pamięci,
- pisanie ze słuchu,
- przepisywanie wyrazów, zdań, podkreślanie liter, sylab lub wyrazów zawierających określoną trudność,
- przepisywanie wyrazów i tekstów z lukami( literowymi, sylabowymi, wyrazowymi),
- utrwalanie obrazu graficznego trudnych liter, sylab, wyrazów
Ćwiczenia rozwijające sprawność językową i komunikacyjną
- układanie i zapisywanie zdań z wyrazów,
- opowiadanie treści obrazków, historyjek obrazkowych,
- swobodne wypowiedzi na różne tematy,
- rozwiązywanie i układanie zagadek, wymyślanie zakończenia do danej historyjki,
- porządkowanie zdań na podstawie tekstu,
- redagowanie wypowiedzi kilkuzdaniowej na określony temat.

> Oddziaływania psychokorekcyjne
Ćwiczenia rozwijające zaburzone funkcje na materiale konkretnym i literowym. Podczas zajęć – zwracanie uwagi na poprawność wymowy i ćwiczenia relaksująco- odprężające (np. ćwiczenia oddechowe).
Ćwiczenia percepcji wzrokowej
- wyszukiwanie różnic i podobieństw między obrazkami,
- odtwarzanie z pamięci uprzednio zaobserwowanych elementów oraz stosunków przestrzennych, jakie między nimi zaszły,
- dopasowywanie części obrazków do całości,
- układanie kompozycji geometrycznych z części,
- uzupełnianie braków w obrazkach,
- ćwiczenie analizy i syntezy wzrokowej oraz spostrzegawczości(dobieranie do konturów figur geometrycznych takich samych figur i nałożenie na wzór, różnicowanie kształtów litero podobnych, segregowanie wyrazów takich samych, o takiej samej liczbie liter, wyodrębnianie liter w wyrazach,
- różnicowanie liter, sylab i wyrazów, poszerzanie pola czytania: tworzenie wyrazów z sylab, uzupełnianie brakujących liter i sylab w wyrazach, uzupełnianie zdań z lukami przez wyszukanie wyrazów z rozsypanki wyrazowej lub tworzenie własnych.
Ćwiczenia percepcji słuchowej
* Ćwiczenia słuchowe z wykorzystaniem bodźców niewerbalnych:
- rozpoznawanie dźwięku instrumentów,
- rozpoznawanie dźwięków wysokich i niskich,
- rozpoznawanie liczby dźwięków
* ćwiczenia rytmiczne
- wykonywanie usłyszanych poleceń (koordynacja słuchowo-ruchowa),
- odtwarzanie struktur rytmicznych,
- rozpoznawanie rytmu zgodnego z układem przestrzennym
* ćwiczenia usprawniające analizę słuchową:
- analiza wyrazów w mowie głośnej i cichej,
- podawanie liczby sylab w wyrazie,
- podawanie sylaby ze względu na jej lokalizację,
- tworzenie wyrazów za pomocą rebusów, uzupełnianie sylab początkowych i końcowych w wyrazach,
- wyodrębnianie określonej głoski w nazwach przedmiotów,
- dzielenie zdań na wyrazy podawanie ich liczby.
* ćwiczenia usprawniające syntezę słuchową:
- składanie zdania z rozsypanki wyrazowej,
- uszeregowanie wyrazów według ich długości,
- wyodrębnianie wyrazu ukrytego w innym wyrazie,
- przekształcanie wyrazów przez zmianę głosek w różnych położeniach.
* usprawnianie analizatora kinestetycznego
- ćwiczenia „ Kinezjologii edukacyjnej” P.Dennisona
* ćwiczenia usprawniające sprawność grafomotoryczną:
- ćwiczenia graficzne (wyrabianie płynnych, rytmicznych, ciągłych ruchów pisarskich),
- przetwarzanie obrazu wzrokowego na graficzny,
- kreślenie kształtów graficznych za pomocą kreski łączącej wyznaczone uprzednio punkty,
- wyrabianie orientacji, co do kierunku pisania,
- rysowanie według wzoru, według instrukcji słownej,
- ćwiczenia dłoni, rąk, palców w różnych układach ze stopniowym zwiększaniem szybkości,
- kopiowanie rysunków,
- tekst z lukami literowymi –wpisywanie liter z trudnością ortograficzną.
- wpisywanie sylab lub wyrazów z trudną literą(trudności dotyczące głosek i specyficznych liter).
< Oddziaływania psychoterapeutyczne
* stosowanie technik relaksacyjnych rozładowujących napięcie psychiczne i fizyczne ( np. ćwiczenia z metody P. Dennisona, muzyka relaksacyjna)- ćwiczenia realizowane podczas trwania całej terapii,
* stwarzanie takich warunków do pracy, aby dziecko czuło się dobrze w każdej chwili podczas zajęć ( spokój, życzliwość, miła, bezpieczna atmosfera podczas zajęć),
* nagradzanie za każdy wysiłek i pracę dziecka,
* tworzenie takich sytuacji, aby dziecko miało możliwość osiągnięcia sukcesu,
* ćwiczenia koncentracji uwagi,
* stosowanie wzmocnień pozytywnych, co może zmotywować dziecko do przezwyciężenia trudności
* organizowanie zajęć w atrakcyjnej treści i formie.
Terapia pedagogiczna będzie prowadzona we współpracy z rodzicami ucznia i innymi nauczycielami.

Współpraca z rodzicami
• czynny udział rodziców w procesie reedukacji- stały kontakt z domem, informowanie na bieżąco o postępach i spostrzeżeniach dotyczących dziecka, realizowanie w domu zadań zleconych na zajęciach,
• udzielanie rodzicom wskazówek do pracy z dzieckiem,
• wskazanie na potrzebę dostrzegania starań, osiągnięć, wysiłku dziecka,
• wskazanie na umożliwienie dziecku rozwijania zainteresowań i mocnych stron

Współpraca z innymi nauczycielami
• zapewnienie uczniowi miejsca w klasie, które sprzyja koncentracji uwagi i jest dostosowane do stylu uczenia się,
• zadbanie o to, aby uczeń rozumiał polecenia,
• udzielanie dziecku wskazówek do pracy,
• wprowadzanie w procesie dydaktycznym metod angażujących jak najwięcej zmysłów : ruch, dotyk, słuch, wzrok,
• okazywanie dziecku cierpliwości,
• dopilnowanie, aby dziecko zdążyło przepisać teksty z tablicy i sprawdzenie, czy zanotowało zadanie domowe,
• wydłużenie czasu pisania sprawdzianów,
• umożliwienie dziecku podniesienie oceny za pomocą dobrych odpowiedzi ustnych lub zamiana pisemnego sprawdzianu na ustny, odpytywanie z mniejszych porcji materiału,
• nieobniżanie ocen za niski poziom graficzny pisma i za błędy ortograficzne,
• niezmuszanie ucznia do głośnego czytania przed klasą (jedynie zachęcanie),
• zauważanie drobnych sukcesów ucznia i udzielanie za nie pochwał.

6. Oczekiwane rezultaty terapii pedagogicznej:
- wzrost poziomu umiejętności szkolnych,
- wzrost tempa, poprawności czytania i umiejętności pisania (strona graficzna pisma),
- poprawa rozumienia czytanego tekstu,
- utrwalenie znajomości i stosowania zasad ortograficznych,
- podniesienie motywacji do nauki.

7. Ewaluacja programu :
- przeprowadzenie testu porównującego umiejętności ucznia na początku wdrażania programu i na koniec roku ( porównanie wyników),
- przekazanie wskazówek do pracy samodzielnej w domu,
- przeprowadzenie prostej ankiety ewaluacyjnej wypełnionej przez rodziców


BIBLIOGRAFIA
Bogdanowicz M., Adryjanek A., Uczeń z dysleksją w szkole, Operon, Gdynia 2009
Bogdanowicz M.,Adryjanek A., Rożyńska A., Uczeń z dysleksją w domu, Operon 2007
Bogdanowicz M., Ryzyko dysleksji- problem i diagnozowanie, Harmonia, Gdańsk 2004
Czajkowska I., Herda K., Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole, WSiP, Warszawa 1989
Grabałowska K., Jastrząb J., Mickiewicz J., Wojak M., Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu, TNOiK, Toruń 2005
Jastrząb J., Usprawnianie funkcji percepcyjno-motorycznych dzieci dyslektycznych, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa 1994
Jastrząb J., Gry i zabawy w terapii pedagogicznej, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa 1994
Zakrzewska B., Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu, WSiP, Warszawa 1996