Ergoterapia w procesie resocjalizacji młodzieży

Praca jest szczególnym rodzajem ludzkiego działania:
- praca jest działaniem zmieniającym świat materialny nastawiony na zaspokajanie ludzkich potrzeb podstawowych ( materialnych ) i wyższych ( kulturowych i duchowych),
- praca stanowi najbardziej optymalną możliwość uzewnętrznienia się właściwości osobowych człowieka,
-praca jest tą wartością dzięki której, powstają i powstawać mogą wszystkie inne wartości, w tym także duchowe.
„ Praca jest dobrem człowieka – dobrem jego społeczeństwa- poprzez pracę bowiem człowiek nie tylko przekształca przyrodę, dostosowuje ją do swoich potrzeb, ale także urzeczywistnia siebie jako człowieka, a także poniekąd bardziej „ staje się człowiekiem”.”
Niedostosowanie społeczne to jeden z podstawowych problemów współczesnego wychowania dzieci i młodzieży, który pozostaje przedmiotem zainteresowań pedagogiki resocjalizacyjnej jako wyraźne wyodrębnienie się od wielu lat pedagogiki specjalnej.
Wychowanie przez pracę jest systemem działań wychowawczych opartych na filozofii pracy i uznających decydujące znaczenie pracy dla rozwoju społeczeństwa, jego kultury
i gospodarki, organizacji i funkcjonowania oraz osobo twórczą wartość pracy w rozwoju jednostek. System ten ma na celu rozwinięcie u młodzieży pozytywnych postaw wobec pracy, umiejętności pracy i współdziałania przez szereg środków, prowadzących do harmonijnego wprowadzania jednostek w świat ludzkiej pracy jako aktywnych uczestników.
Ergoterapia jako metoda resocjalizacji niedostosowanych społecznie przez pracę rzemieślniczo-warsztatową głównie o charakterze usług dla ludności, odgrywa rolę nadrzędną w działaniach naprawczych. Widziana jest szeroko w tym procesie i stosowana właściwie na wszystkich odcinkach życia określonej placówki resocjalizacyjnej, tzn. w szkole wewnątrzzakładowej ( i wtedy ma charakter przeważnie ergoterapii intelektualnej, teoretyczno-poznawczy w zakresie przedmiotów ogólnokształcących i zawodowych), w warsztatach wewnątrzzakładowych lub rzemieślniczych bądź przemysłowo-produkcyjnych, funkcjonujących w środowisku społecznym. Wówczas jako wiodąca metoda wychowania umożliwia kształcenie w zakresie praktycznej nauki zawodu i zarazem sprzyja resocjalizacji uczniów-wychowanków niedostosowanych społecznie, przy współudziale środowiska i rzemiosła. Realizowana jest wewnątrz placówki resocjalizacyjnej , najczęściej ma charakter pracy sanitarno-porządkowej, socjalno-bytowej, kształceniowej z formami samopomocy koleżeńskiej, kulturalno-oświatowej i in. , wykonywanej stosownie do potrzeb wychowanków oraz placówki rozumianej jako społeczno-wychowawcze środowisko resocjalizujące. Podstawowymi elementami tego środowiska są pracownicy administracyjno-pedagogiczni, wychowankowie oraz baza dydaktyczna i socjalno-bytowa zakładu. Elementy te wywierają wpływ na przebieg procesów społeczno-wychowawczych i socjalizująco-reedukacyjnych
i decydują o zakresie wartości ergoterapeutycznej pracy wychowanków oraz młodzieży.
Wychowanie ergoterapią w środowisku specjalnym wynika z podstawowych funkcji resocjalizacyjnych ( reedaptacyjno-przystosowawczej, edukacyjno-wyrównawczej, korektywno-kreatywnej i opiekuńczo-profilaktycznej) i jest inicjowane przeważnie przez wychowanków przystosowanych aktywnie do warunków życia i wychowania w placówce resocjalizacyjnej. Przy tym należy nadmienić, że wychowankowie zdradzający przystosowanie formalne będą ograniczać w ergoterapii poziom swoich możliwości i aspiracji do przeciętnego poziomu wymagań środowiska resocjalizującego. Natomiast wychowankowie nieprzystosowani będą podnosić swoje sprawności i możliwości ( ambicje ) do poziomu podwyższonych aspiracji wychowawczych środowiska. Oba rodzaje przystosowania w sposób zasadniczy mogą wpływać w wychowaniu ergoterapią na stan kształcenia równowagi wychowawczej w środowisku zakładowym. Wychowankowie przystosowani formalnie będą przyjmowali bodźce płynące z zewnątrz, nie podwyższając poziomu własnych aspiracji wychowawczych.
W drugim zaś modelu przystosowania następuje jednocześnie oddziaływanie młodzieży ( już konstruktywnej ) na środowisko wychowawcze i zarazem tegoż środowiska na młodzież, w wyniku czego eliminowane są powstałe napięcia nie tylko osobiste, lecz także tkwiące w środowisku. Jest to najistotniejsze założenie resocjalizacyjne w metodzie ergoterapii, która w tym przypadku oddziałuje zarazem psychoterapeutycznie na młodzież o zaburzonej osobowości, uwalniając ją od zbędnych napięć, stresów, agresji obronnej i zahamowań. Na to miejsce wprowadza inicjatywność, inwencję twórczą, operatywność w naturalnym sposobie bycia i współdziałania między osobniczego.
Są to istotne wartości społeczno-wychowawcze w resocjalizacji młodzieży metodą ergoterapii, opierając się zarazem na autokracji i autodyscyplinie, jako specyficznej i ważnej metodzie resocjalizacyjnej, sugerującej współudział młodzieży w resocjalizacji.
Do szczególnych zadań, dzięki którym ergoterapia umożliwia osiągnięcie wyżej wymienionych wartości w resocjalizacji niedostosowanych społecznie należą:
-stwarzanie młodzieży resocjalizowanej warunków do przejawiania aktywności społecznej, ujawniania potrzeb, dążeń i zainteresowań( przy tym należy pamiętać nie tylko o wyzwoleniu aktywności młodzieży, ale także wychowawczym kierunkowaniu jej działania, poznawania i przeżywania);
-wdrażanie do przestrzegania zasad kultury życia codziennego, wyrabianie umiejętności współżycia i współdziałania w zespole, grupie wychowawczej, sekcji pracy;
-organizowanie udziału wychowanków zakładu zamkniętego w życiu społecznym środowiska poprzez zajęcia np. sportowo-turystyczne, rekreacyjno-wczasowe, prace społecznie użyteczne;
-ukazywanie potrzeb pracy, ciągłego doskonalenia się i samo zmagania o lepsze wyniki w nauce szkolnej, pracy rzemieślniczo-warsztatowej o charakterze usługowym dla ludności oraz chęci współdziałania w wychowaniu resocjalizującym metodą ergoterapii na rzecz poszanowania dobra ogólnego.
Praca umysłowa, wspomagająca proces kształcenia zawodowego i wychowanie resocjalizujące niedostosowanych społecznie, nieodłącznie towarzyszy młodzieży w procesie uczenia się, które jest rodzajem działalności intelektualnej, mającej „ na celu doprowadzenie do zmian w osobowości jednostki.’ Służy temu opanowanie przez ucznia dobranych odpowiednio treści nauczania, rozwijania jego umiejętności.
W szkole wewnątrzzakładowej dzieje się to przez nauczanie przedmiotów humanistycznych, matematyczno-przyrodniczych i technicznych. Przedmioty techniczne- zgodnie ze swą specyfiką oprócz wysiłku umysłowego wymagają w procesie uczenia się określonej działalności praktycznej. Znajduje to wyraz i wymierne uzasadnienie edukacji zawodowej uczniów, którzy kształcąc się manualnie w określonej specjalizacji jednocześnie rozwijają swój intelekt poprzez programowe treści nauczania również przedmiotów ogólnokształcących.
Zróżnicowanie programów nauczania w szkole uwzględniając w edukacji wysiłek umysłowy, fizyczny i działalność praktyczno-techniczną jest zwłaszcza pożądane i korzystne w kształceniu zawodowym uczniów z zaburzeniami psychosomatycznymi i społecznymi, którzy poprzez terapię medyczną i wychowawczą oraz ergoterapię, psychoterapię
i psychokorekcję w przypadku niedostosowanych społecznie, wyrównują braki w zakresie edukacji ogólnej, zawodowej i uspołecznienia, powodując tym samym ich stopniowe dochodzenie do normy w sferze życia osobistego, zawodowego i społecznego.

Opracował: Piotr Burba