"Cztery pory roku w świetlicy". Program zajęć muzyczno - ruchowych dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym

PROGRAM ZAJĘĆ MUZYCZNO – RUCHOWYCH
DLA UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ
W STOPNIU UMIARKOWANYM I ZNACZNYM
„CZTERY PORY ROKU W ŚWIETLICY”

Opracowała: mgr Elżbieta Kaczmarek

SPIS TREŚCI
1.Wprowadzenie do programu.
2.Cele programu.
3.Metody pracy.
4.Formy pracy.
5.Środki dydaktyczne.
6.Procedury osiągania celów.
7.Treści nauczania.
8.Tematyka zajęć.
10.Założone osiągnięcia.
11.Ewaluacja.
12.Bibliografia.

WPROWADZENIE DO PROGRAMU
Muzyka i ruch pozytywnie wpływają na stan psychiczny i fizyczny osób z niepełnosprawnością intelektualną. Przyczyniają się do wszechstronnego rozwoju dziecka. Wyzwalają pozytywne emocje, dostarczają wrażeń zmysłowo – ruchowych, pobudzają spontaniczną aktywność, stymulują zmysł słuchu. Muzyka w połączeniu z ruchem uwrażliwia, uspokaja, wyzwala chęć działania, daje możliwość wyładowania negatywnych emocji. Aktywne uczestniczenie w zajęciach może dawać dziecku zadowolenie i satysfakcję. Poniżej przedstawiam program zajęć muzyczno – ruchowych, który może być realizowany całościowo lub wybiórczo podczas pobytu dzieci w świetlicy szkolnej. Opisałam cele, metody, formy pracy i treści programowe. Ich dobór jest zależny od możliwości uczniów. Tematykę zajęć podzieliłam na cztery pory roku.

CELE OGÓLNE
•rozwijanie aktywności muzyczno – ruchowej,
•rozwijanie umiejętności słuchania,
•ćwiczenie umiejętności naśladowania różnych dźwięków,
•rozwijanie poczucia rytmu,
•uczenie reagowania na określone sygnały muzyczne,
•kształtowanie umiejętności wyrażenia muzyki ruchem.

CELE OPERACYJNE
•uczeń słucha, rozpoznaje i śpiewa poznane piosenki,
•uczeń reaguje ruchem na zmianę dynamiki, tempa, rytmu,
•uczeń potrafi bawić się przy muzyce,
•uczeń potrafi ilustrować ruchem słowa piosenek,
•uczeń potrafi zatańczyć proste układy choreograficzne,
•uczeń potrafi odtworzyć proste struktury rytmiczne (uczeń klaszcze, tupie, stuka, gra na instrumentach).

METODY PRACY
W trakcie zajęć muzyczno – ruchowych należy wykorzystywać różne formy aktywności, takie, jak: pogadanka, obserwacja, demonstracja, ćwiczenia praktyczne.

FORMY PRACY
- zbiorowa,
- grupowa,
- w parach,
- indywidualna.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: muzyka na płytach CD, instrumenty perkusyjne, chusta animacyjna, szarfy, chusty i inne rekwizyty.

PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
•stosowanie różnorodnych ćwiczeń muzyczno – ruchowych,
•inspirowanie uczniów różnymi utworami muzycznymi,
•przygotowywanie i zachęcanie uczniów do udziału w integracyjnych spotkaniach muzycznych, balach.

TREŚCI NAUCZANIA
•zapamiętywanie słów dowolnych piosenek,
•śpiewanie wybranych piosenek,
•odtwarzanie rytmu za pomocą klaskania, tupania, ruchów ciała,
•tańczenie przy muzyce,
•próby gry na instrumentach perkusyjnych,
•interpretowanie ruchem piosenek i utworów,
•reagowanie ruchem na zmianę tempa i rytmu,
•słuchanie różnych rodzajów muzyki,
•nazywanie wybranych instrumentów muzycznych,
•rozpoznawanie brzmienia instrumentów muzycznych.

TEMATYKA ZAJĘĆ

JESIEŃ

•zabawy ułatwiające wzajemne poznanie i integrujące:
- pary ustawiają się twarzą do siebie, poruszają się w rytm muzyki, w dłoniach trzymają jedną, małą piłeczkę;

- pary ustawiają się twarzą do siebie, wszyscy śpiewają piosenkę „Nie chcę cię” i pokazują.

•zabawy wprowadzające odprężenie i relaks z wykorzystaniem chusty animacyjnej:

Podawanie chusty:
Dzieci przesuwają brzeg chusty w rękach w taki sposób, jakby przeciągały linę. Można też przesuwać poprzez podawanie.

Winda w szkole:
Trzymamy chustę na wysokości stóp. Prowadzący mówi "Chusta w górę!" a dzieci wolno podnoszą chustę w górę, aż do kolejnej komendy "Chusta w dół".

Wiatr:
Dzieci wznoszą wolno chustę ponad głowy, a następnie opuszczają. Później nauczyciel zapowiada, że nadciąga silny wiatr i dzieci poruszają chustą szybciej.

•improwizacje rytmiczne z wykorzystaniem rekwizytów, np. szarf, taśm – uczeń tańczy przy muzyce wykorzystując rekwizyty, naśladuje ruchy nauczyciela, ćwiczy wyczucie przestrzeni, np. zabawa z apaszkami przy piosence „Jesienny kujawiaczek” (dzieci stają w kole, trzymają apaszkę w ręce, podnoszą ją do góry i opuszczają, aby apaszki falowały zgodnie z rytmem piosenki, przy słowach la, la, la... kręcą się dookoła własnej osi trzymając apaszkę nad głową);

•zabawy z instrumentami perkusyjnymi, nauka rytmicznej gry zgodnie z usłyszaną melodią lub piosenką;

•zabawa – robimy instrumenty perkusyjne: dzieci napełniają puste pudełka, puszki ziarenkami, kasztanami, żołędziami;

•zabawy ćwiczące refleks, spostrzegawczość, szybkość reakcji na określone sygnały muzyczne:

- do zabawy tej wybiera się kilkunastu uczniów, którzy stają dookoła krzeseł ułożonych w kółko na środku sali – krzeseł jest o jedno mniej niż uczestników zabawy. Uczniowie tańczą w okręgu utworzonym na zewnątrz krzeseł. Gdy muzyka przestaje grać, każdy z uczniów musi zająć miejsce na krześle. Osoba, której nie uda znaleźć się wolnego krzesła odpada z gry. W czasie każdej przerwy muzycznej jest zabierane jedno krzesło. Ostatnia osoba, która zostanie, wygrywa;

- wszystkie dzieci stoją w kręgu i podają sobie kolejno kapelusz: należy go wziąć i włożyć na głowę kolejnej osobie, gra muzyka. Czynność trzeba wykonywać szybko, ponieważ gdy muzyka przestanie grać, dziecko, które w tym momencie jest w posiadaniu kapelusza, musi odpaść z gry;

- zabawa „Zbieranie kasztanów” – uczniowie swobodnie spacerują po sali, gdy usłyszą melodię to szukają kasztanów i zbierają je do koszyków, gdy melodia ucichnie – spacerują dalej, zwycięża ten, kto uzbiera najwięcej kasztanów;

- zabawa „Szmery i cisza” – dzieci pocierają różnymi przedmiotami o siebie lub w nie uderzają, mogą także grać na instrumentach, gdy nauczyciel podnosi rękę do góry, kiedy nauczyciel rękę opuści, następuje chwila ciszy, chwile szmerów i ciszy powinny mieć różny czas trwania (długi, krótki).


•słuchanie świątecznych piosenek i kolęd;

•wspólne kolędowanie – uczeń rozpoznaje śpiewaną kolędę, włącza się w śpiew.

ZIMA

•nauka prostych układów tanecznych z wykorzystaniem melodii i piosenek – taniec w parach, kilkuosobowych kółeczkach, wężykach, kole wiązanym;

•zabawy ćwiczące pewność siebie, wiarę we własne możliwości i odwagę, np. wykorzystanie piosenki „Dwóm tańczyć się zachciało” – zabawa przy muzyce, wyrażanie emocji przez gest i ruch ciała;

•zabawy kształtujące poczucie rytmu, tempa melodii oraz natężenia dźwięku – klaskanie miarowo w ręce, wystukiwanie rytmu i tempa uderzając rękami w kolana, uda, dłonie kolegi, tupanie prezentowanych rytmów, reagowanie ruchem na tempo (wolne – szybkie), np. dzieci słuchają piosenki „Sanna” i w dowolny sposób (klaszcząc, tupiąc) zaznaczają zakończenie każdej zwrotki od słów Dzyń, dzyń, dzyń... .

•zabawy rozwijające umiejętność lekkiego, rytmicznego poruszania się po sali w rytm muzyki, np. słuchanie muzyki klasycznej Vivaldi „Cztery pory roku – Zima”, poruszanie się po sali z rozłożoną na dłoni chusteczką higieniczną w rytm muzyki;

•zabawa naśladowcza – dzieci maszerują po obwodzie koła w rytm melodii, podczas przerwy w muzyce zatrzymują się i wykonują jedną z czynności, np. prawą ręką kreślą w powietrzu koła, lewą ręką kreślą linie pionowe, lewą nogą robią małe wymachy, itd.;

•improwizacje rytmiczne z wykorzystaniem rekwizytów – uczeń tańczy przy muzyce wykorzystując gazety, balonik na sznurku;

•taniec przy muzyce:
- taniec na gazecie – pary mają za zadanie tańczyć na gazecie, kto spadnie z gazety odpada z gry, wygrywają zawodnicy, którym udało się tańczyć jak najdłużej;

- taniec z balonem – pary tańczą, trzymają balon między głowami (zamiast balonu można użyć piłki lub pomarańczy), wygrywa para, która najdłużej utrzyma balon.

•zabawy i tańce rytmiczne przy piosenkach o tematyce zimowej: „Szary nasz przyjaciel”, „Już się cieszą dzieci”;

•zabawa taneczna „Lustro” – dzieci są ustawione na obwodzie koła, chętne dziecko stoi w jego środku, podczas dźwięków muzyki wykonuje ono dowolne kroki i figury taneczne, które naśladują pozostałe dzieci;

•zabawa rytmiczna „Śnieg” – dzieci maszerują swobodnie po sali zgodnie z rytmem muzyki, kiedy nie słychać muzyki, naśladują zabawę ze śniegiem, na jedno klaśnięcie – zgarniają śnieg, na dwa klaśnięcia – ugniatają śniegową kulę, na trzy klaśnięcia – rzucają kulę w kolegę.

WIOSNA

•zabawa „Wiatr i deszcz” – nauczyciel wykorzystuje muzykę ze zmianami dynamicznymi, na dźwięk melodii granej cicho dzieci jak kropelki deszczu, lekko na palcach poruszają się swobodnie po sali, kiedy zabrzmi głośna muzyka wybiega wiatr;

•zabawy ćwiczące pamięć, percepcję wzrokową i spostrzegawczość oraz ruchowo – naśladowcze, np. wskazywanie części ciała przy piosence „Głowa, ramiona, kolana, pięty”, naśladowanie ruchów i odgłosów zwierząt (melodia „Kaczuszki”, piosenka „Stary Donald”);

•zagadki słuchowe rozwijające słuch muzyczny i akustyczny – uczeń rozpoznaje i rozróżnia głosy prostych instrumentów muzycznych;

•słuchanie muzyki relaksacyjnej – wykorzystanie płyt z odgłosami natury (np. „Relaks przy odgłosach natury”), wprowadzających odprężenie i relaks;

•naśladowanie głosów ptaków według podanego rytmu:
kukułka – ku – ku, ku – ku, ku – ku,
dzięcioł – stuk – stuk – stuk, stuk – stuk – stuk,
wrona – kra – kra – kra;

•słuchanie muzyki poważnej – wykorzystanie płyt z muzyką F. Chopina;

•zabawa instrumentalna „Szkolna orkiestra” – dzieci otrzymują różne instrumenty perkusyjne, na ich czele stoi dyrygent, który będzie kierował grą, np. unoszenie przez niego rąk oznacza granie orkiestry coraz głośniej, opuszczanie rąk – granie coraz ciszej, złączenie dłoni – koniec gry;

•zabawa naśladowcza „Co robi mama?” – dzieci, ustawione na obwodzie koła, poruszają się w takt muzyki, podczas przerwy w muzyce zatrzymują się i naśladują ruchem jedną z wymienionych czynności, np. mama prasuje, mama kroi, itd.

•reagowanie na pauzę w muzyce, np. zabawa w duże i małe koło: dzieci tworzą dwa koła, jedno większe i drugie mniejsze, maszerują dookoła trzymając się za ręce zgodnie z rytmem melodii, koło większe – w prawo, a koło mniejsze – w lewo, przy pauzie następuje zmiana kierunku marszu.

•zabawy kształtujące poczucie rytmu, tempa melodii oraz natężenia dźwięku w oparciu o usłyszane utwory – uczeń reaguje ruchem na tempo (wolne – szybkie), określa nastrój muzyki (wesoła – smutna), itd.

•zabawy i tańce rytmiczne przy piosence o tematyce wiosennej „Marzec czarodziej”.

LATO

•zabawa naśladowcza „Pomagamy tacie” – dzieci maszerują po kole w rytm dowolnej muzyki, podczas przerwy w muzyce wskazane dziecko wchodzi do środka i pokazuje pomaganie tacie w wykonywaniu jakiejś czynności, np. wbijania gwoździa;

•zagadki słuchowe rozwijające słuch muzyczny i akustyczny – uczeń rozpoznaje i rozróżnia głosy środków transportu i potrafi je odpowiednim ruchem ciała naśladować;

•reagowanie na pauzę w muzyce:
- zabawa „Piłka” – dzieci na dźwięki muzyki granej przez nauczyciela lub odtwarzanej z płyty podają sobie z rąk do rąk piłkę zgodnie z tempem melodii, kiedy nastąpi przerwa w muzyce, unoszę ręce do góry, dziecko, które trzyma piłkę, odpada z gry albo oddaje fant;

- zabawa „Pomniki” – nauczyciel gra wesołą melodię lub odtwarza z płyty CD, podczas trwania jej dźwięków dzieci poruszają się swobodnie w podskokach, zgodnie z jej rytmem, podczas pauzy w muzyce zatrzymują się i pozostają w bezruchu;

•zabawa rytmiczna „Coraz szybciej, coraz wolniej” – nauczyciel wystukuje na instrumencie perkusyjnym rytm, stosując różne zmiany tempa, grę rozpoczyna w wolnym tempie, stopniowo przyspiesza, a następnie zwalnia do tempa początkowego, dzieci ustawione na obwodzie koła poruszają się jedno za drugim, dostosowując kroki do właściwego tempa (marsz, trucht, bieg, trucht, marsz);

•zabawa słuchowa „Letnia pogoda” – dzieci, stosując odpowiednie natężenie siły dźwięku, naśladują na instrumentach perkusyjnych odgłosy natury, np. pada deszcz, porywisty wiatr, burza;

•nauka tekstu piosenki „Strażacy” i zabawa przy piosence – podczas pierwszej części piosenki dzieci rytmicznie maszerują po kole, naśladując ruchami rąk grę na trąbce, podczas drugiej części piosenki biegają truchtem, naśladując rękami prowadzenie wozu strażackiego, podczas trzeciej części piosenki zachowują się tak jak przy pierwszej;

•zabawy i tańce przy piosenkach o tematyce lata, np. uczniowie tworzą duże koło i rytmicznie maszerują po kole zgodnie z piosenką „Lato, lato”, gdy muzyka cichnie, nauczyciel wypowiada hasło „pływanie”, dzieci naśladują ruchy, jakie wykonuje się podczas pływania, hasła mogą brzmieć: pływanie łódką, skakanka, itp.

•słuchanie muzyki poważnej, np. E. Grieg „W grocie króla Gór”, C. Saint – Saens „Akwarium”.

ZAŁOŻONE OSIĄGNIĘCIA
•zapamiętuje słowa dowolnych piosenek,
•śpiewa wybrane piosenki,
•odtwarza rytm za pomocą klaskania, tupania, ruchów ciała,
•tańczy przy muzyce,
•podejmuje próby gry na instrumentach perkusyjnych,
•interpretuje ruchem piosenki i utwory,
•reaguje ruchem na zmianę tempa i rytmu,
•słucha różnych rodzajów muzyki,
•nazywa wybrane instrumenty muzyczne,
•rozpoznaje brzmienia instrumentów muzycznych.

EWALUACJA
Program jest ukierunkowany na działania praktyczne uczniów. Ewaluacją programu będzie więc prezentacja przez uczestników poznanych piosenek i układów tanecznych, odbędą się spotkania muzyczne, np. „Jest już jesień...”, bal karnawałowy, prowadzona będzie dokumentacja fotograficzna, umieszczane będą materiały na stronie internetowej szkoły i w szkolnej kronice.


BIBLIOGRAFIA
Pilecki J. (red.), „Usprawnianie wychowanie i nauczanie osób z głębszym upośledzeniem umysłowym”, Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków 2000

Polkowska I., „Praca rewalidacyjna z dziećmi upośledzonymi umysłowo w szkole życia”, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998

Kosińska A., Polak A., Żiżka D., „Uczę metodą ośrodków pracy”, WSiP, Warszawa 1999

Święcicka J., „Gry i zabawy”, Wydawnictwo Publicat, Poznań 2006

Wójcik T. „Scenariusze zajęć muzyczno – ruchowych dla dzieci 6 – letnich”, MAC EDUKACJA S.A., Kielce 2003

Graban J., Sprawka R., „Trening słuchu. Ćwiczenia rozwijające percepcję słuchową u dzieci”, Wydawnictwo Harmonia, Gdańska 2011

Naprawa R., Tanajewska A., Korzeniewska E., „Gotowi do startu”, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2012