Bazy danych - scenariusz cyklu zajęć z informatyki

Scenariusz cyklu zajęć z informatyki
na poziomie gimnazjum
Temat: Podstawowe operacje wykonywane w bazach danych
Klasa: III Gimnazjum
Prowadzący: Bartosz Chyś
Cele szczegółowe:
Uczeń:
- udziela odpowiedzi na stawiane jemu pytania problemowe;
- zapisuje notatkę w zeszycie;
- odwołuje się na zajęciach do wcześniej zdobytych wiadomości z zakresu tworzenia tabel w arkuszu kalkulacyjnym i edytorze tekstu;
- porównuje i wskazuje różnice pomiędzy tabelami tworzonymi w programie Word i Access;
- wskazuje, nazywa i określa ilość pól i rekordów w bazie danych programu Access;
- tworzy i prezentuje mapy myśli;
- loguje się do portalu learningApps.org oraz korzysta ze stworzonych tam zadań interaktywnych;
- udziela odpowiedzi na pytania testowe zawarte w grze Milionerzy;
- sortuje dane w bazie danych;
- wykorzystuje opcję filtrowania do wyszukiwania potrzebnych informacji z bazy danych;
- wskazuje do czego służą formularze, raporty i kwerendy;
- zmienia wielkość czcionki, jej kolor oraz tło w formularzach i raportach;
- wstawia logo do raportów i formularzy;
- współpracuje z innymi osobami w celu znalezienia odpowiedzi na postawione pytanie;
- zachowuje się zgodnie z regulaminem pracowni informatycznej

Metody:
- podające: opis, wykład informacyjny
- problemowe: burza mózgów, mapa myśli
- eksponujące: pokaz
- praktyczne: ćwiczenia

Środki:
- Bazy danych: Wypożyczalnia 1, Kraje Europa, Samochody;
- Pomoce interaktywne na portalu learningapps.org: Zmierz się, Krzyżówka-
bazy danych;
- Karta Bank punktów Galaktycznego Zdobywcy Baz;
- Prezentacja multimedialna: Bazy danych wprowadzenie

Czas realizacji: 3 godziny



Przebieg lekcji
Zajęcia 1
Faza wstępna
1. Czynności organizacyjno-porządkowe
Nauczyciel sprawdza obecność. Omawia zasadę punktowania na zajęciach. Wątek do punktacji został zaczerpnięty z gier RPG. Uczniowie otrzymują za poszczególne zadania realizowane podczas zajęć punkty:
- 2 pkt- za aktywny udział w zajęciach(udzielanie odpowiedzi na zadawane pytania i podejmowane problemy)
-1 pkt.- za zachowanie podczas zajęć(stosowanie się do regulaminu pracowni informatycznej- Nauczyciel odwołuje się do regulaminu);
-zadanie domowe-1pkt.
-odpowiednia liczba punktów podawana w trakcie kolejnych zadań
Uzyskanie przez uczniów połowy możliwych do zdobycia punktów, a więc 16 pkt. będzie jednoznaczne ze zdobyciem tytułu Galaktycznego Zdobywcy Baz. Punkty będą też przeliczone na ocenę i odpowiednio:
- 0-9 niedostateczny
- 10-15 dopuszczający
- 16-23 dostateczny
- 24-29dobry
- 30-32 bardzo dobry
2. Określenie tematu zajęć oraz podanie celów na cały cykl zajęć
W dalszej części zajęć nauczyciel prosi uczniów o zapisanie tematu zajęć(Podstawowe informacje o bazach danych), podając jednocześnie im cele, które mają być zrealizowane w trakcie całego cyklu kolejnych zajęć z zakresu operacji wykonywanych w bazach danych.
Faza właściwa
1. Co to są dane?- praca w parach
Nauczyciel zwraca się do uczniów: Przed Wami pierwsze zadanie, które pozwoli na to, abyście mogli stać się Galaktycznymi Zdobywcami Baz. Możecie zdobyć pierwsze 2 punkty do swojej bazy punktów.
Uczniowie dobierają się w pary. Nauczyciel rozdaje im kolorowe karteczki samoprzylepne(każda grupa w innym kolorze). Zadaniem uczniów jest przedyskutowanie i zapisanie na karteczkach pomysłów odnoszących się do postawionego przez pytania: Co to są dane? Następnie poszczególne osoby wieszają na arkuszu szarego papieru swoje pomysły. Nauczyciel omawia trafność określeń oraz uruchamia prezentację multimedialną Bazy danych-wprowadzenie. Uczniowie zapisują w zeszytach krótką definicję danych.
2. Co może być daną ?
Nauczyciel stawia uczniom pytanie: Co może być daną? Uczniowie próbują odpowiedzieć na pytanie. Podsumowując wypowiedzi uczniów omawia slajd 7 prezentacji multimedialnej(celowo zastosowano w niej piktogramy, aby łatwiej, było uczniowi mającemu trudności z uczeniem się i przejawiającym tzw. pamięć krótkotrwałą zapamiętać omawiane na zajęciach treści).
3. Kiedyś a dziś- porównanie
Nauczyciel zwracając się do uczniów mówi: Dawniej, kiedy nie było jeszcze komputerów dane było trudno gromadzić. W starożytności zapisywano je na glinianych tablicach, później papirusach, które jak wiecie mogły ulec zniszczeniu. Dzisiaj dane można gromadzić przy użyciu specjalnych programów. W ciągu kolejnych zajęć będziemy poznawali program Microsoft Acces. Tworzy się w nim bazy danych. A może ktoś z Was wie co to jest baza danych?
(Uczniowie próbują udzielić odpowiedzi na to pytanie.). Nauczyciel podsumowuje wypowiedzi prezentując slajd 8. Uczniowie na jego podstawie formułują dalszą część notatki w zeszytach.
4. Jak wygląda baza danych?
Nauczyciel prezentuje slajd 10 prezentacji. Wskazując uczniom, iż baza danych ma formę tabeli. Następnie stawia uczniom pytanie: W jakich programach do tej pory tworzyliśmy tabele?(Uczniowie wskazują na arkusze kalkulacyjne Excel oraz dokumenty tekstowe Word). Nauczyciel kontynuuje wypowiedz: Wiemy już dużo na temat danych i baz danych. Czas na kolejne zadanie, za które można zdobyć punkty: Jak myślicie czy program Access daje więcej możliwości niż np. Word? Dlaczego?(Pytanie skierowane jest przede wszystkim do uczniów zdolnych, którzy będą w stanie wskazać, iż przy pomocy tabeli stworzonej w Wordzie nie można wyszukiwać automatycznie potrzebnych nam informacji, a w programie Access tak).
5. Pola i rekordy
Nauczyciel pyta się uczniów: Pamiętacie jak nazywały się elementy w tabeli tworzonej w Wordzie, Excelu?( Uczniowie wskazują na kolumny i wiersze). Następnie uruchamia slajd 11 prezentacji multimedialnej mówiąc, iż w programie Access pojęcie kolumn zostało zastąpione nazwą pól z kolei wiersze będą określane mianem rekordów.

6. Kraje europejskie- prezentacja bazy danych stworzonej przez nauczyciela
Nauczyciel zwracając się do uczniów pyta: Ile w tej tabeli zawierającej dane jest pól, a ile rekordów? Czy rekordy musimy liczyć ręcznie?(Zwraca przy tym uwagę, iż na dole menu znajduje się informacja o ilości rekordów)
Faza końcowa
1. Podsumowanie zajęć- przyznanie punktów za aktywność i zachowanie
Zadanie domowe:
Przygotowanie mapy myśli za pomocą piktogramów: Co zapamiętałem z dzisiejszych zajęć? Dla zdolnych uczniów: Przygotowanie bazy danych na kolejne zajęcia(Nauczyciel ukierunkowuje ich, aby były one dość szczegółowe tzn. zawierały więcej niż 10 pól i więcej niż 25 rekordów).
Zajęcia 2
Faza wstępna
1. Czynności organizacyjno-porządkowe(sprawdzenie obecności, prezentacja map myśli, które były zadaniem domowym).
Faza właściwa
1. Sortowanie danych
Nauczyciel wskazuje, iż w każdej dziedzinie życia coś porządkujemy. Tak samo jest z danymi można je posortować. I właśnie z sortowaniem będzie związane kolejne zadanie, za które możecie zdobyć kolejne 2 pkt. do waszej bazy punktowej. Następnie prosi uczniów o otwarcie folderu Wszyscy i wybranie jednej z baz danych przygotowanej przez uczniów zdolnych. W dalszej kolejności prezentuje, w jaki sposób posortować dane w programie Access. Po omówieniu sposobu sortowania rozdaje uczniom zapisuje na tablicy interaktywnej kolejne polecenia do z zadania: Posortuj dane w polu 3 malejąco, a następnie dane w polu 4 rosnąco. Ocenia wykonanie zadania, przyznając 2 punkty, jeśli były wykonane oba elementy i 1 pkt., jeśli był wykonany prawidłowo tylko jeden element.
2. Filtrowanie
Nauczyciel wskazuje, iż oprócz opcji sortowania dane w programie Access można przefiltrować tzn. wyszukać tylko te dane, które nas interesują. Mówi, iż właśnie filtrowanie pozwoli uczniom uzyskać kolejny punkt do Waszej bazy punktowej. Następnie omawia, w jaki sposób zastosować filtry w bazie danych. W dalszej kolejności prosi uczniów o otwarcie bazy danych Samochody i zastosowanie filtru dla pola 2 "Powierzchnia" filtru zawiera "a". Uczniowie mogą zdobyć 1 pkt. do bazy punktów.
2. Formularze
Nauczyciel zapoznaje uczniów z pojęciem formularzy(prezentacja multimedialna
slajd 15). Następnie omawia, w jaki sposób tworzy się formularze w programie Access na podstawie bazy Samochody: Wstawianie bazy przez kreatora, następnie wybór loga, tła oraz zmiana położenia tekstu w nagłówku, zmiana czcionki i jej koloru. Następnie pokazuje, w jaki sposób zapisać formularz. W dalszej kolejności mówi, iż uczniowie będą mogli zdobyć kolejne 5 pkt. do swojej bazy punktowej. Uczniowie zgodnie z poleceniem nauczyciela uruchamiają bazę kraje europejskie i tworzą dla niej formularze wg. wcześniej prezentowanych przez nauczyciela wytycznych. Uczniowie zdolni otrzymają dodatkowe zadanie, aby powyrównywali tekst w widoku formularza. Nauczyciel w trakcie wykonywania ćwiczenia pomaga uczniom, którzy mają trudności w odnajdowaniu poszczególnych zakładek w pasku menu.
Faza końcowa
1. Ewaluacja- Co już umiem, czego nie rozumiem-uczniowie wskazują, co już potrafią wykonać w bazie danych, a co wymaga dalszych objaśnień nauczyciela na kolejnych zajęciach. Przyznanie punktów za aktywność i zachowanie.
Zajęcia 3
Faza wstępna
1. Czynności organizacyjno-porządkowe (sprawdzenie obecności, odwołanie się do poprzednich zajęć). Wprowadzenie do tematu: Nauczyciel prosi uczniów, aby zalogowali się do portalu http://LearningApps.org/watch?v=pwkrce1jn01 i wybrali pomoc interaktywną Krzyżówka-bazy danych. Następnie wskazuje, iż za prawidłowo rozwiązaną krzyżówkę otrzymają 3 pkt. do swojej bazy punktów. Uczniowie rozwiązują krzyżówkę. Następnie nauczyciel pyta się, co jest jej rozwiązaniem(raporty/kwerendy). Zatem już wiecie, co będzie tematem dzisiejszych zajęć.
Faza właściwa
1. Raporty i kwerendy
Nauczyciel wskazuje, iż na zajęciach będzie mowa o raportach i kwerendach.:
Raporty:
Nauczyciel uruchamia prezentację multimedialną i przybliża uczniom, do czego służą raporty w bazie danych. Następnie na podstawie bazy Samochody wskazuje, iż należy zapisać dany raport i jego nazwać. Pokazuje, iż adekwatnie do tego, co robili przy formularzach należy wstawić logo, zmienić tło, wielkość czcionki i jej kolor. Wskazuje, iż raport powinien zmieścić się na jednej stronie, stąd też konieczne jest zmniejszenie suwakami pól. Następnie przydziela uczniom zadanie za 2 pkt., iż mają wykonać krok po kroku jak to było zademonstrowane raport dla bazy danych Wypożyczalnia 1. Uczniowie wybierają z folderu Wszyscy bazę danych Wypożyczalnia 1, a następnie otwierają tabelę Płyty. Następnie tworzą raport ze wszystkimi polami, wstawiając logo, zmieniając kolor i wielkość czcionki oraz zapisując go pod nazwą Raport płyt. Uczniowie zdolni ściągają odpowiedni obrazek z Internetu i umieszczają go w miejscu logo. Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel przyznaje punkty.
Kwerendy
Nauczyciel wprowadza pojęcie kwerendy: omawia je uruchamiając prezentację multimedialną. Następnie na podstawie bazy Kraje europejskie wskazuje, iż kwerendę należy zapisać i nazwać. W dalszej kolejności korzystając z zakładki Widok projektu w Narzędziach głównych określić, jakie pola będą nas interesować. Następnie mówi, iż po określeniu pól, które nas interesują należy przejść do uruchomienia kwerendy. Mianowicie w polu kryterium można zaznaczyć >; <; >= ; <= i następnie wybrać czerwony wykrzyknik z napisem uruchom. Wskazuje on, iż kwerenda działa i mamy pola, które nas interesowały. W dalszej części zajęć uczniowie mają możliwość uzyskania 2 pkt. za utworzenie kwerendy w pliku Samochodu. Nauczyciel zapisuje zadanie na tablicy.
Faza końcowa
1. Podsumowanie zajęć
Nauczyciel przyznaje punkty za zachowanie na zajęciach oraz aktywność. Nauczyciel zwraca się do uczniów: Na koniec przed Wami ostatnie zadanie w drodze do stania się Galaktycznym Odkrywcą Baz. Wielu z Was zna pewnie teleturniej Milionerzy. Przygotowałem dla Was taki quiz. Wasza baza punktowa może się powiększyć o 8 pkt. Link do gry: http://LearningApps.org/watch?v=p4jos5gic01

Zadanie domowe: Wykonanie projektu tabeli w zeszycie z bazą danych na dowolnie wybrany przez siebie temat. Zadanie dla uczniów zdolnych przygotowanie wykreślanki na portalu learningAgaps.org.

Uwagi: Scenariusz został w oparciu o program nauczania informatyki w klasie 3. Odnosi się on do operacji wykonywanych w programie Microsoft Access 2010.