Wspomaganie rozwoju sfery emocjonalno-społecznej dzieci za pomocą Metody Ruchu Rozwijającego W. Sherborne

Ewa Kisiel

Przedszkole nr 3
w Skierniewicach

Wstęp
Posiadam wykształcenie wyższe o kierunku pedagogicznym. Aby uzyskać pełne kwalifikacje do pracy z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną ukończyłam studia podyplomowe z zakresu oligofrenopedagogiki z rewalidacją osób głębiej upośledzonych.
Z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną pracuję od sześciu lat. W trakcie tego okresu staram się zdobywać nową wiedzę i umiejętności, poznawać nowe metody pracy z dziećmi. W tym celu uczestniczę w wybranych formach doskonalenia zawodowego, a także samodzielnie doskonalę swoje umiejętności poprzez studiowanie fachowej literatury.

Obecnie pracuję jako nauczyciel wspierający w II grupie integracyjnej. Grupa liczy dziewiętnaścioro dzieci, w tym pięcioro dzieci niepełnosprawnych. Dla każdego dziecka niepełnosprawnego opracowałam indywidualne plany pracy dostosowane do możliwości i potrzeb psychofizycznych dziecka oraz uwzględniające zalecenia Poradni Pedagogiczno-Psychologicznej. Plany pracy powstały w oparciu o program wychowania przedszkolnego „Od przedszkolaka do pierwszaka”(wybrane treści dostosowane do możliwości dziecka) oraz program wychowania i nauczania dzieci i młodzieży upośledzonej umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym.

Jednym z moich zadań jako nauczyciela wspierającego jest integracja dzieci niepełnosprawnych ze zdrowymi, organizowanie zajęć włączając dzieci niepełnosprawne i ich rodziców w życie przedszkola. Dlatego zaciekawiła mnie Metoda Ruchu Rozwijającego W. Sherborne, gdyż zajęcia według tej metody rozwijają empatię i uczą współdziałania z innymi. Po przeczytaniu książki „Opis i planowanie zajęć według Metody Ruchu Rozwijającego W. Sherborne” M. Bogdanowicz i D. Okrzesika opracowałam na jej podstawie cykl zajęć, w których będą brały udział dzieci i ich rodzice z II grupy integracyjnej. Obecnie żyjemy w czasach, gdzie rodzice są zapracowani, zmęczeni, mało czasu poświęcają swoim pociechom. Udział dorosłych w tego typu zajęciach to szansa na lepszy kontakt i pogłębienie więzi z dzieckiem, poznanie potrzeb swojego dziecka i wspomaganie jego rozwoju, a poza tym to wspaniała okazja do radosnej zabawy ze swoim dzieckiem.
Cykl zajęć będzie kładł szczególny nacisk na kształtowanie właściwych relacji społecznych, a więc na rozwój sfery emocjonalnej i społecznej dziecka.

Cykl zajęć:
Wspomaganie rozwoju sfery emocjonalno- społecznej dzieci
za pomocą Metody Ruchu Rozwijającego W. Sherborne

Metoda Ruchu Rozwijającego W. Sherborne
Podstawa teoretyczna

Metoda Ruchu Rozwijającego (MRR) stała się w Polsce metodą powszechnie stosowaną podczas zajęć z dziećmi. W gruncie rzeczy jest to system ćwiczeń- zabaw- relacji, urzekających swoją prostotą i naturalnością. Stosowana jest przede wszystkim w celu wspomagania rozwoju psychoruchowego dzieci oraz w terapii osób z niepełnosprawnością intelektualną. Głównym założeniem MMR jest rozwijanie za pomocą ruchu świadomości własnego ciała i otaczającej nas przestrzeni, usprawnianie ruchowe, dzielenie przestrzeni z innymi osobami. Udział w zajęciach prowadzonych MMR wpływa stymulująco na rozwój emocjonalny, społeczny, ruchowy i poznawczy dziecka.

W metodzie Sherborne można wyróżnić kilka kategorii ćwiczeń:
• „ćwiczenia prowadzące do poznania siebie i własnego ciała (świadomość własnej osoby, ciała)
• ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i budować poczucie bezpieczeństwa w swoim otoczeniu (świadomość przestrzeni)
• ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu oraz współpracę z partnerem i grupą (świadomość innych osób i kontakt z nimi):
-oparte na relacji „z”
-oparte na realcji „przeciwko”
-oparte na relacji „razem”
• ćwiczenia twórcze”

Program zajęć przygotowany przeze mnie będzie kładł szczególny nacisk na kształtowanie właściwych relacji społecznych, a więc na rozwój sfery emocjonalnej i społecznej dzieci. Rozwój tych sfer sprzyja wytworzeniu się zaufania do drugiego człowieka, poznania go, zrozumienia jego potrzeb. Do wytworzenia się takiej więzi dochodzi w trakcie wspólnych zabaw ruchowych w parach i w większej grupie.
„ Zabawy ruchowe, podczas których dochodzi do wytworzenia się więzi społecznych, zaczynają się w niemowlęctwie. Dla ich nawiązania niezbędny jest kontakt fizyczny i wzrokowy, oparcie i współdziałanie z dorosłym. Ten rodzaj zabawy jest zwykle spontanicznie podejmowany przez rodziców małych dzieci. Niektórzy rodzice nie doceniają wagi tego typu zbaw, a wielu reaguje szokiem lub depresją na fakt urodzenia się dziecka upośledzonego. Dzieci upośledzone zazwyczaj nie prowokują same zabaw z rodzicami. Powoduje to, że rodzice albo w ogóle nie podejmują prób tego rodzaju zabaw z dzieckiem upośledzonym, albo szybko ich zaprzestają. Wiele więc dzieci upośledzonych nie umie nawiązać kontaktu i bawić się wspólnie.”
Metoda W. Sherborne pozytywnie wpływa również na rozwój dzieci w normie intelektualnej, dlatego chciałabym, aby mój program obejmował wszystkie dzieci z całej grupy. Zajęcia wg. W. Sherborne rozwijają empatię oraz uczą współdziałania z innymi. Dzieci nadpobudliwe, z trudnościami emocjonalnymi, sprawiające problemy wychowawcze mają tu okazję, z jednej strony- wyładować energię, z drugiej- ćwiczyć delikatność i wrażliwość. A co najważniejsze wszystkie dzieci mają okazję do wspólnej zabawy i aktywnego spędzenia czasu wolnego ze swoim rodzicem.

Opis programu

Bazę programu stanowić będą:
• ćwiczenia ruchowe wywodzące się z Metody Ruchu Rozwijającego
• ćwiczenia relaksacyjne i wyciszające

Charakterystyka grupy
W zajęciach będzie uczestniczyło dziewiętnaścioro dzieci z II grupy integracyjnej wraz z rodzicem. Jest to grupa dzieci 5, 6 -cio letnich. W grupie przebywa pięcioro dzieci z orzeczoną niepełnosprawnością.

Forma zajęć
Zajęcia będą prowadzone grupowo, w parach (dziecko-rodzic). Jeśli zdarzy się sytuacja, w której będzie mało rodziców, to wtedy dzieci będą dla siebie nawzajem partnerami.

Cele zajęć
Cel główny proponowanego cyklu zajęć to: wspomaganie rozwoju emocjonalnego i społecznego dzieci uczestniczących w zajęciach.
Cele szczegółowe to: kształtowanie umiejętności nawiązywania pozytywnego kontaktu z drugim człowiekiem, umiejętności współpracy z partnerem i grupą, wzrost poczucia zaufania do siebie i drugiego człowieka, wytworzenie poczucia bezpieczeństwa w otoczeniu, a także rozładowanie energii, kontrolowanie swojej siły i ruchów, odczuwanie energii własnej i energii drugiego człowieka, koncentracja uwagi na zadaniu, pokonywanie własnych zahamowań w kontakcie fizycznym z drugim człowiekiem, wyzwalanie zaangażowania, poczucia wspólnoty, nauka współdziałania, wyzwalanie spontaniczności w kontaktach międzyludzkich, odczuwanie radości z bycia razem.

Każda jednostka zajęć będzie składała się z:

1. części wstępnej – powitanie, przypomnienie imion, przedstawienie nowych osób
2. części głównej:
a. ćwiczenia ruchowe wg. metody W. Sherborne
• ćwiczenia kształtujące świadomość własnej osoby, schematu ciała i
przestrzeni
• ćwiczenia w parach „z” (budowanie zaufania, poczucia opieki i sprawowania opieki)
• ćwiczenia w parach „przeciwko (wyczuwanie i kontrolowanie siły)
• ćwiczenia w parach „razem” (współdziałanie z drugą osobą)
• ćwiczenia w grupie „razem” (współdziałanie w grupie)
b. ćwiczenia relaksacyjne
3. części końcowej – ćwiczenie wyciszające, kołysanka, podziękowanie i pożegnanie.

Organizacja zajęć
Program realizowany będzie począwszy od października do czerwca roku szkolnego 2010/2011. Zajęcia będą organizowane raz w miesiącu, na sali gimnastycznej w budynku przy ulicy Cichej. Ze względu na zaplanowaną obecność rodziców terminy spotkań będą dostosowane do ich możliwości przybycia. Czas trwania zajęć: 1 godzina. Udział dzieci w zajęciach będzie dobrowolny. Dzieci odmawiające udziału w ćwiczeniach będą mogły obserwować zajęcia. Obserwowanie zajęć może zachęcić je do wspólnej zabawy.

Podczas prowadzenia zajęć, pamiętać należy o przestrzeganiu kilku zasad:

• Prowadząca każdorazowo musi mieć na uwadze bezpieczeństwo dzieci.
• Przestrzegamy zasady stopniowania trudności wykonywanych ćwiczeń.
• Stopniowo wprowadzamy nowe, nieznane dotąd elementy.
• Dbamy o relaks i odpoczynek pomiędzy ćwiczeniami wymagającymi wysiłku.
• Uczymy dzieci kontrolowania używania siły wobec innych uczestników podczas ćwiczeń.
• Często odwracamy role, aby dzieci miały możliwość doświadczenia danej sytuacji z dwóch różnych punktów widzenia.

Ewaluacja zajęć
Postęp w rozwoju dzieci biorących udział w zajęciach opartych na MRR nadaje sens ich uczęszczaniu na zajęcia. Jest też bardzo ważny dla samych rodziców -jest źródłem optymizmu, wzmaga ich motywację do kontynuowania zajęć, a nawet wzmożenia wysiłku wkładanego w działania korekcyjne i edukacyjne.
Podczas realizacji każdej jednostki zajęć będę dokonywała obserwacji zachowania się dzieci biorących udział w zajęciu. Wyniki tych obserwacji będą brane pod uwagę przed planowaniem następnego spotkania, aby dzieciom jak najbardziej podobały się ćwiczenia i przynosiły spodziewane efekty.
Na początku oraz na zakończenie cyklu, zostanie przeprowadzona obserwacja za pomocą narzędzia opracowanego specjalnie z myślą o ocenie zachowania dzieci uczestniczących w zajęciach prowadzonych metodą W. Sherborne przez M. Bogdanowicz. Ze skal tych wezmę jednak pod uwagę tylko te skale, które dotyczą rozwoju emocjonalnego i społecznego. Uzyskane na koniec wyniki obserwacji porównam z wynikami obserwacji sprzed realizacji cyklu.
Wybrane przeze mnie Skale Obserwacji Zachowania autorstwa M. Bogdanowicz* to:

• skale związane z rozwojem emocjonalnym (5 skal – 6, 7, 8, 9, 10)
6. Nastrój
7. Ekspresja emocji
8. Zdolność relaksowania się
9. Reakcja na kontakt fizyczny i pieszczoty
10. Reakcja na trudne ćwiczenia i niepowodzenia

• skale związane z rozwojem społecznym (5 skal –11, 12, 13, 14, 15)
11. Stosunek do zajęć
12. stosunek do zadań
13. stosunek do partnera w parze
14. stosunek do innego dziecka
15. stosunek do grupy i zadań grupowych

Wyniki obserwacji notowane będą w Arkuszu obserwacji sporządzonego dla każdego dziecka osobno. Porównanie tych dwóch wyników, na początku i na końcu cyklu zajęć wskaże nam na uzyskane efekty. Przygotowałam również ankiety dla rodziców* , które wypełnią na początku i na zakończenie cyklu zajęć. Posłużą one do badania skuteczności Metody Ruchu Rozwijającego.
Załączam przygotowane przeze mnie arkusze obserwacji zachowania dzieci podczas zajęć, karty do obliczania wyników, schemat scenariusza zajęć oraz ankiety dla rodziców.