Bliżej siebie, bliżej nas - program terapeutyczny

Program „Bliżej siebie, bliżej nas”
Program „Bliżej siebie, bliżej nas” jest adresowany do dzieci z zaburzeniami zachowania, objawami niedostosowania społecznego oraz do dzieci z rodzin dysfunkcyjnych i niezaradnych wychowawczo.
Może on również stanowić bazę do działań wychowawczych w klasach, w których pojawiają się problemy z komunikacją, agresją lub brakiem akceptacji siebie.
Program był realizowany w jednej z zabrzańskich szkół podstawowych w oddziałami integracyjnymi w roku szkolnym 2013/2014 w grupie dzieci młodszych i starszych.
Celem nadrzędnym programu jest stymulowanie rozwoju społeczno - emocjonalnego uczniów z zaburzeniami zachowania oraz ukierunkowanie ich działań na trafne rozpoznawanie oczekiwań ze strony środowiska, w którym się wychowują, uczą i przebywają. Natomiast cele szczegółowe oraz założenia wychowawcze
i terapeutyczne, na których oparta jest koncepcja programu dotyczy możliwości percepcyjnych dzieci oraz warunków ich realizacji i zawierały treści skupione
w następujących blokach tematycznych:
- „Integracja”
- „ Poznajemy siebie i innych”
- „Budowanie pozytywnej samooceny”
- „Moi najbliżsi”
- „Pomagam innym”
- „Nasze uczucia”
- „Asertywność”
- „Skuteczna komunikacja”
- „Rozwiązywanie konfliktów”
- „Stres? A co to jest?”
Końcowym etapem realizacji programu była ewaluacja, która miała udowodnić skuteczność zastosowanych działań profilaktycznych.
W tym celu posłużono się narzędziem badawczym w postaci ankiety oraz systematyczną obserwacją - monitorowaniem funkcjonowania uczniów. Ankieta była skierowana do uczestników zajęć, którzy pozytywnie wypowiedzieli się na temat każdego z zaproponowanych modułów programu (ponad 87% dla wszystkich) co utwierdziło nas w celowości podjętych działań. Ważnym punktem ewaluacji była próba zauważenia jak uczniowie postrzegają siebie i innych. W tym zaskoczyli nas nasi uczestnicy, gdyż 100% określiło, że poprzez zajęcia nauczyli się spostrzegać siebie inaczej, ale również szanować zdanie innych. Podejmując pracę z tak nietypową grupą uczniów chciałyśmy zwrócić uwagę na wyrażanie przez nich swoich emocji. By to zbadać posłużyłyśmy się kartą nastroju, którą każdy wypełniał po jednorazowym spotkaniu. Długo będziemy wspominać uczniów, którzy na początku nie umieli określić swojego nastroju, lub był on zły, a po kilku spotkaniach nie mogli się doczekać, by móc narysować wesołą minkę lub powiedzieć: „Czuję się znakomicie... dziękuję.” Ostatnim narzędziem badawczym był wywiad – rozmowa z nauczycielami-wychowawcami, którzy zauważali poprawę zachowań swoich uczniów w klasie. Jednak by zmiana była trwalsza, wybrane działania muszą być kontynuowane. Dlatego nasunęło się nam pytanie:
Jak we współczesnym świecie pomóc dziecku w wieku szkolnym, aby potrafiło żyć w otaczającej go społeczności zgodnie z przyjętymi normami i aby mogło rozwijać swoje zainteresowania? Naszym zdaniem na poprawne funkcjonowanie uczniów w środowisku szkolnym ma wpływ rozwój następujących umiejętności i kompetencji społecznych: poprawna komunikacja w grupie, dostrzeganie różnorodności postaw i zachowań ludzkich, budowanie pozytywnego obrazu samego siebie, umiejętne nazywanie swoich emocji i uczuć, bezkonfliktowe rozwiązywanie sytuacji trudnych. Natomiast działania pozwalające na identyfikacje ze swoją rodziną, niesienie pomocy innym /rozwój empatii/, kształtowanie postawy bycia prawdomównym i sprawiedliwym, umiejętność hierarchizacji wartości moralnych oraz uświadomienia sobie własnych celów i dążeń życiowych, wpływają na psychofizyczny oraz duchowy rozwój ucznia.
Na podstawie wniosków wysuniętych przez uczniów objętych zajęciami w ramach realizacji programu można stwierdzić, że:
- czują się oni akceptowani w swojej grupie rówieśniczej, czują więź ze swoją rodziną,
- starają się być prawdomówni i sprawiedliwi, poprawnie zachowywać w różnych sytuacjach
- potrafią dostrzegać swoje mocne strony, szanować ludzi bez względu na wiek, być empatycznym i dobrym dla innych,
- posiadają umiejętność odróżniania dobra od zła,
- znają sposoby organizowania wolnego czasu oraz techniki relaksacyjne,
- wykazują chęć do zmiany dotychczasowego postrzegania siebie i innych,
- znają zasady współpracy i współżycia w grupie,
- wiedzą, że mają prawo do błędów i obowiązek naprawienia krzywdy.

Jako pomysłodawczynie programu zachęcamy do wykorzystania proponowanych przez nas scenariuszy lub tylko wybranych ćwiczeń, podczas lekcji wychowawczych, w trakcie przerw śródlekcyjnych lub innych zajęć o charakterze opiekuńczo - wychowawczym czy też terapeutycznym. Stąd też dzielimy się z Państwem kilkoma swoimi scenariuszami licząc, że będą inspiracją do kolejnych działań w swoich klasach lub grupach.
Życzymy optymizmu i wytrwałości w pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Autorki
mgr Joanna Polanek i mgr Katarzyna Tenerowicz – pedagodzy współorganizujący proces kształcenia integracyjnego.