Życie to teatr - program edukacyjny z zakresu edukacji teatralnej

PROGRAM EDUKACYJNY Z ZAKRESU EDUKACJI TEATRALNEJ

ŻYCIE TO TEATR

Adresat programu
Wychowankowie Grup Wychowawczych
Specjalnego Ośrodka Szkolno – Wychowawczego
im. Jana Pawła II w Tczewie

Czas realizacji programu
Luty 2014 – luty 2015

Sposób realizacji programu
Zajęcia cykliczne, raz w miesiącu

Autor programu
mgr Iwona Nawrocka

Ta drabina, to schody do nieba
A ta miska nad schodami to księżyc.
Tamten miecz
To zwyczajny pogrzebacz,
A z garnków są hełmy rycerzy.
Lecz kto w te czary nie uwierzy?
To jest teatr, to jest teatr,
To jest teatr.
A teatr jest po to,
Żeby wszystko było inne niż dotąd.
Żeby iść do domu w zamyśleniu,
W zachwycie.
I już zawsze odtąd księżyc w misce widzieć...
Grzegorz Turnau „Księżyc w misce”

Wstęp

Zabawa w teatr, teatr szkolny, to animacja wszelkich artystycznych poczynań pobudzających dzieci i młodzież do samokształcenia. Uczy samodzielnego myślenia, wspomaga wszechstronną aktywność twórczą, wzrost poczucia własnej wartości.
Inspiracją do opracowania programu z zakresu edukacji teatralnej dla dzieci i młodzieży przebywającej w Grupach Wychowawczych Specjalnego Ośrodka Szkolno – Wychowawczego w Tczewie stały się moje doświadczenia z pracy z wychowankami, którzy wykazywali potrzebę aktywnego działania i chętnie „bawili się w teatr”. Jako członkowie grupy teatralnej „Sarabanda”, którą prowadzę od 2005 roku, reprezentowali Ośrodek na różnego rodzaju przeglądach teatralnych, corocznie uświetniali Jasełkami Kolację Wigilijną w Grupach Wychowawczych i przybliżali postać naszego patrona Jana Pawła II podczas Wieczornic.
Znaczenie edukacji teatralnej jest bardzo duże w kształtowaniu postawy aktywnego uczestnika i odbiorcy kultury. Ma ona przygotować dzieci do właściwego odbioru i zrozumienia sztuki przez ukazywanie pozawerbalnych środków ekspresji i daje możliwość poznania istoty teatru w momencie, kiedy dziecko stanie na scenie jako aktor. Inscenizacja wyzwala twórczą inwencję, pomysłowość, uczy współpracy w grupie i odpowiedzialności. Pobyt na scenie podczas spektaklu dowartościowuje aktorów, sprawia im radość i motywuje do dalszej pracy twórczej.
W czasie zajęć teatralnych wychowankowie zaspakajają potrzebę ruchu, mają możliwość wywołania różnego rodzaju emocji i uczą się, jak nad nimi zapanować.
Umiejętność współpracy z innymi, możliwość wyrażania siebie i samorealizacji, poskromienie egocentrycznych zapędów, to jedne z efektów pracy w grupie podczas przygotowań do występu.

Cele główne

• Zdobycie ogólnych wiadomości i zrozumienie pojęć związanych z teatrem
• Rozwijanie umiejętności umożliwiających amatorską działalność teatralną
• Przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w życiu kulturalnym
• Motywowanie do aktywności, pobudzanie do działań artystycznych
• Integracja zespołu i nauka pracy w grupie
• Przezwyciężenie tremy przed występem na forum
• Wyrównywanie dysproporcji rozwojowych
• Wzmocnienie w wychowankach poczucia własnej wartości

Cele szczegółowe

• Poznanie specyfiki pracy aktora i procesu powstawania spektaklu, w tym scenografii, nagłośnienia, oświetlenia
• Rozwijanie inwencji twórczej i kształtowanie wyobraźni
• Nauka samodzielnego wykonania dekoracji, rekwizytów, scenografii do przedstawienia
• Rozbudzanie wrażliwości estetycznej
• Odkrywanie możliwości, zdolności, talentów
• Nauka dykcji, ruchu, gestu scenicznego
• Doskonalenie umiejętności wyrażania emocji i wczuwania się w rolę, w stany emocjonalne innych
• Rozwijanie umiejętności improwizacyjnych i naśladowczych
• Kształtowanie koordynacji wzrokowo – ruchowo – motorycznej
• Ćwiczenia zmysłów słuchu, wzroku, dotyku, koncentracji poprzez zabawy ogólnorozwojowe i gry dramowe
• Budowanie i wzbogacanie swojego świata wartości

• Nabycie umiejętności odczytywania informacji przekazanej gestem, mimiką, układem tanecznym, grą aktorów; nastroju zaakcentowanego dekoracją, strojem, charakteryzacją aktorów; dynamiki i przebiegu akcji przedstawionej w balecie, pantomimie, w sztuce teatralnej
• Kształtowanie samodyscypliny
• Kształtowanie poczucia odpowiedzialności indywidualnej i zbiorowej ( udział jednostki w sukcesie zespołu )
• Tworzenie atmosfery poczucia bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania w grupie
• Kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów społecznych
• Udział w konfrontacjach teatralnych ( konkursy, przeglądy, prezentacje )
• Rozbudzanie dociekliwości, samodzielności
• Rozwój sprawności umysłowej, uzdolnień i umiejętności improwizacji

Treści programowe

Bloki tematyczne

• ABC teatru
• Scenografia w spektaklu
• Muzyka w teatrze
• Plastyka w teatrze
• Uwaga i pamięć –doskonalenie pamięci wzrokowo- słuchowej i spostrzegawczości
• Pantomima i teatr ruchu
• Drama jako metoda aktywnej pracy
• Elementarne zadania aktorskie
• Głos jako podstawowe narzędzie pracy aktora
• Interpretacja tekstu
• Elementarne zadania aktorskie

Formy, metody i środki realizacji programu

Formy pracy

• Praca indywidualna jednolita i zróżnicowana
• Praca w zespołach zadaniowych
• Praca z całą grupą

Metody pracy

• Aktywizujące ( przeżywanie treści i wartości )
• Ekspresyjne ( wyrażanie uczuć, emocji )
• Praca z tekstem
• Cross- cutting ( technika stop - klatki )
• Ćwiczenia dykcyjne, oddechowe, ćwiczenie wytwarzania dźwięków
• Still Images ( żywe obrazy )
• Etiudy pantomimiczne, opowieści ruchowe ( przedstawienie ciałem, mimiką, gestem określonego problemu )
• Improwizacja ( scenki i sytuacje improwizowane )
• Zajęcia plastyczne i manualne ( rysunki, plakaty, collage )
• Ćwiczenia z wykorzystaniem muzyki ( dopasowanie ruchu ciała do słyszanej melodii, tworzenie obrazów w wyobraźni na podstawie usłyszanych dźwięków )

Środki realizacji programu

• Artykuły papiernicze
• Przybory i materiały do prowadzenia warsztatów teatralnych
• Rekwizyty teatralne
• Kostiumy sceniczne

Wskazówki metodyczne

Zabawa w teatr to jedna z form pracy, która wspomaga wszechstronną aktywność twórczą dziecka. Wpływa na wzrost poczucia własnej wartości, pozwala poznać otaczający świat i motywuje do działania. Dzieci zdobywają umiejętność naśladowania stanów emocjonalnych odgrywanych postaci, radości, smutku, strachu, jak również nabywają umiejętność współdziałania w grupie.
Stosowanie różnorodnych technik, gier i zabaw uatrakcyjnia zajęcia, pozwala na wykorzystanie spontanicznej ekspresji aktorskiej dziecka. Wyzwala możliwości, które czynią je bardziej aktywnym i otwartym. Rozwija się wyobraźnia i samodzielne myślenie.
Zadania stawiane dzieciom na zajęciach teatralnych pobudzają także ekspresję ruchowo – mimiczną, która przejawia się przez gest, pozę ciała, mimikę twarzy, spontaniczny ruch, oraz ekspresję werbalną, kiedy emocje i przeżycia ukazane są odpowiednią zmianą barwy i dynamiki głosu ( krzyk, śmiech, itp.)
Mnogość technik teatralnych i swoboda ich łączenia niewątpliwie podnosi atrakcyjność zajęć, dlatego należy pamiętać, aby w praktyce stosować je naprzemiennie w różnych kombinacjach, a dzieci z którymi pracujemy, na pewno będą aktywnymi odbiorcami sztuki przygotowanymi do funkcjonowania w różnych rolach społecznych.
Zabawa w teatr wszechstronnie i harmonijnie rozwija osobowość.

Ewaluacja programu

• Wnikliwa obserwacja postępów wychowanków- aktorów na zajęciach i podczas prezentacji na scenie
• Ocena zajęć w sposób bezpośredni- samoocena wychowanków
• Udział w konkursach i przeglądach teatralnych
• Analiza zapisu audio- video lub fotografii w celu wyciągnięcia wniosków i doskonalenia warsztatu

Literatura

B. Way „Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży”, Warszawa 1997
K. Pankowska „Drama – zabawa i myślenie” , Warszawa 1990
K. Pankowska „Edukacja przez dramę” ,Warszawa 1997
K. W. Vopel „W cudownej krainie fantazji. Dzieci bez stresu” , Kielce 2000
L. Rybotycka „Gry dramatyczne. Teatr młodzieży” , Warszawa 1976
I. Flemming, J. Fritz „Teatr w szkole. Propozycje zabaw dla dzieci w wieku od 6 do 13 lat” , Kielce 2002
L. Montanari „Poznajemy język ciała . Techniki animacji oraz gry i zabawy dla dzieci i młodzieży” , Kielce 2003
E. Putkiewicz, M. Ruszczyńska- Schiller „Gry symulacyjne w szkole” , Warszawa 1983
J. Stasica „160 pomysłów na nauczanie zintegrowane, relaksujących, rozwijających fantazję, zainteresowania i zdolności uczniów w klasach 1-3” , Kraków 2001
J. Andrychowska- Biegacz „Gry i zabawy rozwijające dla dzieci młodszych. 50 przykładów zajęć do praktycznego wykorzystania” Rzeszów2000
Opracowanie M. Schejbal pod redakcją L. Kozień „Pokażę Ci świat. Ćwiczenia, zabawy, etiudy teatralne” , Bielsko- Biała 2002
E. J. Konieczna „Arteterapia w teorii i praktyce” , Kraków 2004
M. Kubeczek „Kółko teatralne w szkole podstawowej i gimnazjum” , Warszawa 2003
J. Wroński „Teatr szkolny i jego funkcje wychowawcze” , Kraków 1976
A. Hausbrandt „Elementy wiedzy o teatrze” , Warszawa 1990
B. Broszkiewicz, J. Jarek „Warsztaty edukacji teatralnej- teatr dziecięcy” Wrocław 2004

Publikacje z Internetu
www.dzieci.org.pl Archiwum publikacji w serwisie, J. Jatczak „Formy teatralne stosowane w codziennej pracy w klasie integracyjnej”
www.publikacje.edu.pl Archiwum publikacji w serwisie, U. Bednarek, E. Walus „Zabawa w teatr”
www.publikacje.edu.pl A. Meiser „Vademecum dla prowadzących szkolne grupy teatralne”

Program „Zycie to teatr” jest programem otwartym na zmiany i może być modyfikowany wraz z postępami aktorów.