Polityka zagraniczna faraonów i jej podstawy

EGIPT – WARUNKI NATURALNE
Obejmował obszar ok. 1 mln km2. Na zachodzie zamknięty był wielkimi oazami, na wschodzie M. Czerwonym, na południu I Kataraktą, na północy rozlewiskiem Delty Nilu sięgającym M. Śródziemnego. Uprawa (niewielki procent powierzchni kraju) koncentrowała się w dolinie Nili, który dzielił Egipt Dolny i Górny. W zachodnich oazach kwitła hodowla bydła. Pas gór w Pustyni Arabskiej dostarczał złota i miedzi. Z doliny Nilu biegły na wschód drogi karawanowe łączące E. z półwyspem Synaj (a tam pokłady miedzi), z Palestyną, drogą morską z Fenicją (góry Libanu porastały lasy cedrowe, a z nich budowano). Z środkowej część E. biegły również drogi łączące go z M. Czeronym i Arabią.
DZIEJE STAROŻYTNEGO EGIPTU
1. STARE PAŃSTWO (3 tysiąclecie pne; od 2850 od 29 do 23 stulecia)
2. PIERWSZY OKRES PRZEJŚCIOWY (trwa 100 lat)
3. ŚREDNIE PAŃSTWO (do 18 stulecia)
4. DRUGI OKRES PRZEJŚCIOWY (od 18 do 16 stulecia)
5. NOWE PAŃSTWO (500 lat do 1050r.pne)
STARE PAŃSTWO
Jednolite państwo z silną władzą centralną. Władza faraona ostatecznie zatraciła swój wczesny, patriarchalny charakter i stała się władzą despotyczną. Pełnię władzy skupiał w swoich rękach faraon. Egipcjanie uznawali go za żyjącego boga, a później nawet za syna boga Re. Monumentalne budownictwo – piramidy (największa p. Cheopsa), grobowce (mastaby). Powstanie pisma (hieroglify), wynalezienie kalendarza.
PIERWSZY OKRES PRZEJŚCIOWY
Pierwsze oznaki kryzysu, za panowania IV dynastii państwo egipskie podzieliło się na wiele odrębnych księstewek dzielnicowych. Sytuację pogorszyły bunty ludności chłopskiej, niezadowolonej ze wzrostu obciążeń podatkowych. Egipt rozpadł się na niezależne nomy.

ŚREDNIE PAŃSTWO
Kryzys ten udało się jednak w końcu opanować.
• Odtworzyły się dwa główne ośrodki państwowe - w Egipcie Dolnym w Herakleopolis i w Egipcie Górnym wokół Teb. Zjednoczenie Egiptu po raz kolejny dokonało się przez podbój Dolnego Egiptu przez Górny.
• Faraonowie Średniego Państwa zaczęli się także interesować polityka zagraniczną, a szczególnie ekspansją swego państwa. Za panowania XII dynastii Egipt opanował Nubię, krainę leżącą na południu, aż do III katarakty Nilu. Podboju całej Nubii ostatecznie dokonał Sezostris III.
• Zbudowano także system fortyfikacji na granicy z Palestyną. Egipt prowadził także ożywiony handel z wieloma krajami - Arabią, Mezopotamią, miastami fenickimi oraz Kretą.
• W związku z rozwojem handlu i gospodarki w Egipcie wzrosła rola rzemieślników . Powstały miasta, których mieszkańcami byli rzemieślnicy, kupcy oraz rozwinięte klasy urzędniczo - kapłańskie. Miasta te stały się głównymi ośrodkami kraju.
• Władze zajęły się uregulowaniem Nilu oraz podjęły prace nad budową systemu kanałów melioracyjnych w oazie Fajum.
• Zmiany w kulcie religijnym; rozpowszechnił kult boga stolicy - Amona (za XII dynastii).
DRUGI OKRES PRZEJŚCIOWY
Kolejny kryzys. Egipt znów rozpadł się na drobniejsze organizmy polityczne i zanikła władza centralna. Na osłabione poważnie w XVIII w. p.n.e. państwo egipskie spadł potężny najazd Hyksosów (federacja plemion semickich i huryckich), którzy przybyli ze swoich pierwotnych siedzib w Azji Przedniej.
WYZWOLENIE EGIPTU SPOD PANOWANIA HYKSOSÓW
Hyksosi - termin określający niejednorodną etnicznie grupę ludów złożoną prawdopod. z Semitów i Hurytów, którzy korzystając z osłabienia władzy państwowej w Egipcie osiedlili się w delcie Nilu, podboju całego kraju dokonali pod kon. XVIII w. pne. Stworzyli 2 dynastie:
1. Wielcy Hyksosi rządzili całym Egiptem jako XV dynastia do 1680 sięgając wpływami do Palestyny
2. Mali Heksosi XVI dynastia do 1580 ograniczenie do Dolnego Egiptu.
W południowym Egipcie, w Tebach, wytworzyło się małe państewko, początkowo podległe H. Stopniowo rosło jednak w siłę, aż za XVII dynastii tebańskiej, rozpoczęło walki o wyzwolenie kraju. Ostatecznie wyparł H. z Egiptu założyciel XVIII dynastii Ahmose (brat Kamose XVII dyn.). W dużym stopniu pomogło w tym przejęcie od najeźdźców nowych rodzajów broni (broń brązowa, konie, wozy bojowe).

NOWE PAŃSTWO
POLITYKA ZAGRANICZNA W OKRESIE PANOWANIA XVIII DYNASTII
Po opanowaniu kryzysu i wyzwoleniu kraju Egipt przystąpił do odbudowy swej potęgi. Faraonowie podporządkowali sobie Nubię (podbili ją aż do III Katarakty) i skierowali ekspansję Egiptu na Syrię, Palestynę i Fenicję. Sukcesy zapewniła im świetnie zorganizowana i uzbrojona armia oraz dostatek środków finansowych, których kopalnią była Nubia ze swoim złotem. Ekspansję w tym kierunku zapoczątkował Amenhotep I około 1525 r. p.n.e., docierając do Eufratu, ale zdobycze egipskie okazały się nietrwałe. Po pokojowych rządach królowej Hatszepsut, w czasie których Egipt nie tylko nie poszerzył swoich zdobyczy, ale nawet je utracił tron faraona objął Totmes III (ok. 1491 - 1436). Jego panowanie położyło podwaliny pod potęgę państwa egipskiego. Liczne podjęte przez niego wyprawy zaowocowały opanowaniem terenów Syrii i Palestyny. Armii egipskiej udało się pokonać koalicję miast syryjskich wokół miasta Kadesz oraz rozbić Mitanni. Egipcjanie na podbitych terenach pozostawili swoje załogi wojskowe mające strzec tam porządku, ale nadal główną rolę odgrywali tam lokalni władcy uzależnieni od Egiptu. Ich synowie wychowywali się na dworze egipskim, ale wciąż potrzebna była stała interwencja wojskowa w celu utrzymania podbitego terytorium w zależności od Teb.
STOSUNKI SPOŁECZNE I GOSPODARCZE
• Polityka podbojów odbiła się na położeniu chłopów, którzy musieli służyć w wojsku, ponadto obciążenie podatkowe z związku z wysokimi kosztami wojny.
• Zaciągano najemników azjatyckich, nubijskich i libijskich, bo byli lepszym materiałem wojskowym niż Egipcjanie, byli oni osadzani na wydzielonym terenie. Przywódca również był obcego pochodzenia.
• Uprzywilejowaną grupą stali się wojownicy powożący rydwanami.
• Wzrosła liczba urzędników związanych z administrowaniem państwa i poborem danin.
• Zwiększyła się rola niewolników(jeńcy wojenni), używano ich do ciężkich prac związanych z eksploatacją złota w Nubii, miedzi na półwyspie Synaj czy w kamieniołomach.
• Rozkwit handlu i rzemiosła
POZYCJA PANUJĄCEGO, NARASTANIE KONFLIKTU Z KAPŁANAMI
Ekspansja Egiptu spowodowała poważne zmiany w wielu dziedzinach życia Egipcjan. Sukcesy państwa egipskiego wzmocniły pozycję faraona i stały się dla niego źródłem prestiżu. Jednocześnie rozrastające się państwo potrzebowało coraz więcej urzędników. Wzrost ich liczebności pociągnął za sobą także wzmocnienie pozycji całej warstwy urzędniczo - kapłańskiej. Rola kapłanów także rosła; najwyższą pozycję zdobyli sobie kapłani boga Amona i jego świątynia. Wyrazem tych zmian był fakt, iż arcykapłan boga Amona stał się drugą osobą w państwie. Narastał więc konflikt między władcą a kapłanami, którzy dążyli do wywierania wpływu na politykę państwa.

EGIPT I AZJA PRZEDNIA W OKRESIE TELL EL-AMARNA
Na drodze do dalszej ekspansji napotkał Egipt na dwóch poważnych przeciwników - Asyrię i Hetytów (Hetyci i Mitanni – Indoeurpejczycy na obszarze Azji Przedniej). Pozycja militarna uległa osłabieniu za rządów Amenhotepa III i IV.
REFORMA RELIGIJNA AMENHOPA IV
Nowi ludzie obcego pochodzenia niechętnie odnosili się do starego bóstwa Amona, które miało być znane dobrze tylko Egipcjanom. Amenhotep IV zerwał więc z przeszłością. Wprowadził mający monoteistyczny charakter kult boga słońca Atona, który miał stać się dominującym kultem państwowym. Przystąpił więc do walki z wyznawcami innych bóstw, których spotkały represje. Zmienił imię na Echnaton, opuścił starą i założył nową stolicę w środkowym Egipcie.
SKUTKI REFORM A. I UPADEK XVIII DYNASTII
Zajęty reformą A. nie zwracał uwagi na pogarszająca się polityką zagraniczną Egipcjan w Syrii – pod naciskiem Hetydów panowanie egipskie straciło tu na sile. Wobec Echnateona zarysowuje się opozycja złożona z kapłanów i wojskowych, na których stronę przeszła żona Echnateona – Nefretiti. Stary porządek religijny został przywrócony, a władzę objął zięć Echnatona – Tutank – aton (zmienił imię na Tutank – amon). Jego następcą był faraon Horemheb i na nim kończy się XVIII dynastia.
Przed Amenhotepem IV byli:
AMENHOTEP II
TOTMES IV
AMENHOTEM III