Dyrektor szkoły - pracownik, pracodawca, menedżer na postawie funkcjonowania Szkoły Podstawowej

Praca dyplomowa

DYREKTOR SZKOŁY –
PRACOWNIK, PRACODAWCA, MENEDŻER.

NA PODSTAWIE FUNKCJONOWANIA
SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Warszawa 2012

SPIS TREŚCI
WSTĘP ........................................ 3

ROZDZIAŁ I DYREKTOR SZKOŁY JAKO PRACOWNIK ..................... 5

1. Wymagane kwalifikacje kandydata na dyrektora
szkoły ........................................ 5
2. Procedura powierzania stanowiska dyrektora szkoły........................................ 6
3. Zadania, kompetencje i odpowiedzialność dyrektora
szkoły ........................................ 8
4. Czas pracy i wynagrodzenie dyrektora szkoły ........ 9

ROZDZIAŁ II DYREKTOR SZKOŁY W ROLI PRACODAWCY ............... 11

1. Podstawy prawne działalności dyrektora szkoły jako
pracodawcy ........................................ 11
2. Treść i forma czynności dyrektora w roli pracodawcy........................................ 13
3. Organizacja pracy w szkole .................................... 20

ROZDZIAŁ III DYREKTOR SZKOŁY MENEDŻEREM ............................. 25

1. Menedżer i podstawy skutecznego zarządzania ....... 25
2. Marketing oświatowy ........................................ 26

ZAKOŃCZENIE ........................................ 29

BIBLIOGRAFIA ........................................ 30

ANEKS ........................................ 31

WSTĘP

W niniejszej pracy przedstawiono pracę dyrektora szkoły. Zadania i obowiązki osoby pełniącej funkcję dyrektora przedstawiono w trzech kategoriach: pracownika, pracodawcy i menedżer. Był to główny cel pracy, a metodami do jego osiągnięcia była analiza dokumentów, a także wywiad przeprowadzony z dyrektorem Szkoły Podstawowej.

Analizie poddano przede wszystkim dokumenty prawa takie jak: ustawa o systemie oświaty, ustawa Karta Nauczyciela, Kodeks Pracy, rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej, a przede wszystkim rozporządzenie z dnia 8 kwietnia 2010 r. w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora publicznej szkoły lub publicznej placówki oraz trybie pracy komisji konkursowej, dokumenty szkolne, które były następujące: Statut Szkoły Podstawowej, a także Regulamin Kontroli Zarządczej tejże placówki oraz inne regulaminy obowiązujące na terenie szkoły.

W wyniku analizy Statutu Szkoły Podstawowej poznano przede wszystkim cele i zadania szkoły, a także organy szkoły i ich zadania, a w szczególności zadania jakie spoczywają na osobie, której powierzono stanowisko dyrektora szkoły.

Przeprowadzając wywiad z dyrektorem szkoły dowiedziałam się o obowiązkach dyrektora szkoły, o trudnościach jakie pojawiała się w czasie zarządzania placówką, o osobach wspierających oraz o promocji szkoły.

Dokonano również analizy literatury poświęconej temu tematowi to jest: Tadeusz Komorowski „Dyrektor szkoły. Pracownik, menedżer, pracodawca”, Tadeusz Komorowski i Józef Pielachowski „Dyrektor szkoły w roli pracodawcy” oraz Andrzej Pery „Statut dyrektora szkoły. Poradnik dla samorządów i dyrektorów szkół”.

W opracowaniu postawiono również tezę, a mianowicie zakłada się, że prawa i obowiązki dyrektora szkoły można pogrupować w trzech kategoriach: pracownik, pracodawca i menedżer.

Praca składa się z czterech rozdziałów. W rozdziale I opisano dyrektora szkoły w roli pracownika. Omówiono wymagania i kwalifikacje, procedurę powierzania stanowiska, zadania, kompetencję i odpowiedzialność oraz czas pracy i wynagrodzenie osób pełniących funkcję dyrektora szkoły.

Rozdział II poświęcono pracy dyrektora szkoły w aspekcie pracodawcy. Opisano treść i formę pracy dyrektora w roli pracodawcy, a także zadania wynikające z organizacji pracy w szkole.

Rozdział III to omówienie pracy dyrektora szkoły jako menedżera placówki. W tej części pracy opisano na czym powinien polegać i w jaki sposób przebiegać marketing oświatowy.

ROZDZIAŁ I
DYREKTOR SZKOŁY JAKO PRACOWNIK

1. Wymagania stawiane kandydatom na stanowisko dyrektora.

Wymagania dotyczące kwalifikacji kandydatów starających się stanowisko dyrektora szkoły określone zostały w art. 36 ust. 1 ustawy o systemie oświaty, w którym czytamy , że: „ szkołą lub placówką kieruje nauczyciel mianowany lub dyplomowany, któremu powierzono stanowisko dyrektora” czym określono wymóg posiadania przez dyrektorów szkół lub placówek posiadania pożądanego stopnia awansu zawodowego oraz w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 kwietnia 2010 r. w sprawie wymagań jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w poszczególnych typach szkół i placówek i są one następujące:
• „ ukończenie studiów magisterskich i posiadanie przygotowania pedagogicznego oraz kwalifikacji do zajmowanego stanowiska nauczyciela w danej szkole,
• ukończenia studiów wyższych lub studiów podyplomowych z zakresu zarządzania lub kursu kwalifikacyjnego z zakresu zarządzania oświatą,
• posiadanie co najmniej 5. letni staż pracy pedagogicznej na stanowisku nauczyciela,
• uzyskanie pozytywnej oceny dorobku zawodowego w okresie ostatniego roku.”

Kandydat na dyrektora szkoły:
• „musi spełniać warunki zdrowotne, które są niezbędne do wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym,
• nie może być karany karą dyscyplinarną ani nie może być skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo,
• nie może toczyć się przeciwko niemu postępowanie karne lub o ubezwłasnowolnienie,
• nie może być karany zakazem dysponowania środkami publicznymi.”

2. Procedura powierzania stanowiska dyrektora szkoły.

Powierzenie stanowiska dyrektora wymaga ogłoszenia i rozstrzygnięcia konkursu na to stanowisko. Konkurs ogłasza i rozstrzyga organ prowadzący placówkę, w której jest wakat na dyrektora. Dokładne wymogi dotyczące treści ogłoszenia zamieszczone zostały w załączniku do rozporządzenie MEN z dnia 8 kwietnia 2010 r., w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki i trybu pracy komisji konkursowej.

Kandydaci na stanowisko dyrektora, którzy przystępują do konkursu zobowiązani są do złożenia oferty, która powinna zawierać:
• „uzasadnienie przystąpienia do konkursu wraz z koncepcją funkcjonowania i rozwoju szkoły lub placówki,
• życiorys z opisem przebiegu pracy zawodowej, zawierający w szczególności informację o stażu pedagogicznym,
• akt nadania stopnia nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego oraz dokumenty potwierdzające posiadanie wymaganego wykształcenia,
• dyplom ukończenia studiów wyższych lub studiów podyplomowych z zakresu zarządzania lub zaświadczenie o ukończeniu kursu kwalifikacyjnego z zakresu zarządzania oświatą,
• ocenę pracy,
• zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykorzystania pracy na stanowisku kierowniczym,
• oświadczenie o tym, że kandydat nie był karany karą dyscyplinarną,
• oświadczenie o tym, że kandydat nie był karany za przestępstwo popełnione umyślnie oraz nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne,
• oświadczenie, że kandydat nie był karany zakazem pełnienia funkcji kierowniczych związanych z dysponowaniem środkami publicznymi,
• oświadczenie, że kandydat wyraża zgodę na przetwarzanie swoich danych osobowych”

Skład komisji powołanej na potrzeby konkursu na dyrektora szkoły/placówki określa art. 36 ust. 5 ustawy o systemie oświaty i nakazuje, aby w składzie komisji znaleźli się:
• „po trzech przedstawicieli organu prowadzącego szkołę i organu sprawującego nadzór pedagogiczny,
• po dwóch przedstawicieli rady pedagogicznej oraz rady rodziców,
• po jednym przedstawicielu zakładowych organizacji związkowych, należy jednak pamiętać, iż osoby te nie mogą być zatrudnione w placówce, w której kandydat stara się o stanowisko dyrektora”

Do pracy komisji osoby oddelegowane są na prośbę wójta skierowaną do odpowiednich organów instytucji i organizacji . Natomiast „przedstawiciela rady pedagogicznej wybiera rada pedagogiczna na swoim posiedzeniu (...) zgodnie z określonymi w regulaminie pracy rady pedagogicznej oraz z zasadami wyłaniania i wybierania swojego przedstawiciela” . Podobnie jak przedstawiciel rady pedagogicznej wybrany jest przedstawiciel racy rodziców.

Pierwszym zadaniem powołanej komisji jest sprawdzenie czy oferty kandydatów ubiegających się o stanowisko dyrektora zostały złożone w terminie i czy zgłoszeniu kandydaci spełniają wymagania wskazane w ogłoszeniu. Po formalnym zaakceptowaniu złożonych ofert komisja konkursowa przeprowadza rozmowę z każdym kandydatem. Każdy z członków komisji ma prawo zadać kandydatowi pytania, aby móc dokonać merytorycznej oceny. Rozporządzenie w sprawie konkursu nakazuje wyłonienie kandydata na stanowisko dyrektora w tajnym głosowaniu. Konkurs jest rozstrzygnięty i wyłania kandydata jeżeli „jeden z kandydatów otrzyma bezwzględną większość głosów obecnych członków komisji” .

Stanowisko dyrektora jest powierzane na okres pięciu lat.

3. Zadania, kompetencje i odpowiedzialność dyrektora szkoły.

Dyrektor szkoły to osoba, która odpowiedzialna jest przede wszystkim za dydaktyczny i wychowawczy poziom szkoły. Osoba, która realizuje zadania wynikające z uchwał rad pedagogicznych, a także która:
• „kieruje działalności placówki i reprezentuje ją na zewnątrz,
• sprawuje nadzór pedagogiczny,
• sprawuje opiekę nad uczniami,
• dysponuje środkami określonymi w planie finansowym szkoły,
• wykonuje inne zadania wynikające z przepisów szczegółowych”

Dyrektor szkoły jest także kierownikiem zakładu pracy i z tego powodu wykonuje czynności z zakresu prawa pracy, które określone zostały w ustawie Karta Nauczyciela oraz ustawie o pracownikach samorządowych i w kodeksie pracy.

Osoba, której powierzono stanowisko dyrektora jest „kierownikiem jednostki sektora finansów publicznych III stopnia” i ponosi odpowiedzialność za zadania wynikające z ustawy o rachunkowości, ustawy o finansach publicznych oraz rozporządzenia w sprawie sprawozdawczości budżetowej. Dyrektor szkoły, z chwilą otrzymania powierzenia staje się osobą odpowiedzialną za gospodarkę finansową szkoły. Zobowiązany jest także do sporządzania sprawozdania finansowego za rok budżetowy.

Zgodnie z ustawą o finansach publicznych osoba będąca dyrektorem szkoły musi prowadzić kontrolę zarządczą, na którą składają się działania podejmowane przez dyrektora w celu realizacji celów i zadań szkoły, tak, aby ich wykonanie zgodne było z prawem, ale także efektywnie, oszczędnie i terminowo.

Dyrektor szkoły zarządza również nieruchomością czyli budynkiem szkoły oraz należącym do niej terenem. Działając na podstawie pełnomocnictwa ma prawo do zawierania umów o dostęp mediów, do wynajmowania pomieszczeń w szkole, zawierania umów na usuwanie awarii i remonty ( do określonej kwoty) oraz do zdobywania środków trwałych ( także do określonej kwoty).

4. Czas pracy i wynagrodzenie dyrektora szkoły.

Kwestię wynagrodzenia dyrektora szkoły oraz czasu jego pracy regulują przepisy ustawy Karta Nauczyciela oraz przepisy aktów wykonawczych tej ustawy, czyli rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej.

Z ustawy Karta Nauczyciela ( rt. 30 ust. 1) wynika, żę wynagrodzenie nauczyciela, a także nauczyciela, któremu powierzono stanowisko dyrektora szkoły składa się z wynagrodzenia zasadniczego, dodatku za wysługę lat, dodatku motywacyjnego oraz dodatku funkcyjnego.

Należy jednak pamiętać, że dodatek motywacyjny dla dyrektora szkoły nie jest świadczeniem obligatoryjnym co oznacza, że dyrektor nie musi go otrzymywać jeśli nie spełnia ogólnych i szczegółowych kryteriów, od których uzależnione jest prawo do dodatku motywacyjnego. Warunki przyznawania tego dodatku określone zostały w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za pracę w dniu wolnym od pracy.

W temacie czasu pracy dyrektora szkoły ustawa Karta Nauczyciela nie wprowadza innych regulacji niż te które dotyczą wszystkich nauczycieli. Jak pisze T. Komorowski , że, aby umożliwić dyrektorowi szkoły wykonywanie zajęć nałożonych w wyniku powierzonego stanowiska organ prowadzący placówkę ma możliwość obniżenia tygodniowego wymiaru zajęć obowiązkowych. Organ prowadzący ma także prawo zwolnić dyrektora z obowiązku realizacji zajęć dydaktycznych.

ROZDZIAŁ II
DYREKTOR SZKOŁY W ROLI PRACODAWCY

1. Podstawy prawne działalności dyrektora szkoły jako pracodawcy.

Pracodawca to „jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeśli zatrudniają one pracowników” . Zgodnie z tym zapisem dyrektor szkoły jest pracodawcą, gdyż zatrudnia on pracowników jako kierownik zakładu pracy. Art. 39 ustawy o systemie oświaty stwierdza, że „dyrektor jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole lub placówce nauczycieli i pracowników nie będących nauczycielami”

Dyrektor szkoły w roli pracodawcy, w szczególności zobowiązany jest do zatrudniania i zwalniania nauczycieli oraz innych pracowników szkoły, przyznawania nagród oraz wymierzania kar. Zobowiązany jest także do:
• „zapoznania pracowników z zakresem obowiązków,
• zorganizowania pracy w sposób zapewniający wykorzystanie czasu pracy,
• zapewniania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
• terminowego i prawidłowego wypłacania wynagrodzenia,
• ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych,
• zaspokajania socjalnych potrzeb pracowników,
• stosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów oceny pracy pracowników,
• prowadzenia dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy i akt osobowych pracowników,
• wpływania na kształcenie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego,
• wydania świadectwa pracy zaraz po zakończeniu stosunku pracy”

Czy i jak dyrektor szkoły wywiązuje się z zadań pracodawcy poddane jest nadzorowi organu prowadzącego i sprawującego nadzór pedagogiczny. Zgodnie z rt. 38 ustawy o systemie oświaty „odpowiedzialność dyrektora szkoły wobec tych organów może zakończyć się w skrajnym przypadku odwołaniem dyrektora z funkcji kierowniczej”

Za nierespektowanie uprawnień pracowniczych dyrektor może zostać ukarany karą grzyw, która nałożona jest na dyrektora przez Państwowa Inspekcję Pracy po kontroli przeprowadzonej przez organy tejże instytucji.

Karę grzywny dyrektor szkoły może otrzymać w przypadku, gdy:
• „zawiera umowę cywilno prawną zamiast umowy o pracę,
• nie potwierdza na piśmie umowy o pracę w terminie 7 dni,
• wypowiada lub rozwiązuje stosunek pracy naruszając prawo pracy,
• stosuje wobec pracowników inne kary niż zawarte w kodeksie,
• narusza przepisy o czasie pracy, o ochronie pracy kobiet, o zatrudnieniu młodocianych,
• nie prowadzi dokumentacji związanych ze stosunkiem pracy,
• nie wypłaca w terminie wynagrodzenia lub dokonuje bezpodstawnych potrąceń,
• nie udziela pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub obniża jego wymiar,
• nie wydaje pracownikowi świadectw pracy,
• nie wykonuje orzeczenia sądu pracy lub ugody zawartej przed komisją pojednawczą lub sądem,
• będąc odpowiedzialny za stan bhp w zakładzie pracy lub kierując pracownikami nie przestrzega przepisów bhp,
• nie zawiadamia w ciągu 14 dni inspektora pracy, o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzenia działalności,
• nie zapewnia, aby budowa była wykonana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bhp,
• wyposaża stanowiska pracy w sprzęt ochrony indywidualnej lub certyfikatu,
• stosuje materiały i procesy technologiczne bez ustalenia stopnia ich szkodliwości,
• stosuje nieoznakowane substancje chemiczne lub niebezpieczne, nie posiadające kart charakterystyki tych substancji.,
• nie zawiadamia inspektora pracy czy prokuratora o ciężkim, śmiertelnym lub zbiorowym wypadku przy pracy,
• nie ujawnia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,
• przedstawia niezgodne z prawdą informację, dokumenty dotyczące wypadków czy chorób zawodowych,
• nie wykonuje w terminie nakazu inspektora pracy, uniemożliwia prowadzenie wizytacji zakładu pracy lub nie udziela informacji niezbędnych do wykonywania zadań”

2. Nawiązywanie i rozwiązywanie stosunku pracy z nauczycielami oraz pracownikami niepedagogicznymi.

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela określa sposób zatrudniania nauczycieli. Art. 10 tejże ustawy określa, że umowę o pracę z nauczycielem nawiązuje się na podstawie mianowania lub umowę o pracę.

Zatrudnienie na podstawie mianowania określają odrębne przepisy prawa. Mianowanie związane jest ze spełnieniem warunków określonych w pragmatykach.

Mianowany może być nauczyciel, który posiada obywatelstwo polskie, ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z praw publicznych, nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne lub dyscyplinarne, a także postępowanie o ubezwłasnowolnienie. Nie może być także karany za przestępstwo popełnione umyślnie, posiada kwalifikacje wymagane do zajmowanego stanowiska oraz istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w szkole w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony.

Umowę o pracę dyrektor szkoły podpisuje z nauczycielem, który posiada wymagane kwalifikację i rozpoczyna pracę w szkole. Umowę taką zgodnie z rt. 10 ust 2 ustawy Karta Nauczyciela podpisuje się na jeden rok szkolny w celu odbycia przez pracownika stażu, który jest warunkiem uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego. Z nauczycielem kontraktowym dyrektor szkoły zobowiązany jest podpisać umowę o pracę na czas nieokreślony . Istnieje jednak możliwość podpisania umowy na czas określony z nauczycielem kontraktowym. Możliwość taka musi wynikać z organizacji nauczania w danym roku szkolnym.

Jak pisze T. Komorowski oraz J. Pielechowski umowa o pracę podpisywana jest również z nauczycielami dla których praca w szkole jest dodatkowym zatrudnieniem.

Umowa o pracę musi być zawarta na piśmie. W jej treści powinien być określony rodzaj i warunki zawarcia umowy, a w szczególności rodzaj wykonywanej pracy oraz miejsce jej wykonywania. Musi być także adnotacja dotycząca daty rozpoczęcia pracy oraz przysługujące za nią wynagrodzenie.

Dyrektor szkoły zobowiązany jest również do rozwiązywania umowy o pracę w przypadku częściowej lub całkowitej likwidacji szkoły. Umowa może być również rozwiązana w przypadku zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole. Rozwiązanie umowy następuje z końcem roku szkolnego, a osoba tracąca zatrudnienie w danej placówce o fakcie musi być poinformowana z trzymiesięcznym wypowiedzeniem ( czyli do 31 maja ).

Z nauczycielami zatrudnionymi na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony dyrektor może rozwiązać umowę „w każdym czasie i bez wypowiedzenie w razie niezdolności nauczyciela do pracy z rodowodu choroby trwającej dłużej niż jeden rok”.

Dyrektor szkoły zobowiązany jest do rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem mianowanym:
• „ na wniosek nauczyciela;
• w razie czasowej niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, jeżeli okres tej niezdolności przekracza 182 dni, przy czym do okresu niezdolności do pracy wlicza sie również przypadające w tym okresie przerwy obejmujące dni, w których szkole, zgodnie z odrębnymi przepisami, nie odbywają się zajęcia; w szczególnie uzasadnionych wypadkach okres nieobecności w pracy może być przedłużony o kolejne 12 miesięcy, o ile nauczyciel uzyska prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, o którym mowa w przepisach dotyczących świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub zostanie mu udzielony urlop dla poratowania zdrowia;
• w razie orzeczenia przez lekarza prowadzącego badania okresowe lub kontrolne o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotyczącej pracy;
• w razie ukończenia przez nauczyciela 65 lat życia; jeżeli z ukończeniem 65 lat życia nauczyciel nie nabył prawa do emerytury, dyrektor szkoły przedłuża okres zatrudnienia, nie dłużej jednak niż 2 lata od ukończenia przez nauczyciela 65 lat życia;
• w razie uzyskania negatywnej oceny pracy (...);
• w razie cofnięcia skierowania do nauczyciela religii w szkole na zasadach określonych w odrębnych przepisach”

Rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielami mianowanymi następuje tak jak określono w rt. 23 ust 2 czyli:
„1. z końcem roku szkolnego, po uprzednim złożeniu przez nauczyciela trzymiesięcznego wypowiedzenia;
2.z końcem tego miesiąca, w którym upływa okres czasowej niezdolności nauczyciela do pracy;
3. z końcem miesiąca, w którym upływa okres czasowej niezdolności nauczyciela do pracy;
4. z końcem roku szkolnego, w którym nauczyciel ukończył 65 lat życia, po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu;
5. z końcem tego miesiąca, w którym upływa trzymiesięczne wypowiedzenie, licząc od otrzymania przez nauczyciela negatywnej oceny pracy;
6. z końcem tego miesiąca, w którym nastąpiło cofnięcie skierowania do religii”.

Dyrektor szkoły ma również obowiązek rozwiązać stosunek pracy z nauczycielem mianowanym na mocy porozumienia stron oraz w przypadku „nieusprawiedliwionego niezgłoszenia się nauczyciela na badania okresowe lub kontrolne, z końcem miesiąca, w którym dyrektor otrzymał o tym informację”

Stosunek pracy z pracownikami administracyjno – obsługowymi dyrektor szkoły nawiązuje zgodnie z kodeksem pracy. Umowa taka zawarta może być na czas nieokreślony, na czas określony lub na czas wykonywania określonej pracy. Każda z tych umów może być poprzedzona umową na czas próbny, która nie może trwać dłużej niż trzy miesiące.

Dyrektor zobowiązany jest do przygotowania dokumentu, którego treść została określona w art. 29 kodeksu pracy i jest następująca:
• „ rodzaj umowy,
• rodzaj pracy,
• miejsce wykonywania pracy,
• termin rozpoczęcia,
• warunki wynagrodzenia”.

Art. 32 Kodeksu Pracy określa, że zarówno dyrektor jak i pracownik niepedagogiczny może rozwiązać umowę o pracę zawartą zarówno na czas próbny jak i na czas nieokreślony. Każde wypowiedzenie zgodnie z przepisami kodeksu pracy, któremu podlegają pracownicy administracyjno – obsługowi poprzedzone musi być okresem wypowiedzenia umów, którego długość uzależniona jest od rodzaju umowy oraz długości okresu próbnego bądź zatrudnienia.

Zarówno nauczyciele jaki i pozostali pracownicy szkoły mogą być zwolnione przez dyrektora szkoły w przypadku:
• „ ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
• popełnienia przez pracownika przestępstwa, które uniemożliwia zatrudnienie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste i zostało stwierdzone pełnomocnym wyrokiem,
• zawinionej przez pracownika utraty uprawnień zdrowotnych”

Pracodawca, a więc w tym przypadku dyrektor szkoły zobowiązany jest do zakładania i prowadzenia teczki akt osobowych, która składa się z części:
• A – zawiera dokumenty związane z ubieganiem się o zatrudnienie,
• B – gromadzi dokumenty dotyczące nawiązania stosunku pracy oraz przebiegu zatrudnienia ( umowa o pracę, zakres obowiązków, pisemne potwierdzenie, że pracownik zapoznał się z treścią regulaminów, zasadami i przepisami bhp, zaświadczenie o uczestniczeniu w szkoleniu bhp, oświadczenie pracownika będącego rodzicem dziecka od lat 4 do 14 o zamiarze korzystania z uprawnień wynikających z kodeksu pracy, dokumenty potwierdzające powierzenia pracownikowi mienia, dokumenty związane z podnoszeniem przez pracowników kwalifikacji zawodowych, oświadczenie dotyczące wypowiedzenia warunków umowy o pracę lub zmiany tych warunków, a także: dokumenty związane z przyznawaniem pracownikowi nagrody, udzielania kary porządkowej, pisma dotyczące udzielania pracownikowi urlopu wychowawczego, bezpłatnego oraz orzeczenia lekarskie związane z prowadzonymi okresowo badaniami kontrolnymi, korespondencja z reprezentującą pracownika zakładowa organizacją związkową we wszystkich sprawach wynikających konsultacji, informacje dotyczące wykonywania przez pracownika powszechnego obowiązku obrony.
• C – znajdują się tu dokumenty związane z ustaniem zatrudnienia czyli oświadczenie o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy, kopia świadectwa pracy jakie otrzymał pracownik, potwierdzenie dokonania czynności związanych z zajęciem wynagrodzenia za pracę w związku z prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym”

Dyrektor szkoły jako pracodawca zobowiązany jest do wydania świadectwa pracy osobie, z którą wygasł stosunek pracy. Obowiązek ten na pracodawcę nakłada art. 97 Kodeksu Pracy.

Świadectwo pracy to dokument który zawiera informacje dotyczące spraw takich jak:
• „ wymiar czasu pracy pracownika w czasie trwania stosunku pracy,
• liczba dni urlopu wypoczynkowego, które wykorzystał pracownik w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy,
• wykorzystanie dodatkowego urlopu albo innego dodatkowego uprawnienia,
• należności ze stosunku pracy nie zaspokojonych przez pracodawcę do dnia wydania świadectwa z powodu braków środków,
• korzystania z urlopu bezpłatnego i podstawy prawnej jego udzielania,
• wykorzystanego urlopu wychowawczego,
• liczby dni, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie związane z chorobą lub wypadkiem przy pracy,
• wykorzystanie w roku kalendarzowym w którym ustał stosunek pracy, określonej liczny dni na opiekę nad dzieckiem do 14 lat,
• okresu, za który pracownikowi przysługuje odszkodowanie w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia stosunku pracy,
• okresu odbytej czynnej służby wojskowej lub jej form zastępczych,
• okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
• okresów nieskładkowych przypadających w okresie zatrudnienia, którego dotyczy świadectwo pracy, uwzględnionych przy ustalaniu emerytury lub renty,
• danych zamieszczanych na żądanie pracownika”

3. Organizacja pracy w szkole.

Wszystkich zatrudnionych w szkole pracowników łączy wspólny cel, którym jest realizacja zadań statutowych, czyli przed wszystkim nauczania, wychowywanie i opieka. Zadania te bezpośrednio nałożone są przed dyrektora na nauczycieli. Jednak, aby prawidłowo móc wykonywać te podstawowe funkcje, ktoś musi być odpowiedzialny za sprawy takie jak utrzymanie sprawności technicznej obiektów szkoły, utrzymanie czystości i higieny, operacje finansowe i czynności biurowe, a także zabezpieczeni mienia.

Dyrektor szkoły ma za zadanie uczynić pracę swoich pracowników skuteczną, ekonomiczną oraz twórczą. Osiągnięcie takich warunków wymaga od pracodawcy utworzenia dobrej organizacji pracy.

Organizacja pracy to „system zasad, metod i działań, mających na celu zespolenie siły pracowniczej, środków pracy i jej przedmiotu w procesie pracy, a także ukształtowania stosunków wewnętrznych między uczestnikami tego procesu, obejmujących problematykę dotyczącą człowieka, czynników rzeczowych oraz organizacji aspektów pracy”

Działania te zawsze będą wynikiem czynników takich jak kwalifikacje dyrektora szkoły, a przede wszystkim jego umiejętności i doświadczenie kierownicze oraz czynników takich jak: zasady, normy, limity i granice działania, które określone zostały prawem.

W tabeli przedstawiono, co zgodnie z przepisami prawa musi realizować dyrektor i jaki jest jego zakres w ramach którego może decydować o procesie pracy, który zachodzić ma w jego placówce.

Zagadnienie Regulamin prawa, podstawa decyzji dyrektora Forma decyzji w szkole
Liczba i rodzaj pedagogicznych stanowisk pracy Rodzaj placówki oświatowej. Program szkoły ( placówki). Ramowy statut placówki publicznej. Ramowy plan nauczania.
Liczba i wiek uczniów. Arkusz organizacyjny szkoły – decyduje organ prowadzący placówkę.
Liczba i rodzaj niepedagogicznych stanowisk pracy Rozporządzenie MpiPS z dnia 13 lipca 1996 r w placówkach prowadzących przez administrację rządową.
Przyzakładowe i zakładowe układy zbiorowe pracy. Arkusz organizacyjny szkoły – decyduje organ prowadzący placówkę
Zakres obowiązków pracownika pedagogicznego Ustawa Karta Nauczyciela,
Ustawa o systemie oświaty,
Rozporządzenia wykonawcze do wyżej wymienionych ustaw Statut Szkoły, Przydział zadań na dany rok szkolny, Regulamin pracy
Zakres obowiązków pracowników niepedagogicznych Rozporządzenie MpiPS z dnia 13 lipca 1996, ponadzakładowe układy zbiorowej pracy Regulamin pracy, umowa o pracę i zakres obowiązków
Kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska Ustawa Karta Nauczyciela i rozporządzenie wykonawcze, Tabela stanowisk, kwalifikacji i zaszeregowania pracowników nie będących nauczycielami Dokumentacja stosunku pracy
Czas pracy nauczyciela Karta Nauczyciela Arkusz organizacyjny i przydziały zadań na dany rok szkolny
Czas pracy pracowników niepedagogicznych Kodeks pracy, ponadzakładowe i zakładowe układy zbiorowe pracy Regulamin pracy, Indywidualne przydziały zadań
Urlopy pracowników pedagogicznych Ustawa Karta Nauczyciela Okres ferii w placówkach feryjnych, plan urlopów w placówkach nieseryjnych.
Urlopy pracowników niepedagogicznych Kodeks pracy lub ponadzakładowe zakładowe zbiorowe układy pracy Plan urlopów
Obowiązki pracowników pedagogicznych i niepedagogicznych wynikające ze stosunku pracy i rodzaje odpowiedzialności pracowników. Ustawa Karta Nauczyciel, ustawa o systemie oświaty, kodeks pracy Regulamin pracy
Rodzaje odpowiedzialności pracownika, które może egzekwować dyrektor szkoły ( zarówno nauczycieli jak i pozostałych pracowników) Odpowiedzialność porządkowa w stosunku do wszystkich pracowników na podstawie kodeksu pracy i rt. 75 ustawy Karta Nauczyciela Pisemne stwierdzenie przez dyrektora szkoły wymierzenia kary porządkowej, włączenie do akt osobowych pracownika.
Tabela 1. Obowiązki dyrektora szkoły przy organizacji pracy placówki

Dyrektor szkoły opracowując arkusz organizacji określa czas pracy nauczycieli, który unormowany jest przez przepisy prawa oświatowego, zawarte w ustawie Karta Nauczyciela. W rt. 42 tejże ustawy czytamy iż, „czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień”.

Do 40 godzinowego wymiaru pracy nauczyciela wlicza się tzw. „godziny dydaktyczne” w czasie których nauczyciel prowadził zajęcia dydaktyczne, wychowawcze oraz opiekuńcze, a także czynności wynikające z zadań statutowych. Do wymiaru tego wlicza się także czas jaki nauczyciel poświęca na przygotowanie się do zajęć oraz samokształcenie i doskonalenie zawodowe.

Art. 42 ust 3 ustawy Karta Nauczyciela określił czas pracy nauczycieli poświęcony na prowadzenie zajęć bezpośrednio z uczniami. T. Komorowski i J. Pielechowski piszą, że „jeśli z organizacji roku szkolnego wynika, że w jednej części tego roku nauczyciel nie wyczerpuje swojego obowiązku wymiaru zajęć dydaktycznych, winien nauczać w odpowiednio większej liczbie godzin w innych okresach roku szkolnego”

Czas pracy pracowników nie będących nauczycielami w pełnym etacie nie może przekraczać 8 godzin na dobę, a 42 w ciągu tygodnia. Czas pracy tychże pracowników regulują przepisy prawa zawarte w Kodeksie Pracy.

Każdemu pracownikowi przysługuje urlop wypoczynkowy. Art. 64 ust. 1 ustawy Karta Nauczyciela określa czas trwania urlopu nauczyciela zatrudnionego w placówce feryjnej. Pracownikowi takiemu przysługuje urlop wypoczynkowy w czasie i wymiarze ferii.

Istotne jest, że dyrektor szkoły może zlecić nauczycielowi pracę w czasie ferii, ale czas pracy nie może być dłuższy niż 7 dni.

Pracownikom niepedagogicznym dyrektor szkoły zobowiązany jest udzielić urlopu wypoczynkowego w wymiarze, o którym mowa a art. 152 Kodeksu Pracy. Do okresu urlopu wypoczynkowego nie wlicza się niedziel i świąt, a za czas wypoczynku pracownik otrzymuje średnie wynagrodzenie wyliczone na podstawie średniej z ostatnich 12 miesięcy.

Obowiązki jakie nałożone są pracownikom przez dyrektora szkoły przedstawione są przepisami prawa określonymi w Kodeksie Pracy. W art. 100 tegoż dokumentu czytamy, że „ pracownik jest zobowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę”

T. Komorowski i J. Pielechowski piszą, że pracownik zobowiązany jest do:
• „ przestrzegania czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
• przestrzegania regulaminy pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,
• przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
• przestrzegania przepisów przeciwpożarowych,
• dbania o dobro zakładu pracy, chronienie jego mienia oraz zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,
• przestrzegania w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego”

Dyrektor szkoły ma pełne prawo do wymagania od pracowników opisanych wyżej zobowiązań, a za ich niespełnienie ma prawo nałożyć karę upomnienia bądź karę nagany, Prawo to dyrektor uzyskał zgodnie z przepisami Kodeksu Pracy ( art. 108).

Dla prawidłowego funkcjonowania placówki oraz dla dobrej organizacji dyrektor szkoły zobowiązany jest zgodnie z art. 104 Kodeksu Pracy do ułożenia regulaminu pracy.

ROZDZIAŁ III
DYREKTOR SZKOŁY MENEDŻEREM

1. Menedżer i podstawy skutecznego zarządzania.

Menedżer to człowiek „który panuje nad całością dziejących się w zakładzie zdarzeń i zarządza nim kompetentnie to znaczy gospodarnie, energicznie i odpowiedzialne”

Zarządzania kompetentne to nic innego jak uprawnienia władcze wynikające z przepisów prawa oświatowego, a również na podstawie udzielanych pełnomocnictw. W pracy dyrektora istotną rolę odgrywają również kompetencje interpersonalne. Ich skuteczność zauważalna jest w sytuacjach umiejętnego radzenia sobie z osobami pozostającymi w kręgu działań szkoły. Istotną natomiast wśród kompetencji interpersonalnych jest umiejętność komunikowania się z ludźmi. Umiejętność tą T. Komorowski uważa za podstawowy element menedżerskiego działania dyrektora szkoły.

Dobry menedżer, którym powinien być każdy dyrektor szkoły zna rangę dobrze funkcjonującej komunikacji formalnej oraz tej nieformalnej. Potrafi także stwarzać szkolną strukturę obiegu informacji, odpowiednio ją modyfikować, a także czuwać nad jej drożnością.

Istotne też jest stwierdzenie M.Holsten-Beck, która pisze, że „kierownik, który nie potrafi zrobić właściwego użytku ze swojego języka, który nie możę, nie chce lub nie umie płynnie posługiwać się słowem, jasno wyrażać swoich myśli, objaśniać celów i sensu podejmowanego wysiłku czy też formułować codziennych zadań nigdy nie odniesie prawdziwego sukcesu”

Dyrektor menedżer szkoły powinien posiadać wiarę we własne działania i we własnych pracowników oraz sukces swojej placówki. Powinien on być także wyczulony na pojawiające się sytuacje i korzyści z nich tak, aby pomóc swojej szkole. Istotna w tych działaniach dyrektora jest umiejętność przekonywania. Powinien być także entuzjastą oraz optymistą. Jak pisze T. Komorowski dyrektor szkoły powinien „walczyć z obawami stawiając im otwarcie czoła”

T. Komorowski podaje zasady skutecznego działania menedżera i są one następujące:
• umiejętność przewodzenia innym,
• umiejętność podejmowania decyzji,
• myślenie w kategoriach doskonałości,
• dobry przepływ informacji.

Dyrektor szkoły, aby dobrze zarządzać musi tworzyć możliwości rozwoju szkoły oraz pilnować, aby możliwości te zostały wykorzystane w sposób maksymalnie wydajny i skuteczny. Dyrektor – menedżer musi ustalić cel działania szkoły czyli stworzyć misję i wizję placówki, a przede wszystkim doprowadzić do tego, aby wszyscy podjęli wysiłki potrzebne do osiągnięcia tychże celi.

2. Marketing oświatowy.

Pojęciem marketing określa się „prowadzenie działalności gospodarczej skierowanej i odnoszącej się do przepływu towarów i usług od producenta do konsumenta lub użytkownika”

Aktywność marketingowa szkoły nie powinna być prowadzona zgodnie z oczekiwaniami klientów. Jak pisze T. Komorowski „zespołowe badanie mocnych i słabych stron placówki, ukazanie szans i zaangażowań pomoże zdefiniować obszary niezbędnej zmiany, zoperacjonalizować działania, które mógłby wspomóc w rozwoju i wzmocnić zespół nauczycielski, a to w sposób naturalny wpływa na jakość i efektywność pracy danej szkoły”

W działaniach marketingowych szkoły specyficzną rolę spełnia public relations czyli między inne świadome, celowe, planowe, systematyczne i długoplanowe oddziaływanie organizacji, władz i zrzeszeń na publiczność zwaną także otoczeniem, które skierowane jest na ukształtowanie z nią specyficznych stosunków i układów przy użyciu komunikowania i pielęgnowania kontaktów jako jednej klasycznej metody i podporządkowanie tych wpływów rygorom etycznym.

Działania marketingowe nie mogą być tylko pracą dyrektora, gdyż usługa edukacyjna oraz wysoki poziom jej świadczenia dotyczy szeroko rozumianej działalności dydaktyczno-wychowawczej i opiekuńczej.

Istotnym działaniem w marketingu oświatowym jest promocja szkoły. Dyrektor placówki powinien znać zasady promocji szkoły, które są następujące:
• „dbanie o dobrą opinię szkoły w środowisku lokalnym,
• znalezienie elementów wyróżniających placówkę na tle innych,
• wykorzystanie naturalnych zalet promowanej szkoły, pracownika,
• postawę „pracowników pierwszego kontaktu”,
• życzliwość i kulturę wpisane do szkolnego kanonu postępowania,
• estetykę zewnętrzną i wewnętrzną szkoły,
• upowszechnienie informacji o szkole,
• dostosowanie formy promocji do nowo powstałych potrzeb i sytuacji”

Podsumowując dyrektor – menedżer musi być w stanie panować nad całością pracy swojej placówki. Osoba taka powinna narzucać styl kierowania placówką, a swoją postawą wpływać na jakość szkoły.

ZAKOŃCZENIE

Jak wspomniano we wstępie pracy niniejsze opracowanie poświęcono pracy dyrektora szkoły, a przede wszystkim jego zadaniom i obowiązkom wynikających z pełnionej funkcji pracownika, pracodawcy i menedżera. W trzech rozdziałach opisano dokładnie zadania i obowiązki dyrektora szkoły.

Trudnością przy opracowaniu tematu pracy zawartego w tytule niniejszego opracowania była rozległa tematyka, która wynikała z szerokiego zakresu obowiązków jakie spoczywają na dyrektorze placówki. Są to zadania i obowiązki wynikające zarówno z pełnienia funkcji pracownika, a także spoczywające na dyrektorze jako pracodawcy dla nauczycieli i innych pracowników niepedagogicznych.

Uważam, że temat można rozszerzyć. Interesującym wydaje mi się przedstawienie jak praca dyrektora wyglądała dawniej oraz czy prawa i obowiązki dyrektora szkoły zmieniają się wraz ze zmianami w systemie oświaty, a także kto ustanawia prawa i obowiązki dyrektora placówki oraz w której funkcji ( pracownik, pracodawca, menedżer ) dyrektorzy szkół czują się najlepiej.


BIBLIOGRAFIA

1. Dyrektor szkoły a wyzwania XXI wieku, red. E. Adamczyk, E. Matczak, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2008
2. Dyrektor szkoły, red. K. Gawrecki, Wolters Kluwer Polska Sp zo.o, Warszawa 2008
3. Gawrecki L., Kompetencje menedżera oświaty, e MPi2 , Poznań 2003
4. Goriszowski W., Menedźeryzm oświatowy w teorii i praktyce. Poradnik z zakresu organizacji i kierowania w podnoszeniu efektów pracy szkoły, wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008
5. Holstein – Beck M., Jak być menedżerem ?, Centrum Informacji Menedżera, Warszawa 1995
6. Komorowski T., Dyrektor szkoły. Pracodawca, menedżer, pracownik, Wydawnictwo
e MPi2 , Poznań 2008
7. Komorowski T., Pielachowski J., Dyrektor szkoły w roli pracodawcy, Wydawnictwo
e MPi2 , Poznań 2007
8. Menedżer w szkole, red. L. Gawrecki, Wydawnictwo e MPi2 , Poznań 1996
9. Pery A., Status dyrektora szkoły. Poradnik dla samorządów i dyrektorów szkół,
Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2012

ANEKS

KWESTIONARIUSZ WYWIADU Z DYREKTOREM SZKOŁY

1.Jak długo jest Pani dyrektorem szkoły ?
........................................
2. Jaki jest Pani staż pedagogiczny ?
........................................
3. Co należy do obowiązków dyrektora szkoły ?
........................................
........................................
4. Czy trudno być dyrektorem takiej szkoły jak Szkoła Podstawowa nr 319?
........................................
5. Jakie jest Pani największe marzenie jako dyrektora Szkoły Podstawowej ?
........................................
6. Ilu pracowników zatrudnionych jest w szkole, w której powierzono Pani stanowisko dyrektora szkoły? Ilu pedagogicznych, a ilu niepedagogicznych?
........................................
7.Czy uważa Pani, że o pracy dyrektora można mówić w trzech aspektach: pracownik, pracodawca, menedżer ?
........................................
8. Która z tych funkcji jest najtrudniejsza ?
........................................
9. W której czuje się Pani najlepiej ?
........................................

10. Jakie zadania realizuje Pani jako menedżer placówki ?
........................................11. Jakie zadania są realizowane w zakresie dyrektora szkoły pełniącego funkcję pracodawcy ?
........................................

12. Jak często odbywają się kontrole z kuratorium bądź organu prowadzącego placówkę ?
........................................
13. Czy kontrole te mają na celu sprawdzenie Pani jako pracownika ?
........................................14. Kto pomaga Pani w pełnieniu funkcji dyrektora szkoły ?
........................................
15. Czy osoby te maja z góry narzucone zadania, czy obowiązki przydzielane są im sukcesywnie ?
........................................

16. Kto odpowiada za promocje szkoły ?
........................................
17. Czy i w jaki sposób szkoła jest promowana ? Gdzie jest promowana ?
........................................
18. Ilu godzinny jest czas Pani pracy ?
........................................