Rola wychowania fizycznego i sportu w procesie rewalidacji i resocjalizacji

Praca dyplomowa napisana na zakończenie studiów podyplomowych na kierunku wychowanie fizyczne w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie

WSTĘP

„ Świat obserwuje tylko to, co jest ładne i efektowne. Olimpiada niepełnosprawnych jest wyzwaniem rzucanym zmaterializowanemu światu. Wyzwaniem i przypomnieniem.
Nie można porównywać rekordów sportowców sprawnych i niepełnosprawnych. Bowiem rekordy olimpijczyków niepełnosprawnych są jeszcze wspanialsze i większe.”
Bohdan Tomaszewski.

„Rola wychowania fizycznego i sportu w procesie rewalidacji i resocjalizacji” – to temat o którym chciałabym dzisiaj mówić. Temat ten, wydawał mi się bliski dlatego się go podjęłam. Moja praca zawodowa od blisko 9 – ciu lat związana jest z osobami niepełnosprawnymi a wcześniejsza edukacja oscylowała w tematyce niedostosowania. Okazuje się jednak, że jest to temat wieloaspektowy i żeby omówić go dogłębnie i podjąć wszystkie wątki występujące w nim należałoby poświecić temu co najmniej trzy oddzielne prace, trzy oddzielne wykłady.
Sport, wychowanie fizyczne oraz wszelka inna aktywność ruchowa, czy to w zakresie rekreacji czy rehabilitacji jest jednym z istotniejszych elementów życia osób niepełnosprawnych i niedostosowanych. Jakakolwiek byłaby to forma ruchu jest to najlepsza terapia i nie mówię tu o terapii ruchowej o utrzymaniu kondycji fizycznej – ruch sprzyja utrzymaniu dobrego stanu psychicznego.
Podejmując temat roli wychowania fizycznego i sportu w kontekście rewalidacji i resocjalizacji należy wziąć pod uwagę aż trzy grupy społeczne; niepełnosprawnych fizycznie, intelektualnie oraz niedostosowanych społecznie.

TERMINOLOGIA DOTYCZĄCA REWALIDACJI I RESOCJALIZACJI

Definicja dotycząca terminu rewalidacja.

Mówiąc o rewalidacji osób niepełnosprawnych należy przede wszystkim powiedzieć o tym czym jest owa rewalidacja. Najprostszą definicją tego terminu jest ta zamieszczona przez Wincentego Okonia w „Nowym słowniku pedagogicznym” (Warszawa 1998).
Rewalidacja – (łac. re – znów, validus – mocny), oddziaływanie zmierzające do przywrócenia pełni sił osobom osłabionym poważną chorobą lub urazem.
Można spotkać również nieco bardziej rozbudowane wyjaśnienie terminu rewalidacja. Przychylam się do następującym jego wyjaśnienia:
Rewalidacja - oznacza przywrócenie człowiekowi pełnej sprawności. Jest procesem wychowawczym, z zaplanowanymi celami, uwzględniającym wiedzę teoretyczną i działanie skierowane na osobę niepełnosprawną. Usprawnianie zaburzonych funkcji rozwojowych i intelektualnych.
W obecnych czasach rewalidacja w swym zakresie obejmuje szereg oddziaływań natury pedagogicznej i społecznej mających za cel przywrócenie w miarę możliwości jednostce niepełnosprawnej możliwości funkcjonowania w społeczeństwie. Co sugeruje, że obejmuje ono również usprawnianie ruchowe za pomocą uczestnictwa w szkolnym wychowaniu fizycznym lub podejmowanie owej aktywności ruchowej poprzez uprawianie sportów. Należy tu zróżnicować charakter oddziaływań skierowanych na osoby o niepełnosprawności fizycznej oraz intelektualnej jak i uwzględnić ich wiek.

Niepełnosprawność – definicje i podziały.

Termin rewalidacja dotyczy osób niepełnosprawnych i dlatego teraz chciałabym zdefiniować termin niepełnosprawność.
Niepełnosprawność jest to długotrwały stan, w którym występują pewne ograniczenia w prawidłowym funkcjonowaniu człowieka. Ograniczenia te spowodowane są na skutek obniżenia sprawności funkcji fizycznych lub psychicznych. Jest to także uszkodzenie, czyli utrata lub wada psychiczna, fizjologiczna, anatomiczna struktury organizmu. Utrata ta może być całkowita, częściowa, trwała lub okresowa, wrodzona lub nabyta, ustabilizowana lub progresywna.
Najczęstsze przyczyny niepełnosprawności to:
1. Wady wrodzone
2. Choroby przewlekłe (80%)
3. Nagłe - wypadki, urazy, zatrucia
Tak naprawdę można by wszystkie niepełnosprawności sprowadzić do dwóch zasadniczych rodzajów:
• Niepełnosprawność fizyczna
Dość nietypowo na ten temat wypowiedział się Piotr Pawłowski –redaktor naczelny pisma „Integracja” (osoba niepełnosprawna). Powiedział on, że niepełnosprawność jest tylko pewną nietypowością, a nietypowość nie jest wadą – jest jedynie innością; niesprawność w jakiejkolwiek dziedzinie jest wyłącznie (!) niesprawnością w tej konkretnej dziedzinie.
Istnieje wiele rodzajów niepełnosprawności, m.in.
• Obniżona sprawność sensoryczna (zmysłowa) – brak, uszkodzenie lub zaburzenie funkcji analizatorów zmysłowych (są to m.in. osoby niewidome, niedowidzące, głuche, niedosłyszące, z zaburzeniami percepcji wzrokowej i słuchowej)
• Obniżona sprawność komunikowania się – utrudniony kontakt słowny (zaburzenia mowy, autyzm)
• Obniżona sprawność ruchowa – osoby z dysfunkcją narządu ruchu (wrodzoną lub nabytą)
• Obniżona sprawność psychofizyczna z powodu chorób somatycznych – np. nowotwory, cukrzyca.
• Niepełnosprawność intelektualna
M. Grzegorzewska mówiła, że niepełnosprawnym intelektualnie jest dziecko, które w skutek uszkodzeń natury organicznej lub zaburzeń funkcjonowania ma trudności w poznaniu świata oraz w kontakcie z otoczeniem i wobec tego nie jest zdolne do samorzutnego przystosowania się społecznego, wymaga więc specjalnej organizacji i metod wychowawczych .
Inni definiują je jako istotnie niższy niż przeciętny ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego (kryterium A), któremu towarzyszą istotne ograniczenia w funkcjonowaniu przystosowawczym, przynajmniej w zakresie dwu spośród wielu takich sprawności jak :
- komunikowanie się słowne,
- porozumiewanie się,
- samoobsługa (troska o siebie),
- radzenie sobie w obowiązkach domowych,
- sprawności interpersonalne,
- korzystanie ze środków zabezpieczenia społecznego,
- kierowanie sobą,
- zdolności szkolne,
- praca,
- sposoby spędzania wolnego czasu,
- troska o zdrowie (kryterium B).
Niższy poziom funkcjonowania intelektualnego i istotne ograniczenia w zachowaniu przystosowawczym muszą wystąpić przed 18 rokiem życia (kryterium C).

Definicja dotycząca terminu resocjalizacja.

Od niepełnosprawności i rewalidacji chcę przejść do usystematyzowania ogólnego zarysu w kwestii pojęcia resocjalizacja.
Wg Wincentego Okonia resocjalizacja (termin pochodzenia łac. re – znów, socjalis - społeczny) to oddziaływanie wychowawcze na osoby źle przystosowane do środowiska społecznego w celu umożliwienia im powrotu do normalnego życia i pracy zawodowej. Może obejmować osoby w stadium wykolejenia się, bądź po odbyciu kary, albo osoby po przebyciu ciężkich chorób lub kalekie. Ja osobiście uważam, że termin resocjalizacja nie powinien obejmować osób chorych lub z dysfunkcja fizyczna i dlatego chciałabym osobno mówić o osobach resocjalizowanych i rewalidowanych.
Inną definicją jest ta, która mówi, że resocjalizacja to włączenie do życia społecznego kogoś, kto przez jakiś czas był pozbawiony możliwości uczestniczenia w nim, podejmowanie działań pedagogicznych, prawnych zmierzających do takiego ukształtowania i utrwalenia postawy skazanego, aby po okresie pozbawienia wolności powrócił do życia społecznego.

Niedostosowanie społeczne – terminologia.

Terminem bezpośrednio łączącym się z pojęciem resocjalizacja jest niedostosowanie społeczne. Jest to bardzo złożone pojęcie, na które składa się wiele kryteriów. Jednostka niedostosowana przez całe swoje życie uczestniczy w sytuacjach, które mają późniejszy wpływ na jej zachowania. Zjawisko zaburzeń w zachowaniu i patologii uwarunkowane jest różnorodnymi czynnikami.
Niedostosowanie społeczne określa się jako stan, w którym pojawiają się trudności w adaptacji jednostki do otoczenia społecznego. Przy czym są one dwojakie: wiążą się z jednostką bądź ze środowiskiem. Te związane z jednostka obejmują m.in. braki charakteru, nieprawidłowy rozwój osobowości, nerwice, kalectwo, niedorozwój umysłowy. Przyczyny zależne od otoczenia społecznego polegają na powstawaniu w życiu jednostki sytuacji zbyt trudnych oraz na stawianiu jej zbyt skomplikowanych i ciągle zmieniających wymagań, uniemożliwiają adaptację. Przyczyny zależne od otoczenia społecznego mogą wykształcić się w trojaki sposób. Pierwszy z nich powstaje na zasadzie utrwalonych reakcji na sytuacje stresowe. Pewne zachowania zmierzają do zmniejszenia frustracji poprzez rozładowanie wewnętrznych napięć; mogą one być wyrazem dążenia do kompensacji niepowodzeń życiowych bądź też mogą stanowić wyraz rezygnacji z wysiłków i działań, które kończyły się w przeszłości niepowodzeniami, mogą być formą ucieczki itp.
Drugi typ nieprzystosowania społecznego występuje wówczas, gdy dziecko uczy się w najbliższym środowisku norm i zachowań niezgodnych z podstawowymi zasadami współżycia społecznego. Proces uczenia odbywa się poprzez mechanizm identyfikacji, czyli upodobniania się do osób bliskich i ważniejszych oraz poprzez internalizację, czyli „uzewnętrznienie”, przyjęcia za swoje wymagań i potrzeb otoczenia. Wielokrotnie powtarzane zewnętrzne nakazy i polecenia rodziców czy opiekunów utrwalają się i stają się własnymi potrzebami jednostki, w istotny sposób regulując jej postępowanie.
Przejawy niedostosowania społecznego mogą być także wynikiem nawykowych niewłaściwych reakcji przez „uczenie” zachowań niezgodnych z normami współżycia społecznego czy prawami

Każda z tych grup wymaga innego oddziaływania pedagogicznego jak również innego podejścia w kwestii ruchu i to zarówno aktywność ruchowej w formie rekreacji aż po wychowanie fizyczne a kończąc na sporcie. Każdej z tych grup potrzebne są inne bodźce w zakresie zajęć sportowych, inne dyscypliny, inne wymogi i formy realizacji. Zróżnicowana jest także motywacja każdej z tych grup co do podejmowania aktywności fizycznej. Dla niektórych będzie to forma rehabilitacji, dla innych jedyna możliwość wyjścia z domu, ktoś w ten sposób zawiera interesujące znajomości, jeszcze inni udowadniają sobie i innym, że są w stanie pokonywać swoje słabości.

WYCHOWANIE FIZYCZNE W PROCESIE REWALIDACJI I RESOCJALIZACJI

Definicja wychowania fizycznego.

Przechodząc do bardziej zasadniczej części pracy chciałabym powiedzieć jak definiowane jest wychowanie fizyczne. Definicja zaproponowana przez pana Osińsiego brzmi: wychowanie fizyczne stanowi zamierzoną i świadomą działalność ukierunkowaną na wytworzenie właściwego zespołu postaw i nastawień, przekazywanie podstawowych wiadomości, a także na wdrażanie do hartowanie na bodźce środowiskowe oraz zdobywanie motorycznej sprawności, poprawę wydolności i postawy ciała, czyli kategorie, które wyznaczają zachowanie człowieka w stosunku do jego fizycznej (cielesnej) postaci.
Wg Strzyżewskiego głównym celem wychowania fizycznego jest takie kształtowanie ciała i funkcji psychomotorycznych wychowanka, jak również ukształtowanie u niego takiego systemu wiedzy, umiejętności oraz pozytywnych postaw wobec kultury fizycznej, który w praktyce przejawiać się będzie w dążeniu i działaniu na rzecz utrzymania przez całe życie wysokiej sprawności fizycznej i zdrowia.

Wychowanie fizyczne i jego rola w procesie rewalidacji i resocjalizacji.

W teorii i metodyce wychowania fizycznego uważa się, że emocjonalny stosunek wychowanka do aktywności ruchowej przesadza o skuteczności przebiegu procesu wychowania przez i do kultury fizycznej. Identyczna sytuacja odnosi się do osób z różnorodnymi zaburzeniami. Wychowanie fizyczne w procesie rewalidacji i resocjalizacji ma za zadanie prowadzenie do personalizacji, czyli stawania się osobą, oznacza to rozwijanie podmiotowości ucznia. Podmiotowość jest to umiejętność i możliwość kierowania sobą, ciągłe tworzenie siebie związane z głęboką świadomością odpowiedzialności za siebie, za własne życie i zdrowie, za rozwój, za każdy swój czyn.
Skoro celem nadrzędnym jest wykształcenie postawy na przyszłość – dbania o sprawność fizyczną po zakończeniu edukacji to jest on również priorytetem w odniesieniu do osób niepełnosprawnych i niedostosowanych społecznie. Jednak jego osiągnięcie jest zdecydowanie trudniejsze niż w wypadku uczniów sprawnych. Wiąże się to głównie z obniżona motywacja do działania osób z dysfunkcjami, a także z nieumiejętnością racjonalnego zorganizowania przez nich czasu wolnego. Aby zaszczepić w nich pasję do różnych form aktywności ruchowej i aktywnego spędzania czasu wolnego nauczyciel wychowania fizycznego musi wykazać się wielką pasją i zaangażowaniem, a także umiejętnością doboru odpowiednich form, metod i środków dydaktycznych. Młodzież z deficytami musi mieć możliwość doskonalenia umiejętności ruchowych.
Światowa Organizacja Zdrowia ( WHO) stwierdziła, że polska młodzież szkolna wykazuje niepożądane zachowania w obszarze kultury fizycznej i dbałości o zdrowie, a duży wpływ na to ma między innymi:
• preferowanie w szkole najsprawniejszych,
• negatywna selekcja do zawodu nauczyciela,
• mała efektywność i niska intensywność zajęć wychowania fizycznego,
• niedostatki bazowe i organizacyjne polskiej szkoły,
• niewydolny system oceny osiągnięć ucznia.
Skoro te wszystkie czynniki są „zaburzone” i są przeszkodą w realizacji zajęć wychowania fizycznego z tzw. „zdrową” młodzieżą to pytam jak przy preferowaniu najsprawniejszych na tle klasy wypadną osoby z dysfunkcjami, jak przy negatywnej selekcji do zawodu nauczyciela poprowadzi on zajęcia i zachęci do uprawiania sportu osoby niedostosowane społecznie, które sprawiają wiele kłopotów wychowawczych i potrzebują silnych bodźców i motywacji do podejmowania aktywności sportowej, jak przy małej efektywność i niskiej intensywność zajęć wychowania fizycznego będą one atrakcyjne w swej formie dla osób niepełnosprawnych intelektualnie, dalej pytanie moje dotyczy niedostatków bazowych i organizacyjnych polskiej szkoły, jak w związku z tym młodzież niepełnosprawna i niedostosowana ma realizować się na gruncie sportowym skoro szkoły nie stać na zajęcia dodatkowe a w wielu z nich nie ma sali gimnastycznej, nie mówię już o przyborach i przyrządach specjalistycznych niezbędnych do prowadzenia zajęć z osobami z dysfunkcjami.
Wychowanie fizyczne odgrywa ogromną rolę w procesie resocjalizacji, w szkołach może on nawet zminimalizować się na rzecz profilaktyki tego zjawiska. Wychowanie fizyczne wyzwala nadmiar energii wychowanków, rozładowuje napięcia emocjonalne. Nawet niewielkie efekty sportowe dając zadowolenie oraz satysfakcje i mogą doprowadzi do wiary w możliwości uzyskania lepszych wyników także w innych dziedzinach życia. Ćwiczenia porządkowe służą wyrabianiu karności i dyscypliny. Gry zespołowe mają wykształci umiejętności działania kolektywnego, zdolności podporządkowania osobistych ambicji interesowi grupy. W czasie treningów wychowankowie zrzucają maskę, stają się bardziej naturalni, a przez to łatwiej ich poznać, dotrzeć do zakamuflowanych cech osobowości. Stanowi to punkt wyjścia do terapii psychologicznej.
Wśród form rekreacji fizycznej szczególnie przydatnych w procesie resocjalizacji, należy wyróżnić: gry sportowe, terenowe, sporty zimowe, turystkę.
Natomiast w procesie rewalidacji należałoby zwróci szczególna uwagę na takie działy wychowania fizycznego jak: gry i zabawy ruchowe, gimnastyka, pływanie, gry zespołowe.

ZNACZENIE SPORTU W PROCESIE REWALIDACJI I RESOCJALIZACJI

Rozważania dotyczące problematyki „Sport czy rehabilitacja?”

Przechodząc do sportu chciałabym ująć go nie tylko jako ludzką formę poszukiwania przez człowieka własnej istoty, oraz sposobów, jak to się często powiada „sprawdzenia” czy „przekroczenia samego siebie”, ale także, jako czynnik sprzyjający rozwojowi i popularyzacji idei, służących przede wszystkim człowiekowi.
Bardziej klasyczną definicją jest ta, mówiąca, że sport to rozmaite formy aktywności fizycznej i umysłowej, podejmowane dla przyjemności lub współzawodnictwa. Od zwykłej rekreacji sport różni się tym, ze uprawianie go jest związane z przestrzeganiem szeregu reguł obowiązujących w danej dyscyplinie, jednak praktycznie granica między sportem a rekreacją jest dosyć płynna.
Aby dyskutować o tym, czy osoby niedostosowane lub niepełnosprawne sport traktują bardziej jako rehabilitację należałoby wyjaśnić czym jest owo pojęcie. Rehabilitacja - która to w pedagogice oznacza oddziaływanie mające na celu przystosowanie do życia społecznego osób, które pod wpływem wrodzonych lub nabytych wad rozwojowych doznały utraty zdrowia i zdolności do pracy.
Poznając potrzeby osób niepełnosprawnych lub niedostosowanych okazuje się, że nie są dla nich najważniejsze dobre ośrodki, leczenie na wysokim poziomie, praca czy mieszkanie. Jak wszyscy inni maja oni potrzeby wyższego rzędu np. wyjście poza własne środowisko, integracja ze społeczeństwem. Przez lata zastanawiano się, czy niepełnosprawni mogą uprawiać sport. Aktywność ruchowa miała służyć jednak rehabilitacji, szybszemu powrotowi do zdrowia. Moim zdaniem sport powinien być ważnym czynnikiem terapeutycznym i profilaktycznym. Trening powinien być kontynuacją leczenia szpitalnego poprzez dobór odpowiednich dyscyplin, ma zwiększać także aktywność ruchową, która jest istotnym czynnikiem kompensacji utraconych funkcji. Psycholodzy twierdzą, że sport pomaga w przezwyciężaniu barier psychicznych, lęków, zapomnienia o kalectwie.
Istnieje także wiele głosów sprzeciwu dla uprawiania sportów przez osoby niepełnosprawne, ale to chyba oni po konsultacjach z lekarzami powinni mieć prawo wyboru. W Polsce trenuje ok. 4260 zawodników z dysfunkcjami. Trenują w rozmaitych klubach, stowarzyszeniach, rywalizują między sobą - w związku z powyższym są sportowcami wyczynowymi.
Wiele jednak osób, bierze udział w spływach kajakowych, rajdach, itp. są to sportowcy rekreacyjni. Jest ich zdecydowana większość. Nie należy oddzielać sportu od rehabilitacji, poprawiając wydolność, wpływa się na poprawę ogólna stanu zdrowia.
Paraolimpiady
Obecnie sportowcy niepełnosprawni co 4 lata startują w Paraolimpiadach, czyli Igrzyskach Olimpijskich dla osób niepełnosprawnych, które odbywają się tuż po zakończeniu Igrzysk Olimpijskich, zawsze w mieście goszczących sportowców pełnosprawnych. Zachowany jest identyczny rytuał olimpijski. Po 1988 roku do rozegrania zawodów potrzebny jest udział co najmniej 6 zawodników z 4 państw. W wielu krajach sportowcy niepełnosprawni otrzymują wynagrodzenie za starty, a ich warunki treningowe nie różnią się od pełnosprawnych sportowców. W 1998 roku powołano Polski Komitet Paraolimpijski, który ma za zadanie przygotować niepełnosprawnych sportowców do Igrzysk Paraolimpijskich. Udział w zawodach, wyjazdy składają się w znacznej mierze na rehabilitacje społeczną równie istotną w życiu osób niepełnosprawnych jak i ta rehabilitacja zdrowotna.
Pięknie o Paraolimpiadach powiedział pan Bohdan Tomaszewski: „ Świat obserwuje tylko to, co jest ładne i efektowne. Olimpiada niepełnosprawnych jest wyzwaniem rzucanym zmaterializowanemu światu. Wyzwaniem i przypomnieniem. Nie można porównywać rekordów sportowców sprawnych i niepełnosprawnych. Bowiem rekordy olimpijczyków niepełnosprawnych są jeszcze wspanialsze i większe.”

Olimpiady Specjalne
Sport osób niepełnosprawnych intelektualnie to lata 70. W realizacje takich imprez najbardziej zaangażowani byli rodzice osób upośledzonych, to im zależało na tym by osoby niepełnosprawne mogły wykazać się na polu walki sportowej. O ile korzyści z treningów były oczywiste to jednak trzeba było wzorców z zewnątrz co do ujednolicenia przepisów, odznaczeń itp. Polska ekipa, jako członkowie nie zrzeszeni, po raz pierwszy w Olimpiadach Specjalnych wzięła udział w 1983 roku w Baton Ronge w stanie Luisiana. Od tego momentu do chwili obecnej Olimpiady Specjalne prowadzą działalność sportową w głównej mierze na rzecz osób z niepełnosprawnością umiarkowaną, znaczną i głęboką. Olimpiady obejmują wszystkie dyscypliny sportowe, oczywiście ich przepisy są uproszczone i zmodyfikowane tak by dawały szansę osobom z upośledzeniem na ich opanowanie. Zawody na tym szczeblu dają możliwo zwierzania kraju a nawet świata. Nawiązują się sportowe przyjaźnie, rywalizacja odbywa się na podobnym poziomie. Chociaż bardzo często ta rywalizacja stanowi największą barierę – tu lepiej poczekac na kolegę i razem przybiec na metę.

Taniec towarzyski na wózkach
Zakres i pojęcie tańca jest różny w kontekstach kulturowych i ciągle się zmienia. Zdaniem Stadnickiego taniec sam jest (poza ruchem lokomocyjnym) uniwersalną mową gestów, którym towarzyszy muzyka nadająca tempo, dynamikę i wyraz.
Taniec na wózkach traktowany jako rekreacja i rehabilitacja. Może miec różne formy i style. Jedną z nich jest taniec integracyjny, czyli taki, w którym jeden z partnerów tańczy na wózku.
Taniec angażuje układ krążenia, oddechowy, nerwowy, aparat ruchowy, służy tym samym pielęgnowaniu ciała, a podporządkowany rytmowi zapewnia odprężenie, rozwija wrażliwośc i wyobraźnię tak wiec jest wartościową formą uprawiana przez osoby niepełnosprawne. Umożliwia nawiązanie relacji społecznych poprzez kontakt z partnerem i zintegrowanie obrębie grupy. Osoby niepełnosprawne dowartościowują się tańcząc ze sprawnym partnerem.
Kluby tańca na wózkach są członkami Polskiego Związku Sportu Niepełnosprawnych „Start” . Organizowane są Mistrzostwa Europy i Świata w tej dyscyplinie sportowej.

Balet konny
Jest to idea artystyczno-terapeutyczna, mająca na celu ukazać piękno człowieka w harmonii ze zwierzęciem. Koń jako synonim wolności jest doskonałym terapeutą. Praca z nim, nauka jazdy maja ogromne znaczenie dla osób niedostosowanych społecznie. Wyzwala się w nich łagodność, troska, przywiązanie, znika agresja i napięcia. To wszystko w połączeniu z muzyką wpływa kojąco na zmysły, wzbogacając w ogromnym stopniu umysł człowieka doświadczonego przez los. To osoby z zaburzeniami muszą obdarzyć najpierw konia miłością, aby potem czerpac całokształt dobrodziejstw jakimi zwierzę to potrafi obdarzy. Osoby biorące udział w sesjach uczą się ruchu w grupie.

Obozy sportowo – rehabilitacyjne
Obozy i wszelkie wyjazdy rehabilitacyjne są trudna dziedziną działalności. Mają by połączeniem rehabilitacji społecznej, zdrowotnej i psychicznej, sportu, edukacji i wypoczynku. Osoby niepełnosprawne maja zazwyczaj szczegółowo zaplanowany dzień gdzie przeważają zajęcia sportowo – rehabilitacyjne.

Aktywność ruchowa w życiu osób niepełnosprawnych i niedostosowanych społecznie jako forma rekreacji.

Ruch jako forma spędzania czasu wolnego przez osoby niepełnosprawne i niedostosowane społecznie.
Bardzo często sport osób niepełnosprawnych sprowadza się do zagospodarowania czasu wolnego. Jest to sposób na „pokonywanie” siebie, czas na zawieranie nowych, ciekawych znajomości. Osoby z dysfunkcjami bardzo często podejmują wyzwania związane z bardzo ekstremalnymi sportami, wiąże się to z ich doświadczeniami życiowymi, maja odwagę spełnia swoje marzenia. . Tak naprawdę będąc osobą niepełnosprawną dużo łatwiej porywać się na rzeczy trudne, wydawałoby się niemożliwe (niepełnosprawni mówią, że nie mają nic do stracenia).
Skoki spadochronowe.
Tak właśnie jest ze skokami spadochronowymi. W powszechnej opinii dominuje stereotyp, że wszelkie dysfunkcje dyskwalifikują chętnych do uprawiania tego sportu. Okazuje się, że nie jest to prawdą. Są osoby niepełnosprawne, np. z porażeniem mózgowym, które w tandemie z doświadczonym instruktorem traktują skoki spadochronowe jako bezpieczną przygodę. W Polsce jest 5 –ciu instruktorów skaczących z osobami niepełnosprawnymi. Wśród nich są osoby niewidome, z porażeniem mózgowym, osoby na wózkach. Osoby niepełnosprawne twierdzą, że „nie czują” wówczas swojej niepełnosprawności.
Górskie wędrowanie.
Inną formą aktywności ruchowej uprawianej przez osoby niepełnosprawne i niedostosowane społecznie jest chodzenie po górach. Góry uczą partnerstwa, przyjaźni i zaufania. Pomagają pokonać słabości i odzyskać wiarę w siebie. Osoby niedostosowane uczą się tutaj pokory. Wspinaczka daje im wyjątkową moc, samospełnienie i radość. Bardzo często okazuje się bowiem, że w obliczu gór wszyscy są równi. Oczywiście nie może to by przypadkowe wędrowanie, należy dobrać teren, szlaki, zadbać o bezpieczeństwo. Muszą by osoby asekurujące, ale dzięki nim każdy może zdobyć swój własny Everest.
Hipoterapia.
Inną formą ruchową jest hipoterapia. W głównej mierze praca z koniem dotyczy osób niepełnosprawnych i stanowi główny element rehabilitacji. Zdarza się jednak, że jest to terapia nie tylko dla osób z dysfunkcjami ruchu ale także terapia dla osób niedostosowanych społecznie. Tak jest na przykład w wyszkowskim oddziale „Monaru”. To osoby przebywające w Ośrodku na terapii odwykowej stają się terapeutami osób niepełnosprawnych. Hipoterapia wyrabia nawyk i potrzebę aktywne spędzania wolnego czasu w kontakcie ze zwierzęciem i przyrodą.
Zimowa spartakiada – jako przykład aktywności ruchowej wśród osób niepełnosprawnych – formuła imprezy integracyjnej.
Ważnym aspektem są także imprezy integracyjne, promujące ruch jako sposób na atrakcyjne spędzanie czasu wolnego. Konkurs na taką imprezę integracyjną pt. „Wspólnie zimą” wygrał DPS dla Dzieci w Niegowie wraz z Zespołem Szkół w Zabrodziu. Celem przedsięwzięcia było:
• promocja postawy fair play – czystej gry, tolerancji i szlachetności we współzawodnictwie dzieci i młodzieży sprawnej i niepełnosprawnej,
• integracja społeczna dzieci i młodzieży sprawnej i niepełnosprawnej,
• przeciwdziałanie marginalizacji i izolacji społecznej,
• przezwyciężanie stygmatyzacji osób niepełnosprawnych,
• aktywizacja środowiska lokalnego i tworzenie więzi społecznych,
• promocja zdrowego stylu życia,
• planowanie i nauka organizacji czasu wolnego,
Impreza taka, gdzie rywalizacja sportowa jest głównym elementem, mogłaby by zostać zrealizowana przez osoby niedostosowane społecznie.

PODSUMOWANIE

Podsumowując chciałabym powiedzieć, że ruch jest elementem życia a jego przejawy są obecne w codziennym funkcjonowaniu człowieka. Jest środkiem przekazu treści, porozumiewania się, a ponadto wyraża świat wewnętrzny człowieka, jakim by ten człowiek nie był. Tak samo dzieje się w wypadku osób zdrowych, niepełnosprawnych, niedostosowanych.
Sport osób niepełnosprawnych wyrósł z rehabilitacji ruchowej i w dużej mierze formuje drogę do samorealizacji. Pokonywanie barier i uprawianie wybranej dziedziny sportu odpowiada na potrzebę całościowego funkcjonowania psychospołecznego osób z dysfunkcjami. Uwierzenie we własne możliwości, prezentacja umiejętności i odnoszenie sukcesów ułatwiają rehabilitacje i powrót do społeczeństwa. Odpowiednio dobrane formy zajęć w zależności od grupy społecznej oraz właściwe metody ich prowadzenia wyrabiają odpowiedzialność, konsekwencję i samodyscyplinę. Zajęcia wychowania fizycznego mają wartość terapeutyczną – rozładowują napięcia i redukują lęki. Wzmacniają także mechanizmy kontroli wewnętrznej. Poprzez sport ujście znajdują agresja, konflikty.

LITERATURA

1. Bronikowski M.,(red.), Metodyka wychowania fizycznego w reformowanej szkole. Poznań 2002.
2. Chodkowska M., Kobieta niepełnosprawna. Lublin 1993.
3. Cieślicki I., Najlepsi z najlepszych; w: Integracja 1(46) styczeń– luty 2001.
4. Dobrowolski W., Taniec towarzyski jako forma użytkowa tańca we współczesnej kulturze. w: Kubinowski D., (red.) Taniec we współczesnej kulturze i edukacji. Lublin 1998.
5. Feliszewski T., Z głową w chmurach; w: Integracja 2(65) marzec-kwiecień 2004.
6. Gawlik K., Zwierzchowska A., Wychowanie fizyczne dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną. Katowice 2004.
7. Grabowski H., Teoria fizycznej edukacji. Warszawa 1997.
8. Hołyst B., Wiktymologia. Warszawa 1997.
9. Hulek A., Kształcenie specjalne. Warszawa 1989.
10. Juros A., Integracja osób niepełnosprawnych w społeczności lokalnej. Lublin 1997.
11. Kasperczyk T., Sport jako środek rehabilitacji; w : Sport w rehabilitacji niepełnosprawnych. Kraków 1999.
12. Kuźma J., Szarota Z., (red.), Agresja i przemoc wśród dzieci i młodzieży oraz w instytucjach społeczno – opiekuńczych. Kraków 1998.
13. Obuchowska, I. (red). Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa 1995.
14. Piczalski R., Cele i aspiracje młodych ludzi niepełnosprawnych. Warszawa 1983.
15. Stadnicki A., Taniec w kształceniu muzyczno – ruchowym pedagogów specjalnych; w: Kubinowski D., (red.), Taniec we współczesnej kulturze i edukacji. Lublin 1998.
16. Stanisławski P., Sport drugiej kategorii. w: Integracja 5(68) wrzesień –październik 2004.
17. Sulisz S., Romanowska A., Planowanie lekcji wychowania fizycznego. Płock 2006.
18. Turska I., Spotkanie ze sztuką tańca. Kraków 2000.
19. Zabłocki K., Wprowadzenie do rewalidacji. Toruń 1996.
20. Żabczyńska E., (red.), Maria Grzegorzewska pedagog w służbie dzieci niepełnosprawnych. Warszawa 1995.
21. Sport niepełnosprawnych. 1/2/2002.
22. Sport niepełnosprawnych. 4/2003.
23. Sport niepełnosprawnych. 4/2004