Program Wspomagania Rozwoju dla dzieci niepełnosprawnych "Światełko"

PROGRAM WSPOMAGANIA ROZWOJU DLA DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH

PRZEDSZKOLA MIEJSKIEGO W TERESPOLU
Opracowała :Ilona Szczepańska-Huk

„ ŚWIATEŁKO”

Terespol 2014/2015r.

motto

„Uśmiechnij się i bądź słoneczny i innych naucz tego.”

SPIS TREŚCI:

1. Wstęp

2. Geneza zjawiska

3. Nadrzędne cele programu

4. Metody i formy pracy

5. Wdrażanie oddziaływań

6. Propozycje zajęć kompensacyjno-korekcyjnych .

7. Warunki wdrożenia programu

8. Ewaluacja programu

Bibliografia

1. Wstęp

Program pracy wspomagania rozwoju dla dzieci niepełnosprawnych „Światełko” przeznaczony jest do realizacji w przedszkolu i w swoim założeniu obejmuje pracę wychowawczo – opiekuńczo - dydaktyczną. Dzieci dotknięte niepełnosprawnością powinny mieć zapewnioną pomoc w przezwyciężaniu trudności w uczeniu się i nabywaniu kompetencji i umiejętności niezbędnych w dorosłym życiu. Wspólne przebywanie dzieci zdrowych z niepełnosprawnymi daje możliwość różnorodnych wzajemnych oddziaływań jednych dzieci na drugie i umożliwia dobry kontakt współżycia dzieci zdrowych z tymi , które z różnych przyczyn są nieco inni a czego wychowankowie zwykłych przedszkoli są pozbawieni. Małe dzieci podchodzą do siebie bez uprzedzeń, otwarcie, nie muszą przezwyciężać dystansu i oporu. Dzieci niepełnosprawne otrzymują od zdrowych rówieśników wiele bodźców, dzięki którym mają możliwość poznania wzorcowych zachowań i sposobów postępowania. W grupie dzieci niepełnosprawne mogą realizować swoje potrzeby psychiczne i osiągnąć poczucie bezpieczeństwa. Doświadczenia jakie zdobywają w gronie swoich zdrowych, prawidłowo rozwijających się rówieśników, są niezbędne w drodze do osiągnięcia samodzielności i opanowania licznych umiejętności, które są niezastąpione w późniejszej edukacji. Każdy od każdego czegoś może się nauczyć.
Program wspomagania rozwoju dla dzieci niepełnosprawnych jest zgodny z podstawą programową wychowania przedszkolnego i powstał w oparciu o program wychowania przedszkolnego „Nasze przedszkole” autorstwa Wisławy Żaby-Żabińskiej.

Program „Wspomaganie rozwoju dla dzieci niepełnosprawnych „Światełko” w przedszkolu miejskim w Terespolu jest zgodny z podstawą prawną niezbędną przy tworzeniu i funkcjonowaniu przedszkolnych oddziałów integracyjnych tj.:
- Zarządzenie nr 29 MEN z 4. 10. 1993 r. w sprawie zasad organizowania opieki nad uczniami niepełnosprawnymi, ich kształcenia w ogólnodostępnych i integracyjnych przedszkolach, szkołach Dz. Urz. MEN 1993 Nr 9.
- Rozporządzenie MEN z 21. 05. 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół.
- Rozporządzenie MENiS z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego, kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół... Dz.U. 2002 Nr 51poz.458
- Rozporządzenie MENiS z dnia 29 stycznia 2003r.zmieniające rozporządzenie w sprawie orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży oraz szczegółowych zasad kierowania do kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania (Dz .U.Nr 23/2003r., poz. 192)
- Rozporządzenie MENiS z dnia 4 kwietnia 2005r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz.U. Nr 568/2005r. poz.587)
- Rozporządzenie MENiS z dnia 27 sierpnia 2012 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół

2. Geneza zjawiska
W roku szkolnym 2014/2015 do mojej grupy uczęszcza dwoje dzieci niepełnosprawnych, które są objęte obowiązkiem rocznego przygotowania przedszkolnego. Chłopiec Antoś ma 5 lat i urodził się dziecięcym porażeniem mózgowym, urodził się jako wcześniak w bialskim szpitalu w 27 tygodniu ciąży. Pochodzi z pełnej rodziny, ma młodszego brata. Warunki materialne rodziny są dobre. Matka wraz z ojcem wykazują duże zainteresowanie dzieckiem. Od lat rehabilitują dziecko. Antoś od urodzenia jest pod stałą kontrolą specjalistów
Obserwując Antosia od pierwszych dni pobytu w przedszkolu zauważyłam, że ma wyraźne trudności dydaktyczne i manualne. Chłopiec od początku był śmiały i pogodny. Chętnie poddaje się różnego typu aktywnościom, szybko nawiązuje kontakty i nie wstydzi się swoich dysfunkcji. Nie wykazuje lęku przed ćwiczeniami. Nie płacze przy rozstaniu z rodzicami, jednak na każdą trudną sytuację reaguje niepewnym zachowaniem zdenerwowaniem i krzykiem. Antoś posiada dobrze rozwiniętą mowę czynną i bierną, rozumie i wykonuje powierzone mu zadania. Stara się pracować na miarę swoich możliwości psychofizycznych. Odznacza się jednak dużą męczliwością zarówno w zadaniach wymagających wysiłku umysłowego jak i fizycznego. Ma bardzo duże trudności w zakresie koncentracji uwagi. Obniżone ma również zdolności w zakresie sprawności manualnych i koordynacji wzrokowo - ruchowej. Chłopiec porusza się na wózku, ,jest pieluchowany, przez co wymaga stałej pomocy ze strony osób dorosłych.
Dziecięce porażenie mózgowe jest zespołem zaburzeń motorycznych, będących skutkiem uszkodzenia centralnego układu nerwowego. Porażenie mózgowe nie ma charakteru postępującego i jest najczęściej spotykanym problemem okołoporodowym.
U Antosia widoczne są zaburzenia czynności ruchowych. Zauważyłam również problemy z koncentracją uwagi.
Po rozmowie z matką chłopca dowiedziałam się, że Antoś systematycznie uczęszcza na zajęcia rehabilitacyjne i wyjeżdża na turnusy do Ośrodka Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży „Tratwa” w Czernikowie i do Poradni oraz jest pod stałą opieką Poradni Neurologicznej i Ortopedycznej. Zapoznałam się dokładnie z orzeczeniem z Poradni, a w szczególności z zaleceniami, które zespół zalecał stosować wobec dziecka.
Drugim dzieckiem niepełnosprawnym jest dziewczynka Paulinka, która ma wodogłowie, przepuklinę oponowo - rdzeniową, pęcherz neurogenny, rozszczep kręgosłupa i niedowład kończyn dolnych. Paulinka pochodzi z pełnej rodziny, ma starszego brata. Matka wraz z ojcem wykazują duże zainteresowanie dzieckiem. Od lat rehabilitują dziecko. Paulinka od urodzenia jest pod stałą kontrolą specjalistów i jeździ do Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. Obserwując dziewczynkę od pierwszych dni pobytu w przedszkolu, zauważyłam, że ma wyraźne trudności z wymową, ma słabo rozwiniętą sprawność manualną i posiada małą wiedzę. Dziewczynka na początku była nieśmiała, brakowało jej wiary we własne siły. Płakała przy rozstaniu z mamą, na każdą trudną sytuację reagowała płaczem, niepewnym zachowaniem, zdenerwowaniem. Wyraźnie widać było, że czuje się niepewnie i wstydzi się swoich dysfunkcji. Paulinka rozumie i wykonuje powierzone jej zadania. Stara się pracować na miarę swoich możliwości. Bardzo szybko się męczy pod czas wykonywanych zadań. Dziewczynka porusza się na pupie, przesuwając się z jednego miejsca na drugie. Jest pieluchowana i cewnikowana przez co wymaga pomocy ze strony dorosłych.

3. Nadrzędne cele programu:

1. Zapewnienie możliwości najpełniejszego społecznego funkcjonowania dziecka niepełnosprawnego w grupie przedszkolnej, poprzez stymulowanie jego rozwoju za pomocą różnorodnych metod w toku różnych przejawów aktywności.

2. Wszechstronny rozwój dziecka na miarę jego indywidualnych możliwości i potrzeb.

3. Wyposażenie dzieci w wiedzę, umożliwiającą samodzielne włączanie się w życie społeczne, oraz wyrównywanie i kompensowanie braków, będących wynikiem opóźnień w rozwoju.

4. Kształtowanie umiejętności społecznych w zakresie porozumiewania się z dorosłymi i dziećmi.

5. Rozwijanie czynności samoobsługowych , nawyków higienicznych i kulturalnych.

6. Budowanie własnej samooceny.

7. Budowanie poczucia estetyki
.
8. Uwrażliwianie na muzykę i rytm.

9. Kształtowanie sprawności fizycznej w zakresie motoryki małej.

10. Wspomaganie rozwoju czynności umysłowych.

Cele szczegółowe:

- Rozwijanie poczucia akceptacji i bezpieczeństwa;

- Tworzenie niezbędnych warunków do zapewnienia dziecku komfortu psychicznego;

- Nawiązywanie pozytywnego kontaktu emocjonalnego nauczyciela z wychowankiem;

- Uczenie dzieci niepełnosprawnych komunikowania się z otoczeniem w sposób werbalny .

- Uczenie społecznego funkcjonowania w grupie pomimo ograniczeń,

- Kształtowanie prawidłowych postaw prospołecznych poprzez przebywanie z osobą niepełnosprawną, uwrażliwianie na potrzeby drugiego człowieka;

- Uściślenie współpracy z rodzicami i specjalistami w celu ujednolicenia oddziaływań wychowawczych;

- Kształtowanie właściwej atmosfery w grupie poprzez ćwiczenia z zakresu empatii oraz "wsłuchiwanie się w dziecko";

- Całościowe postrzeganie dziecka, a nie tylko jego zaburzeń; dostrzeganie jego "mocnych stron" ,

Osiągnięcie wyżej wymienionych celów jest możliwe poprzez realizację następujących zadań:

- kompleksowy rozwój zmysłów w celu jak najpełniejszego zrozumienia znaczenia i sensu otaczającego świata;
- wspieranie rozwoju sprawności psychofizycznej;
- usprawnienie koordynacji wzrokowo – ruchowej;
- doskonalenie procesów analizy i syntezy wzrokowej;
- podnoszenie sprawności grafomotorycznej;
- wydłużenie koncentracji uwagi;
- nauka planowania, kontrolowania, korygowania swojej pracy;
- kształcenie wyobraźni twórczej i odtwórczej, pamięci wzrokowej;

4. Metody i formy pracy

W realizacji programu wykorzystane zostaną różnorodne metody i techniki przede wszystkim metody aktywizujące, by umożliwić uczniom aktywne doświadczenie i przeżywanie tego, co jest tematem zajęć. Poniżej wymieniono najważniejsze:

Kinezjologia edukacyjna Paula Dennisona”
Kinezjologia edukacyjna ,,to nauka o ruchu” jak ją określił sam autor P. Dennison. Jest to praktyczny i dynamiczny system, który wykorzystuje proste ruchy ciała, żeby zintegrować funkcję mózgu. Nazywana jest także ,,gimnastyką mózgu”, dzięki wykorzystaniu ćwiczeń, wszystkie części mózgu włączają się i współpracują, żeby poprawić każdą wybraną umiejętność. Jest to metoda poprawiająca efektywność uczenia się, komunikowania, kreatywności oraz wydajności pracy. Ćwiczenia pomagają opanować stres, zapewniają prawidłową korelację między umysłem i ciałem.

Pedagogika zabawy.
Zajęcia z pedagogiki zabawy są to zorganizowane działania mające cel terapeutyczny, edukacyjny i wychowawczy. Pedagogika zabawy wykorzystuje różne metody, które mają na celu wspieranie rozwoju człowieka, poprawę komunikacji interpersonalnej oraz integrację grupy. Dzięki tym zabawom dzieci mogą bez lęku rozwijać swoje najlepsze strony. Metoda ta uwzględnia możliwości indywidualne poszczególnych osób i całej grupy, proponuje sytuacje sprzyjające rozwojowi społecznemu, doświadczenie odpowiedzialności za drugiego człowieka, samodzielnego podejmowania decyzji, współpracy w grupie. Praca tą metodą jest dla dzieci z upośledzeniem umysłowym okazją do doświadczania siebie w nowych różnorodnych rolach. Zabawy te dostarczają dzieciom wiele radości, pozwalają być twórczym i niezależnym. Pedagogika zabawy może być częścią ogólnego procesu kształcenia i pracy terapeutycznej.

,,Muzykoterapia”
W muzykoterapii podstawowym środkiem oddziaływania jest muzyka. Nawet osoby z głębokim upośledzeniem potrafią rozpoznać muzykę, którą lubią. Jest to metoda zabawowa według naturalnych potrzeb dzieci. Polega na ćwiczeniach rytmizujących, aktywizujących i relaksacyjnych, stymulowanych odpowiednio dobranymi utworami muzycznymi. Muzyka mobilizuje do ruchu, pozwala odreagować napięcia, uspokaja i odpręża, ale także relaksuje i zachęca do odpoczynku. Ćwiczenia te sprzyjają integracji i nawiązaniu lepszego kontaktu z rówieśnikami. Muzykoterapia pełni funkcję terapeutyczną.

,,Metoda dobrego startu” M. Bogdanowicz
Przeznaczona jest dla dzieci mających trudności w czytaniu i pisaniu szczególnie dzieci ,,ryzyka dysleksji”. Metoda jest przystosowana do potrzeb dzieci, które rozwijają się prawidłowo jak i dzieci z uogólnionymi i głębszymi zaburzeniami a także z opóźnieniem umysłowym. Ćwiczenia w tej metodzie służą usprawnianiu czynności analizatorów: słuchowego, wzrokowego, kinestetyczno-ruchowego, kształtują lateralizację oraz orientację w schemacie ciała i w przestrzeni. Ćwiczenia prowadzą do większej harmonii rozwoju psychoruchowego tzn. wyższego poziomu rozwoju funkcji intelektualnych (mowy, myślenia) i instrumentalnych, spostrzeżeń, ruchu). W przypadku dzieci opóźnionych w rozwoju, udział w ćwiczeniach służy rehabilitacji zaburzeń rozwoju psychomotorycznego.

,Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Scherborne
Główną ideą tej metody jest wspomaganie rozwoju psychoruchowego dzieci i terapii zaburzeń tego rozwoju przez ruch. Jest bardzo dobrą metodą, której głównym walorem jest ruch. Jest to wspaniały sposób za pomocą, którego dzieci mogą nawiązać kontakt emocjonalny z otoczeniem: dorosłymi i rówieśnikami, ale jest to również metoda, która ta ułatwia adaptację dzieci w przedszkolu. Udział w zajęciach stwarza dzieciom okazję do poznania własnego ciała i przestrzeni która je otacza. Metoda Ruchu Rozwijającego rozwija u dzieci poczucie własnej wartości i pewności siebie. Zajęcia te mają ogromne znaczenie kształcące i terapeutyczne, dają poczucie siły, uczą zaufania do siebie, kształtują umiejętność współdziałania. Metoda ta szczególnie jest przydatna do pracy z dziećmi nadpobudliwymi, agresywnymi, lękliwymi, a także z głębszymi zaburzeniami rozwojowymi.

Metoda czytania globalnego G. Domana.
Metoda została opracowana przez fizykoterapeutę na podstawie badań klinicznych nad uszkodzonym mózgiem. W toku badań sformułowano tezę, że podłożem wszelkich zaburzeń u dzieci są uszkodzenia mózgu.
Jedną z metod oddziaływania jest nauka globalnego czytania oparta na koncepcji – zabawy w czytanie. Doman proponuje zasady gwarantujące efektywność w czytaniu.
1. Zacznij w możliwie najmłodszym wieku
2. Bądź zawsze radosny.
3. Szanuj swoje dziecko.
4. Ucz tylko wtedy, gdy ty i twoje dziecko jesteście szczęśliwi.
5. Skończ zanim twoje dziecko chce skończyć.
6. Pokazuj materiały szybko.
7. Często wprowadzaj nowe materiały.
8. Wykonuj program systematycznie

Proces nauki czytania globalnego metodą Domana przebiega z użyciem tzw. Bitów informacji. Są to przygotowane białe kartoniki [10 cm wysokości i 60 cm szerokości], na których napisane jest słowo kolorem czerwonym [MAMA]. Kolor czerwony przyciąga wzrok małych dzieci. Litery zbliżone wyglądem do drukowanych w książce.
Czytanie jest jednym z elementów procesu rewalidacji. W metodzie Domana nauka czytania pełni ważną rolę w stymulacji rozwoju dziecka. Rozwija się percepcja wzrokowa, system pojęć, podnosi się poziom wiedzy, ćwiczy słuch, różnicowanie, artykulację, percepcję słuchową.

Program Ch. Knilla.
Program ten jest przeznaczony dla rodziców i terapeutów dzieci upośledzonych umysłowo oraz młodzieży i dorosłych, którzy napotykają na poważne trudności w komunikowaniu się z dziećmi. Celem programu jest rozbudzanie aktywności dziecka. Program składa się z 2 części:
1. Świadomość ciała, kontakt i komunikacja
2. Dotyk i komunikacja

Integracja sensoryczna
Sensoryczna Integracja (SI) jest to metoda terapeutyczna pomagająca integrować doznania zmysłowe. Przez zmysł wzroku, słuchu, smaku, węchu, dotyku i zmysł równowagi odbieramy bodźce z ciała i otoczenia. Informacje te przekazywane są do mózgu, segregowane i interpretowane, tak, abyśmy mogli zareagować w sposób odpowiedni w danej sytuacji(to zmysły informują mózg o tym co robi ciało).
Ścisła integracja rozwoju fizycznego i psychicznego znajduje potwierdzenie w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, który często nazywamy rozwojem psychoruchowym.
W każdej chwili do mózgu wpływa niezliczona ilość informacji. Za pomocą integracji sensomotorycznej (wszelkiego rodzaju zabawy dziecięce i czynności codzienne) wspomagamy układ nerwowy dziecka,
Wszelkie wzorce rozwoju mają zawsze charakter jedynie orientacyjny, bowiem proces ten przebiega w różnym tempie u różnych dzieci stanowiąc indywidualną cechę każdego dziecka.
Pamiętajmy, iż start nie dla wszystkich jest taki sam!
Od tego jaki poziom wiadomości, umiejętności, a także postaw społeczno- moralnych zostanie osiągnięty, zależy dalsze powodzenie dziecka w kształceniu i w życiu, dziecka sprawnego i niepełnosprawnego.

Formy pracy: zabawa – dowolna, tematyczna, inspirowana,
- prace dowolne i użyteczne – dyżury, praca , czynności porządkowe,
- czynności samoobsługowe
- spacery, wycieczki, uroczystości
- zajęcia planowane i prowadzone przez nauczycielkę z całą grupą, w zespole, indywidualne.
Najważniejszą i dominującą formą realizacji zadań jest zabawa. Aktywność zabawowa dziecka odbywa się pod wpływem i naciskiem różnych czynników. Każde dziecko, także niepełnosprawne, rozwija emocjonalne, społeczne i umysłowe zdolności a na ich rozwój zarówno pozytywnie, jak i negatywnie oddziałują doświadczenia, system wartości i poziom środowiska społecznego dziecka.
Dziecko:
- słyszy, widzi, chwyta, czuje i reaguje w charakterystyczny sposób na bodźce akustyczne, wzrokowe, dotykowe;
- porozumiewa się z nami dzięki różnym formom ekspresji, takim jak mimika, gestykulacja, ruch, dźwięk, mowa;
- naśladuje ruch, sposoby zachowania, postępowania dzieci, dorosłych i wszystkich istot żywych w otoczeniu;
- pokazuje i sprawdza własne, a także nowe formy wyrażania, zachowania i postępowania, reaguje na to, co przeżywa i doświadcza;
- odczuwa serdeczność, akceptację, odrzucenie i reaguje na to typowymi dla siebie formami wyrażania się i zachowania.
Druga ważna forma to twórczość i sztuka. Celem tych zajęć jest nauczenie dzieci wyrażania emocji przez sztukę, co jest szczególnie ważne dla tych dzieci, których ograniczone zdolności językowe nie pozwalają na relacjonowanie innym swoich przeżyć. Każde dziecko może być włączone do zajęć, korzystać z nich i cieszyć się nimi na własnym poziomie. Ważne jest jego uczestnictwo w procesie twórczej aktywności – to, że coś rozpoczyna i kończy. Nie oceniamy wartości estetycznej jego wytworów, nie podlegają one żadnym zewnętrznym standardom, najważniejsze jest to, że każde dziecko wyraża przez sztukę to co czuje. Twórczość ma również ogromne walory terapeutyczne Terapia przez sztukę pozwala im poznać, uporządkować i zrozumieć własne emocje, odreagować w sposób akceptowany społecznie swoje nadmierne napięcie emocjonalne. Działania plastyczne podejmowane z dziećmi w formie wspólnej zabawy spełniają ważną rolę – oprócz usprawniania manualnego ułatwiają nawiązywanie kontaktu emocjonalnego, sprzyjają budowaniu właściwych relacji nauczyciel – dziecko co również nie pozostaje bez znaczenia w każdej pracy pedagogicznej.
Techniki plastyczne, które wykorzystam w swojej pracy z dziećmi niepełnosprawnymi to:
Stemplowanie – technika łatwo wywołująca zainteresowanie dzieci, gdyż od razu uzyskują ciekawe efekty swojej pracy . Szczególnie akceptowana jest przez dzieci niesprawnie manualnie, mające trudności w plastycznej wypowiedzi . Technika ta jest również elementem wyjściowym dla innych technik oraz innych celów terapeutycznych .

Obrysowywanie szablonów
Zainteresowanie taką formą twórczości plastycznej powoduje, że dziecko chętnie i często powraca do niej, koncentrując się nad pomysłami, ich realizacją i precyzją wykonania. Ponadto wytwory uzyskane poprzez obrysowywanie szablonów mogą być włączone do innych technik lub wykorzystane do realizacji innych form ćwiczeń i celów .

Kalkowanie – przez kalkę techniczną, ołówkową, szybę matową lub przezroczystą stanowi łatwą, a zarazem satysfakcjonującą dziecko technikę wypowiedzi plastycznej. Dziecko przede wszystkim uczy się opanowania nawyków ruchowych umożliwiających narysowanie prostych przedmiotów . Wykonując ćwiczenia dziecko wodzi ręką po wzorze , śledząc go i kontrolując swoje ruchy. Jednocześnie opanowuje pracę narzędziem pisarskim tzn. wywieranie odpowiedniego nacisku ręki oraz sprawne elastyczne nim manipulowanie. Technika ta przede wszystkim służy do wyrobienia koordynacji wzrokowo – ruchowej , uczenia elementarnych form uczenia .

Malowanie – przy pomocy farb, kolorowego tuszu lub atramentem różnych powierzchni konturowych, swobodna wypowiedź plastyczna na tematy dowolne lub określone. Posługując się pędzlami różnej grubości i różnego kształtu dziecko może wykonywać obszerne, swobodne, płynne i rytmiczne ruchy. Wykonywanie ich nie sprawia specjalnych trudności, gdyż operowanie pędzlem jest lekki. A zatem wyrażanie swoich potrzeb plastycznych nie napotyka na jakieś specjalne ograniczenia . Oprócz malowania pędzlem dziecko może pisać patykiem po zaciągniętej farbą klejową powierzchni kartki papieru ; malowanie mokre w mokrym ; malowanie na podkładzie z kaszy , ryżu ; malowanie palcami

Rysowanie kredkami świecowymi i ołówkowymi. Rysowanie kredkami pozwala przedstawić barwnie różne wypowiedzi plastyczne oraz pokolorować obrazki konturowe. Stosując kredki świecowe dziecko może założyć szeroko powierzchnię barwą danej kredki . Kredkami w oprawie uzyskuje linie cienkie, kolorowanie wymaga dużej precyzji ręki do uzyskania ciekawego efektu pracy . Oprócz rysowania kredkami także rysuje się świecą, kolorową nitką, patykiem, flamastrem.

Wycinanki – wymagają sprawnego posługiwania się nożyczkami wzdłuż linii prostych, łamanych, falistych. W trakcie wycinania dziecko koncentruje uwagę . Stara się wykonywać zborne ruchy pod kontrolą wzroku .

Wydzieranki – formy wydzierane są wprost z papieru, bez uprzedniego szkicowania ołówkiem. Wymagają zatem zaplanowania zadania, uaktywnienia wyobraźni twórczej i odtwórczej w celu kontrolowania powstającej pracy. Techniczne wykonanie uzależnione jest od precyzji ruchów rąk, tzn. umiejętności takiego darcia papieru, aby można było uzyskać właściwe kształty i wielkość odwzorowywanych kawałków. Zręczność potrzebna jest podczas naklejania aby praca była estetyczna, a przestrzeń właściwie zapełniona.

Lepienie z gliny i plasteliny – pomaga usprawniać zręczność rąk, szybkość i koordynację ruchów, wpływa na kształcenie wyobraźni przestrzennej, koordynacji wzrokowo – ruchowej i orientacji przestrzennej, pamięci wzrokowej. Wdraża do myślenia twórczego, planowania, kontrolowania korygowania wytworów własnej pracy .

Prace z włóczek i sznurka – przyczyniają się do usprawniania manualnego, uczą właściwego wykonywania pracy poprzez obserwację, naśladownictwo
oraz korzystania z instrukcji.

Składanki papierowe wg sztuki Origami – sztuka składania papieru nie tylko wpływa na rozwijanie zdolności manualnych, na doskonalenie analizy i syntezy wzrokowo – ruchowej czy rozwijania pojęć matematycznych. Ma ogromny wpływ na rozwój emocjonalno – motywacyjny dziecka. Zastosowanie sztuki origami wpływa również na rozwijanie mowy .

Praca z tkaniną – dzieci poznają fakturę materiałów i ich właściwości : miękkość – sztywność , podatność na modelowanie . Wykonując różne prace dzieci usprawniają się manualnie , rozwijają swoją wyobraźnię przestrzenną , koordynację wzrokowo – ruchową .

5. Wdrażanie oddziaływań
Po zapoznaniu się z opinią i po rozmowach z rodzicami ,a także po wnikliwej obserwacji dzieci wiedziałam, że dzieci będą wymagały wolniejszego tempa pracy, że będę musiała dużo pracować z nimi indywidualnie, stopniowo zwiększając wymagania. Zdałam sobie sprawę, że dzieciom trzeba pozwolić na dużą elastyczność w przyswajaniu wiedzy. Potrzebny też będzie stały kontakt z rodzicami dzieci, aby praca była systematycznie kontynuowana w domu Postanowiłam dzieci objąć indywidualną, wzmożoną pracą. Paulinka i Antoś zostali również objęci opieką logopedyczną ukierunkowaną na stymulację rozwoju nieprawidłowo rozwijających się funkcji. Jest ważne, by przez zabawą rozwijać mowę, świadomość językową, słuch związany z mową, dokonywać analizy i syntezy wyrazowej, sylabowej, głoskowej.
Przede wszystkim należy usprawnić funkcje słuchowe, wzrokowe i motoryczne. Ćwiczeniem analizatora słuchowego będzie wyodrębnianie naturalnych dźwięków z otoczenia, odtwarzanie rytmów (klaskanie, stukanie), powtarzanie ciągów wyrazów (np. as - ul - kot), tworzenie wyrazów z pierwszych liter obrazków, wyodrębnianie wyrazów w zdaniu, dokonywanie analizy i syntezy sylabowej wyrazów, polecając np.: „Narysuj tyle kółek, ile sylab w każdym wyrazie, połącz sylaby tak, by powstały wyrazy".
Bardzo pomocne są też zagadki i zabawy słuchowe. Do nich należy wyszukiwanie ukrytych nazw w wyrazach (skarbonka, kotwica), dobieranie par obrazków zaczynających się na tę samą głoskę (igła, indor), rozwiązywanie rebusów rysunkowych, krzyżówek, składanie wyrazów z usłyszanych sylab (np. lam-pa) lub głosek.
Ćwiczenia usprawniające funkcje analizatora wzrokowego to - segregowanie przedmiotów, figur geometrycznych, np. według wielkości, koloru, kształtu; takie zabawy, jak: loteryjki, domino obrazkowe, układanki z pociętych pocztówek, ukryte litery (np. splątane litery), obrazki literowe, wyszukiwanie różnic w parach obrazków, wyodrębnianie elementów z całości, dorysowywanie elementów, składanie całości z części, odwzorowywanie, np. układanie wzorów z patyczków.
Jednocześnie należy zwrócić uwagę na usprawnianie funkcji manualnych (motoryki małej). Oto kilka propozycji: lepienie z plasteliny, zaklejanie powierzchni figur geometrycznych, wyklejanie konturów figur geometrycznych, wylepianie różnych kształtów, postaci ludzkich i zwierząt, wyklejanie kuleczkami różnych kształtów, wyklejanie ornamentu różnymi elementami; malowanie palcem, watą, dużym pędzlem - najpierw dużych powierzchni, stopniowo coraz mniejszych. Stosowanie ruchów z góry na dół, od strony lewej do prawej, łączenie linii pionowych i poziomych, rysowanie dziobków, łuków, wypełnianie wzorami np.: sukienki, dywanika, malowanie linii falistych, kolistych, spirali, kokardek.
Dobre efekty uzyskuje się, rysując flamastrem. Będzie to pociąganie linii po wykropkowanym wzorze, domalowywanie brakujących części, kończenie szlaczków, rysowanie linii spiralnych, linii przerywanych we wszystkich kierunkach, rysowanie labiryntów, wypełnianie konturów figur geometrycznych, wypełnianie liter, łączenie kropek wyznaczających określony kształt. Ponadto - wykonywanie różnych czynności plastyczno-manipulacyjnych, jak: wydzieranki, wycinanki, wyszywanki, przewlekanie sznurówki, proste ściegi, przyszywanie guzików itp.
Ważne jest także rozwijanie ogólnej sprawności ruchowej dziecka (motoryki wielkiej). Ćwiczenia powinny mieć formę atrakcyjnych, odpowiednio zaplanowanych zabaw, także w codziennych zajęciach domowych, sprzyjających rozwojowi spostrzegawczości, wyobraźni, myślenia, pamięci, poprawnej wymowy, ekspresji i twórczego działania.
Właściwa pomoc udzielona dzieciom pozwoli zminimalizować ewentualne trudności dydaktyczne. Wiek przedszkolny jest, bowiem szczególnie ważnym okresem rozwoju dzieci. Celem oddziaływań musi być wszechstronna praca z dzieckiem, aby osiągnęło ono gotowość do nauki czytania i pisania przed pójściem do szkoły.

Propozycje rozwiązania

By pomóc Antosiowi i Paulince zniwelować problem postanowiłam podjąć następujące kroki:

- zapoznać się z fachową literaturą
- uściślić współpracę z rodzicami
- rozwijać słuch fonematyczny
- rozwijać mowę i świadomość językową
- pobudzić rozwój ruchowy z naciskiem na motorykę rąk
- stymulować percepcję wzrokową oraz pamięć słuchową
- uczyć rozpoznawać obrazki ( „Pokaż gdzie to jest..”), a następnie pytać ( „Co to jest...”)
- zadawać pytania o przyczyny zdarzeń ( „Powiedz dlaczego..”)
- głośno czytać.

Na początku pracy starałam się nawiązać dobry kontakt z rodzicami, aby uściślić pracę i zmobilizować do kontynuacji jej w domu

Podczas zajęć grupowych, jak i zajęć indywidualnych, praca z Antosiem i Paulinką polegać będzie na:

- Kształtowaniu umiejętności samoobsługowych

- Kształtowaniu umiejętności współżycia w grupie i nawiązywania kontaktów społecznych

- Poszerzaniu możliwości komunikacyjnych
- Rozwijaniu umiejętności ułatwiających poznawanie świata
- Rozwijaniu słownictwa, ogólnych pojęć o świecie
- Rozwijaniu percepcji słuchowej, słuchu fonematycznego, spostrzegawczości słuchowej
- Usprawnieniu zdolności manualnych
- Usprawnieniu logicznego myślenia w zakresie zabaw rachunkowych
- Usprawnieniu narządów artykulacyjnych.

6. Propozycje zajęć kompensacyjno-korekcyjnych.

I. Ćwiczenia usprawniające rozwój percepcji wzrokowej.

Cele: .Doskonalenie analizy i syntezy wzrokowej.
Przykładowe zabawy i ćwiczenia.

- Ćwiczenia manipulacyjne:
- dotykanie, manipulowanie przedmiotami w celu ich poznania , ściskanie, otwieranie.
- dotykanie ,macanie przedmiotu z zamkniętymi oczami np. szczoteczka, kapeć, łyżka itp.
Zabawa: „Czarodziejski worek”, „Tajemnicze pudełko”

- Ćwiczenia rozwijające percepcję wzrokową i koordynację wzrokowo-ruchową:
- wskazywanie przedmiotów na obrazku
- wyciąganie ręki po wskazany przedmiot
- przekładanie z ręki do ręki wybranego przedmiotu
- chwytanie drobnych przedmiotów np. koralików, klocków
- napełnienie pudełka klockami
- nawlekanie koralików na sznurku
- wskazywanie przedmiotów na planszy na podstawie słyszanej nazwy
- rozkładanie i składanie zabawek konstrukcyjnych
- rysowanie na dużej powierzchni
- łączenie kropek linią
- budowanie kompozycji z klocków

Zabawy : z plasteliną, z piłką(turlanie).

II. Ćwiczenia usprawniające rozwój percepcji słuchowej.

Cele: kompensowanie, usprawnianie analizatora słuchowego.
Przykładowe ćwiczenia:

- wysłuchiwanie i rozpoznawanie dźwięków naturalnych dochodzących z bliskiego otoczenia np. stukanie, zamykanie drzwi ,sygnałów różnych pojazdów, odgłosów dochodzących z ulicy, głosów zwierząt, dźwięków różnych urządzeń elektrycznych

- rozpoznawanie wytwarzanych dźwięków (szmerów) uderzanie pałeczką w blat stołu, uderzanie łyżeczką w szklankę, uderzanie klockami o siebie, darcie i gniecenie papieru, lanie wody.

- Zabawa: „Zgadnij kto mówi”, „Głośno-cicho”, „ Naśladuj głos zwierząt”, „Poszukaj, gdzie jest schowany budzik”, „Wyklaszcz podany rytm”, „Zabawy paluszkowe” , „Powiedz Grzesiu...”.

III. Rozwój mowy i myślenia.

Cele: Kształtowanie umiejętności prawidłowego posługiwania się mową.
Rozwijanie logicznego myślenia.

Przykładowe ćwiczenia:

- Ćwiczenia narządów mowy:
-ćwiczenia warg
- ćwiczenia języka ,podniebienia miękkiego i szczęki dolnej

- ćwiczenia oddechowe

- ćwiczenia i zabawy dźwiękonaśladowcze np. naśladowanie głosów zwierząt ,zabawy mimiczne( smutna minka- wesoła minka).

- ćwiczenia rozwijające i wzbogacające słownik dziecka i pamięć słowną np. wskazywanie i nazywanie nazwy danego przedmiotu, części ciała ,rośliny , zwierzęcia .
- Słuchanie nazw i wskazywanie odpowiadających im desygnatów np.
-poznawanie części ciała: to moja ręka, dotknij mojego nosa, a ty gdzie masz nogę?
-zbieranie zabawek np. podaj mi misia, podaj mi klocek niebieski
-oglądanie książeczek z obrazkami tematycznymi(pojazdy, zwierzęta, zabawki)
-wyszukiwanie przedmiotów znajdujących się w pobliżu dziecka np. daj mi kredkę, misia
- układanie przedmiotów do pudełka
-słuchanie prostych rymowanek
-powtarzanie nazw przedmiotów znajdujących się wokół dziecka
Zabawa :„Co to jest”, „Jaki to kolor”, „Liczenie zabawek ze wskazaniem” „Co robi mama?”
*ćwiczenia rozwijające rozumienie prostych zdań, poleceń i czynności
-naśladowanie ruchów prostych czynności:
Zabawa : „Rób to co ja”, „Weź do ręki taki sam przedmiot”
- słuchanie i rozumienie prostych poleceń słownych: wyszukiwanie i podawanie przedmiotów, wkładanie w wyznaczone miejsce, słuchanie prostych opowiadań, zabawy z pacynką , krótkie inscenizacje
- ćwiczenia samodzielnego wypowiadania się
Zabawy i ćwiczenia prowokujące dziecko do samodzielnego wypowiadania się: zabawy klockami, konstrukcyjne , zabawy tematyczne np. w dom ,w telefon itp.

IV. Motoryka mała.

Cele: Wyrabianie sprawności manualnych

- Ćwiczenie precyzyjnych ruchów dłoni i palców.
Wyrabianie koordynacji ruchów oczu i rąk.

- ćwiczenia dłoni:
- dotykanie dłoni, zaciskanie dłoni, ,otwieranie, gniecenie gąbki , piłeczki, ugniatanie papierowych kul papieru, pociąganie za sznurki, odgadywanie co mam w ręku, wkładanie i wyjmowanie przedmiotów dużych i małych, malowanie całą dłonią, zwijanie palcami chusteczek, malowanie dłonią linii falistych i prostych, malowanie dłonią kształtów okrągłych kół, zabawy z plasteliną, masą solną, darcie gazet, papieru, składanie papieru.

- ćwiczenia palców:
- dotykanie swoich palców, dotykanie palcami podłoża, stukanie palcami, naśladowanie gry na pianinie, zabawa w deszczyk, naśladowanie ruchów rozcierania, wkładanie drobnych przedmiotów, rozdzieranie papieru palcami, budowanie z klocków , wodzenie palcem w powietrzu, kreślenie palcem prostych kształtów, rysowanie kredką, cięcie kawałków papieru.

7. Warunki wdrożenia programu

Realizacja programu wymaga:

- wykorzystania różnorakich środków dydaktycznych wspomagających proces rozwoju dziecka (ilustracje, historyjki obrazkowe, czasopisma, gazetki, albumy, podręczniki, płytoteka}
- współpracy z rodzicami, a także pedagogizacji rodziców.
- nawiązanie współpracy z ośrodkiem zdrowia w Terespolu.
- nawiązanie współpracy z Poradnią Psychologiczno Pedagogiczną w Terespolu

8. EWALUACJA PROGRAMU

Ewaluacja ma pomóc w odpowiedzi na pytania dotyczące słuszności i założeń celów tego programu. Wykazać, czy i jakie zmiany (pozytywne, negatywne) nastąpiły w funkcjonowaniu dziecka niepełnosprawnego dzięki pracy wychowawczo – opiekuńczo- dydaktycznej według tego programu. Ma także posłużyć ewentualnym modyfikacjom.

Dokonując ewaluacji tego programu należy odpowiedzieć sobie na następujące pytanie kluczowe :

- Czy dzieci zdrowe z dziećmi niepełnosprawnymi zostały zintegrowane?

- Czy dzieci zostały wyposażone w wiedzę, umożliwiającą samodzielne włączanie się w życie społeczne, oraz wyrównywanie i kompensowanie braków, będących wynikiem opóźnień w rozwoju .


Bibliografia
Anna Franczyk, Katarzyna Krajewska, Program psychostymulacji dzieci w wieku przedszkolnym z deficytami, Impuls Kraków 2010
M. Bogdanowicz, B. Kisiel: Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, WSiP, Warszawa 1997
M. Bogdanowicz Metoda dobrego startu, WSiP ,Gdańsk 1975
M. Bogdanowicz, Od literki do piosenki, Gdańsk 1997
J. Bogucka, M .Kościelska:
Wychowanie integracyjne. Nowe doświadczenia, CMPP-P, Warszawa 1998 s. 10

J. Bogucka: Szkoła dla wszystkich. X- lecie integracji w Polsce, CMPP-P, Warszawa 2000
G. Hundertmarck: red: Uczymy się żyć razem. Niepełnosprawne dzieci w przedszkolu, WSiP, Warszawa 1993

Stadnicka J., Terapia dzieci –muzyką ,ruchem i mową, WSiP, Warszawa 1998

Oświadczam iż zapoznałam (em) się z indywidualnym programem dla mojego dziecka i wyrażam zgodę na jego udział w zajęciach.

........................................
Podpis rodzica

Oświadczam iż zapoznałam (em) się z indywidualnym programem dla mojego dziecka i wyrażam zgodę na jego udział w zajęciach.

........................................
Podpis rodzica