Program autorski "Przyjaciele przyrody". Edukacja ekologiczno-przyrodnicza w klasach I-III

Spis treści

Wstęp

1. Charakterystyka programu.

2. Cele ogólne i szczegółowe .

3. Metody i formy pracy oraz środki dydaktyczne.

4. Treści nauczania.

5. Ewaluacja.

6. Literatura.

7. Załączniki.

WSTĘP
Prezentowany program „Edukacja ekologiczno-przyrodnicza w klasach I-III ” przeznaczony jest dla uczniów edukacji wczesnoszkolnej. Dzieci w młodszym wieku szkolnym charakteryzują się dużą aktywnością poznawczą oraz zaangażowaniem, w związku z tym tematyka przyrodnicza realizowana będzie w interakcji ze wszystkimi edukacjami poprzez różnorodną działalność praktyczną. Program może być realizowany zarówno w ramach zajęć edukacji wczesnoszkolnej jak i podczas zajęć dodatkowych – Koła Młodego Przyrodnika. Celem programu jest poznanie i wyjaśnienie dziecku zjawisk i praw panujących w przyrodzie. Jego zadaniem jest kształtowanie postaw proekologicznych, zachęcanie uczniów do pogłębiania wiedzy o otaczającym je środowisku oraz wzbudzanie szacunku do świata przyrody. Treści w nim zawarte mogą być realizowane bez podziału na klasy I, II, III. Dobierane są w taki sposób, by były ciekawe, pobudzały do myślenia , poszukiwania , a przede wszystkim do działania. Przyjęte w programie założenia, cele, treści kształcenia i metody ich realizacji mają w przystępny , a zarazem ciekawy sposób przybliżyć dzieciom świat przyrody, uświadomić, że są częścią świata, jednym z jego elementów.
Pobudzenie zainteresowania i aktywności poznawczej jest możliwe dzięki jego atrakcyjności, a szczególnie poprzez organizowanie wyjść, wycieczek, doświadczeń, eksperymentów.

1.CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU

Program „Edukacja ekologiczno-przyrodnicza w klasach I-III ” jest przeznaczony dla uczniów chcących poszerzać swoje zainteresowania przyrodnicze i proekologiczne.
Został on podzielony na bloki tematyczne, w których zawarto tematykę zajęć oraz sposób realizacji.
Program ma charakter integralny, daje możliwość nauczycielowi tworzenia własnych ośrodków tematycznych. Ma charakter otwarty i istnieje możliwość dokonywania zmian w zakresie treści kształcenia. Układ treści ma charakter spiralny, tzn., że te same treści będą się powtarzać kilkakrotnie w kolejnych klasach. Umożliwi to dziecku poszerzenie i pogłębienie wiadomości i umiejętności zgodnie z jego wzrastającymi możliwościami intelektualno – percepcyjnymi.
Obejmuje zajęcia terenowe w środowisku lokalnym, które dają możliwość wykazania się dzieciom, a przez to zmniejszają u nich niepowodzenia szkolne. Program „Edukacja przyrodnicza w klasach I-III” zakłada stopniowe oswajanie z przyrodą od najbliższego środowiska do dalszych pieszych wędrówek po okolicy. Proces kształcenia i wychowania odbywa się zatem w harmonii z otaczającym dziecko światem, opierając się na jego naturalnej ciekawości.
Przebieg zajęć zależny jest od samych dzieci, ich wiedzy wyjściowej i wiadomości, przeżyć, opinii na dany temat. Nauczyciel nie jest w stanie sztywno zaplanować zajęcia, to uczniowie na żywo kształtować będą ich przebieg.
Przygotowany program autorski o tematyce przyrodniczo – ekologicznej będzie realizowany dwa razy w miesiącu w ciągu całego roku szkolnego.
Przy realizacji treści zostaną wykorzystane różne formy aktywności poznawczej uczniów. Ważne jest, by przeważała metoda operatywna w realizacji zagadnień ekologiczno – przyrodniczych. Realizacja programu opierać się będzie na metodach i formach aktywizujących sfery emocjonalne i poznawcze uczniów w trakcie eksperymentów i obserwacji.
Treści programu dotyczyć będą środowiska, w którym dziecko żyje, regionu, kraju oraz świata w zakresie przyrody ożywionej jak i nieożywionej. Jest to możliwe tylko poprzez integralne ujęcie wszystkich edukacji.
Sale, w których będą realizowane zajęcia są przestronne, ułatwiają prowadzenie różnych doświadczeń. Uczniowie mogą w nich pracować swobodnie wykonując zadania zarówno indywidualnie jak i zespołowo. Klasy wyposażone są w tablice multimedialne, które zostaną wykorzystane podczas zajęć, by dogłębniej zaprezentować to, czego np. nie można zaobserwować podczas wycieczek i samemu doświadczyć w warunkach naturalnych.
Treści zawarte w programie autorskim „Edukacja ekologiczno – przyrodnicza w klasach I -III” oraz proponowany sposób realizacji wymaga zastosowania zróżnicowanych metod nauczania. Program uwzględnia wskazania podstawy programowej edukacji wczesnoszkolnej.

2.CELE OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE
CELE OGÓLNE:
Celem głównym tego programu jest rozumienie roli przyrody w życiu człowieka, a także uświadamianie poczucia odpowiedzialności za stan środowiska, poznanie związków środowiska z człowiekiem, określanie bliższych i dalszych skutków niewłaściwego postępowania człowieka względem środowiska.

CELE SZCZEGÓŁOWE
Uczeń potrafi:
•Rozróżnić elementy przyrody (ożywione i nieożywione)
•Obserwować i badać poszczególne ekosystemy(las, łąka, ogród)
•Wymienić walory przyrodnicze najbliższego regionu
•Określić jak należy chronić wodę i powietrze
•Rozpoznać gatunki roślin rosnących w okolicy szkoły
•Określać składniki pogody
•Dobrać na podstawie komunikatów meteorologicznych odpowiedni strój
•Scharakteryzować poszczególne gromady zwierząt
•Określić jak należy zachować się podczas burzy
•Określić jak powstają dźwięki
•Wymienić przedmioty, które pływają, a które toną
•Określić główne części roślin
•Rozróżniać drzewa iglaste i liściaste
•Wymienić mieszkańców lasu
•Wskazać ekologiczne sposoby uprawy roślin
•Rozróżnić wieś od miasta
•Wymienić ciała niebieskie występujące w kosmosie
•Wskazać czynniki warunkujące zdrowie
•Wyjaśnić dlaczego należy segregować odpady.

3. Planowane formy pracy:
•praca indywidualna,
•praca zbiorowa,
•praca grupie i w zespole.
Planowane metody pracy:
•pogadanki,
•dyskusje,
•burza mózgów,
•film,
•zajęcia terenowe,
•wycieczki,
•obserwacja,
•działalność praktyczna,
•spotkania z ciekawymi ludźmi,
•praca w grupach,
•lekcje multimedialne.

Środki dydaktyczne
•okazy naturalne
•okazy martwe
•filmy
•programy multimedialne
•książki popularnonaukowe
•atlasy, albumy
•schematy, plansze.

4.TREŚCI NAUCZANIA
Tematyka zajęć:
PRZYRODA I JEJ ELEMENTY
•Co to jest przyroda?-prezentacja multimedialna.
•W jaki sposób poznajemy przyrodę?-źródła informacji o przyrodzie.
•Praca plastyczna ”Ja i przyroda”.
•Co to są istoty żywe?-burza mózgów.
•Charakterystyka najbliższej okolicy – elementy krajobrazu-spacer.
•Rola zmysłów człowieka w poznawaniu przyrody-doświadczenia.
•Poznanie elementów ożywionych i nieożywionych. Określenie cech istot żywych.

LAS I JEGO MIESZKAŃCY
•Warstwy lasu-prezentacja multimedialna.
•Wycieczka do lasu – rozpoznawanie roślin i zwierząt żyjących w poszczególnych warstwach lasu.
•Ochrona lasów i ich mieszkańców-plakat.
•Lasy na świecie-film edukacyjny.
•Znaczenie lasu-burza mózgów.
•Praca plastyczna „Życie lasu”-wykorzystanie encyklopedii multimedialnej.
•Grzybobranie – gatunki jadalne i trujące - praca z atlasem grzybów.
•Drapieżniki są wśród nas. Poznanie zwierząt leśnych prowadzących drapieżny tryb życia. Cechy budowy ułatwiające polowanie-prezentacja multimedialna.
•Zanieczyszczenia lasów-film edukacyjny.
•Spotkanie z przedstawicielem Nadleśnictwa Lasów Państwowych.

HAŁAS
•Określanie dźwięków przyjemnych i nieprzyjemnych dla ucha -słuchanie nagrań
Zapoznanie się z tabelą głośności (hałasu) -dyskusja uczniów: czy hałas ma wpływ na nasze zdrowie.
•Jak powstają dźwięki? Poznawanie rożnych dźwięków-wycieczka do Instytutu Fizyki .
•Walczymy z hałasem w naszej szkole i klasie.
•Wyznaczanie punktów o największym natężeniu hałasu. Określanie przyczyn takiego stanu. Propozycje rozwiązań prowadzących do ograniczenia lub całkowitego zwalczenia hałasu.
•Siatka skojarzeniowa ze słowem: hałas- plakat.
PORY DNIA I ROKU
•Życie ludzi i zwierząt w różnych porach roku – film edukacyjny
•Zjawisko dnia i nocy-praca z globusem.
•Kiedy świeci Słońce i Księżyc-prezentacja multimedialna
•Wyznaczanie kierunków świata-zajęcia w terenie.
•Ruchy Ziemi- film edukacyjny
•Kosmos - Ziemia jako jedna z planet Układu Słonecznego - praca plastyczna.

ŻYJEMY ZDROWO
•Pokarmy zdrowe i niezdrowe. Rozmowa na temat przynoszenia posiłków do szkoły.
Określanie sposobów racjonalnego odżywiania się w różnych porach roku.
Czy smaczne to znaczy zdrowe? Przygotowanie i degustacja surówek, sałatek. Wypowiedzi uczniów: Co jemy na drugie śniadanie? Jakie pokarmy jemy najczęściej?
•Co to znaczy zdrowo się odżywiać?- burza mózgów
•Jakich witamin potrzebuje nasz organizm?
•Ekologiczne sposoby uprawy roślin – rodzaje nawożenia negatywne i pozytywne.
•Zależność wysokości plonów od gleby i warunków atmosferycznych
•Konkurs plastyczny ”Nasze zdrowie to warzywa i owoce”.
POGODA I JEJ ELEMENTY
•Poznanie składników pogody. Poznanie przyrządów służących do pomiaru elementów pogody.
•Poznanie charakterystycznych cech pogody w poszczególnych porach roku- dyskusja.
•Rodzaje opadów atmosferycznych.
•Badanie czystości opadów -doświadczenie
•Obserwacja zmian zachodzących w przyrodzie w zależności od pory roku.
•Skąd się biorą chmury? Dlaczego pada deszcz? Skąd się bierze burza?-film edukacyjny.
•Kiedy powstaje tęcza?
•Poznanie przyczyn powstawania kwaśnych deszczy i ich wpływu na środowisko.
•Związek temperatury z rodzajem opadów.

WODA
•Gdzie w przyrodzie znajduje się woda? –plakat-praca w grupach.
•Poznanie właściwości wody. Rola wody w życiu człowieka- film edukacyjny
•Jak woda krąży w przyrodzie?-tablice edukacyjne
•Poznanie cyklu obiegu wody w przyrodzie. Jak
powstają opady. Zmiany stanu skupienia wody-doświadczenie.
•Jak chronić wodę na Ziemi?-Opowiadanie Pani Kropli.
•Uświadomienie konieczności oszczędzania wody.
•Światowy Dzień Wody-konkurs plastyczny we współpracy z Przedsiębiorstwem Wodociągi Kieleckie.

POWIETRZE
•Poznanie właściwości powietrza-film edukacyjny.
•Sposoby wykorzystania powietrza- praca plastyczna w grupach
•Zanieczyszczone powietrze. Czystość powietrza na wsi i w mieście.
•Określanie wpływu zanieczyszczenia na roślinność- obserwacja chorych drzew, krzewów.
•Wpływ powietrza na ludzi, zwierzęta, rośliny-burza mózgów.
•Wymienianie największych trucizn powietrza- wpływ na stan zdrowia.

OCHRONA ŚRODOWISKA
•Formy ochrony przyrody w Polsce-prezentacja multimedialna
•Poznanie przykładów budującej działalności przyrody-film edukacyjny.
•Parki Narodowe i rezerwaty schronieniem dla zagrożonych gatunków-praca z albumami.
•Jak chronić przyrodę?-praca plastyczna.
•Recykling-ponowne wykorzystanie surowców wtórnych. Dlaczego powinniśmy segregować odpady?-burza mózgów
•Na czym polega segregacja odpadów? Jakie odpady możemy segregować? Opowiadanie o rosnącej górze śmieci od czasów ludzi pierwotnych.
•Zbiórka śmieci w najbliższej okolicy.

ŁĄKA PEŁNA BARW
•Poznanie roślin, ich budowy i właściwości, a także zagrożeń związanych z niektórymi roślinami rosnącymi na łące-encyklopedia multimedialna.
•Poznanie etapów rozwoju roślin od nasiona do nasiona-plansza edukacyjna.
•Od kijanki do żaby-cykl rozwojowy -prezentacja multimedialna.
•Co w trawie piszczy? konkurs fotograficzny.
•Poznanie zagrożeń związanych z niektórymi roślinami -wycieczka na łąkę.
•Dlaczego owady są pożyteczne? Poznanie owadów pożytecznych dla człowieka.
•Gromadzenie ziół przy wykorzystaniu przewodnika zielarskiego, poznanie znaczenia ziół i skutków niewłaściwego ich użycia - tworzenie opisów przy wykorzystaniu encyklopedii.

WĘDRÓWKI PO KRAJU
•Charakterystyka najbliższej okolicy – elementy krajobrazu. Atrakcje turystyczne w najbliższej okolicy-prezentacja multimedialna.
•Bezpieczne dla środowiska środki transportu-plansze edukacyjne.
•Wędrujemy po mapie. Praca z mapą Polski, przewodnikami turystycznymi.
•Uroki Morza Bałtyckiego oraz uroki polskich gór. Film edukacyjny dotyczący krajobrazu morskiego i górskiego.
•Tworzenie haseł i znaków dotyczących bezpiecznego i ekologicznego spędzania wakacji, umieszczenie ich na makiecie.

5. EWALUACJA PROGRAMU

Po realizacji powyższego programu uczniowie powinni podejmować działania proekologiczne we własnym życiu i najbliższym otoczeniu. Powinni czuć się odpowiedzialni za środowisko, w którym żyją. Nabędą umiejętności obserwowania środowiska naturalnego. Będą umieli wykorzystać wiedzę zdobytą na zajęciach oraz umiejętnie dzielić się nią z innymi oraz wykorzystać ją w praktyce. Spotkania w ramach „Koła Młodego Przyrodnika” stanowią dodatkowe zajęcia z zakresu edukacji przyrodniczej, w związku z powyższym, nauczyciel nie wystawia uczniom ocen za pracę i uczestnictwo w spotkaniach.
Ewaluacja nastąpi poprzez ocenę prac dzieci oraz ich zaangażowanie w działalność koła.

SPOSOBY OCENIANIA OSIĄGNIĘĆ
1.Pochwały.
2.Całoroczna działalność będzie oceniana przez opiekuna na koniec roku. Oceniane będzie:
• zaangażowanie;
• aktywność;
• pomysłowość;
• przejawianie inicjatywy;
• umiejętność samodzielnego zdobywania informacji;
• uczestnictwo w konkursach;
• dzielenie się swoją wiedzą;
• umiejętność pracy w grupie.
Za aktywną postawę uczniowie otrzymają nagrody i dyplomy
6. BIBLIOGRAFIA

Dzwonkowski R., Podręczny leksykon przyrody polskiej. Wydawnictwo RTW, Warszawa 2001
Krzyżewska J., Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej, cz. 1 i 2, Wydawnictwo „AU OMEGA”, Suwałki 1998.
red. Gałczyńska T., Ten piękny tajemniczy świat, Warszawa 1997
Grodzińska – Jurczak M., Wybrane zagadnienia ochrony środowiska, Kraków 1996
Hoppe L. Lewiński W.Sternicka. , Przyroda, Szkoła Podstawowa, Rumia 1999
Kołaska A., Nasze środowisko. Dźwięki czy hałasy, Fundacja Biblioteka Ekologiczna,
Poznań
Kołaski W., Nasze środowisko. Śmieci czyli odpady, Fundacja Biblioteka
Ekologiczna, Poznań
Miesięcznik ortograficzny Ortofanek 4/99 , 5/99.