Wokół praw dziecka

Obchodzone w 2014 roku 25-lecie przyjęcia przez ONZ Konwencji o Prawach Dziecka stanowi doskonałą okazję do zastanowienia się nad kondycją populacji współczesnych dzieci, od której z kolei zależeć będzie kondycja społeczeństwa w przyszłości.
Trochę historii...
Świadomość potrzeby opiekowania się dziećmi istniała od zarania dziejów, a wzmianki o ochronie prawnej najmłodszych zawierała już jedna z Ksiąg Wed z 1500-1600 r. p.n.e. Nakaz poszanowania dzieci został również sformułowany w Nowym Testamencie. Niestety, działania na rzecz ochrony i pomocy dzieciom bardzo długo nie miały szerokiego zasięgu i nie były usankcjonowane prawnie. Zmiany w tym zakresie przyniósł dopiero wiek XX, który miał być „stuleciem dziecka”. Wtedy to bowiem zaczęto myśleć o dziecku jako odrębnej istocie, a o dzieciństwie, jak okresie, który rządzi się swoimi prawami. Po raz pierwszy prawa dziecka zapisano w Deklaracji Genewskiej z 1924r. Jednak najważniejszym, kompleksowym dokumentem jest Konwencja o Prawach Dziecka, czyli międzynarodowy akt przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 20 listopada 1989r., a ratyfikowany przez Polskę w 1991r.
Prawa człowieka a prawa dziecka
Prawa i podstawowe wolności przysługują każdej istocie ludzkiej, a więc zarówno mężczyźnie, jak i kobiecie, mieszkańcowi Europy, jak i Afryki, katolikowi, jak i muzułmaninowi, robotnikowi i miliarderowi itd. Poszanowanie praw człowieka i godności ludzkiej uznaje się za podstawę wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie. Dzieci są najmłodszymi obywatelami kraju, w którym żyją, a więc ich prawa mieszczą się w prawach przysługujących wszystkim członkom społeczeństw. Ze względu jednak na niezaradność i niedojrzałość psychiczną, a także słabość organizmu, dziecko wymaga specjalnej ochrony i oddzielnych praw. Przysługują mu zatem wszelkie uniwersalne prawa człowieka, a także prawa dodatkowe, zawarte w Konwencji o Prawach Dziecka.
Status dziecka i jego prawa
Zgodnie z tym dokumentem – nazywanym „światową konstytucją praw dziecka” – dziecko jest samodzielnym podmiotem, a nie przedmiotem, do którego prawa mogłyby mieć inne osoby. Z uwagi na dobro najmłodszych nakłada się na rodziców oraz wszystkie inne osoby (w tym również nauczycieli i organy władzy państwowej) obowiązek kierowania się we wszelkich działaniach troską o najlepiej pojęty interes dziecka, z uwzględnieniem jego godności osobistej i tożsamości. Postanowienia Konwencji dotyczącą dziecka urodzonego, które nie ukończyło 18 roku życia.
Katalog praw i wolności dzieci obejmuje prawa cywilne, socjalne, kulturowe i polityczne. Nie przyznaje się w zasadzie praw ekonomicznych, wychodząc z założenia, że dziecko powinno się uczyć, a nie pracować. Z kolei szczególnymi prawami objęte zostały dzieci dotknięte niepełnosprawnością, a także uchodźcy i mniejszości etniczne. Ponadto mówi się też o specjalnym traktowaniu nieletnich, którzy popadli w konflikt z prawem.
Zgodnie z założeniami Konwencji najlepszym środowiskiem wychowania dziecka jest rodzina. To rodzice powinni zapewnić mu jak najkorzystniejsze warunki do harmonijnego rozwoju. W poczuciu więzi rodzinnej, w atmosferze miłości i wzajemnej tolerancji, dziecko uczy się postrzegać świat przez pryzmat właściwie rozumianej wolności i sprawiedliwości. Czuje się kochane, ale także zauważa i rozumie potrzeby innych. W przypadku pozbawienia dziecka środowiska rodzinnego przewidziane jest zabezpieczenie środowiska zastępczego, w tym umożliwienie adopcji.
Edukacja w zakresie praw dziecka
Kształtowanie u dzieci w wieku przedszkolnym świadomości własnych praw, uczenie poszanowania praw innych oraz umiejętności radzenia sobie w sytuacjach ich naruszenia jest istotnym elementem wychowania przedszkolnego. Każdy dzień w przedszkolu dostarcza dziecku przeżyć i doświadczeń, pozwalających na zrozumienie, czym jest uczciwość, prawda i szacunek dla innych. Dzięki systematycznym kontaktom z rówieśnikami, maluch uczy się norm i zasad współżycia w grupie, kształtuje postawę akceptacji, tolerancji i koleżeństwa, rozwija umiejętność współpracy, właściwej komunikacji oraz rozwiązywania problemów w sposób akceptowany społecznie. To wszystko pomaga w zrozumieniu, że prawa człowieka są sposobem na poprawę komfortu życia własnego oraz innych ludzi. Nauka o prawach dziecka jest w istocie edukacją na rzecz dziecka, a w dalszej perspektywie przyszłego dorosłego. Uświadamiając sobie własne prawa oraz ucząc się poszanowania praw innych, przedszkolak przygotowuje się do współtworzenia demokratycznego społeczeństwa, w którym będzie mógł korzystać z szeroko pojętej wolności, pamiętając jednocześnie o tym, aby żyć w zgodzie z wartościami wyższymi, takimi jak pokój, sprawiedliwość, tolerancja.

Bibliografia:
• Bednorz E., Prawa dziecka, „Bliżej przedszkola” 2007, nr 5.
• Bińczycka J. (red.), Prawa dziecka. Deklaracje i rzeczywistość, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Warszawa 1993.
• Bot J., Wokół praw dziecka, „Wychowanie w Przedszkolu” 2011, nr 6.
• Pniewska A., Szanujemy swoje prawa, „Wychowanie w Przedszkolu” 2010, nr 10.
• Woźniak K., Prawa i obowiązki dziecka w przedszkolu, „Bliżej Przedszkola” 2008, nr 10.