Podział pęknięć występujących w drewnie

Podział pęknięć:
• CZOŁOWE (wewnętrzne) dzielą się w zależności od kształtu na:
- rdzeniowe (proste, załamane, gwiaździste)
- okrężne (pełne, łukowe)

• BOCZNE (zewnętrzne) dzielą się w zależności od przyczyny powstania na:
- z przesychania
- mrozowe

• CZOŁOWO-BOCZNE (ścinkowe bo błędna ścinka to częsty powód ich powstania) dzielą się w zależności od głębokości na:
- niegłębokie
- głębokie
- przechodzące

PĘKNIĘCIA to wzdłużne rozdzielenia włókien drewna będące następstwem naprężeń przekraczających wytrzymałość drewna na rozciąganie lub ściskanie.

W drewnie okrągłym pęknięcia mogą powstawać wskutek:
a) naprężeń powstałych pod działaniem sił zewnętrznych, najczęściej w drzewach rosnących (wiatr, okiść)
b) naprężeń powstałych w wyniku nierównomiernego wysychania drewna ściętego
c) zakłóceń równowagi naprężeń istniejących w drzewie rosnącym podczas ścinki, wyrzynki kłód, obróbki drewna.

Pęknięcia czołowe (wewnętrzne) występujące w środkowej części drewna okrągłego i nie dochodzące do jego obwodu.

Pęknięcia boczne i czołowo-boczne (zewnętrzne) biegnące od obwodu pnia ku rdzeniowi. Ich szerokość największa na powierzchni zewnętrznej (pobocznicy) zmniejsza się w miarę przesuwania się w głąb pnia lub kłody. Pęknięcia zewnętrzne powstają pod wpływem naprężeń rozciągających, działających w kierunku stycznym do obwodu pnia.

PĘKNIĘCIA RDZENIOWE przechodzące przez rdzeń, wzdłuż promieni, zwężają się w kierunku obwodu pnia. Są charakterystyczne dla gatunków o dużej gęstości drewna np. Gb, Db.

PĘKNIĘCIA RDZENIOWE PROSTE obie części pęknięcia przechodząc przez rdzeń tworzą linię prostą.

PĘKNIĘCIA RDZENIOWE ZAŁAMANE obie części pęknięcia przechodząc przez rdzeń tworzą kąt mniejszy od 180 º.

PĘKNIĘCIA RDZENIOWE GWIAŹDZISTE kilka (3 lub więcej) pęknięć odchodzi od rdzenia wzdłuż kilku różnych promieni.

PĘKNIĘCIA OKRĘŻNE w postaci szczeliny przebiegającej wzdłuż granicy słoja
rocznego, na znacznej długości pnia.

PĘKNIĘCIA OKRĘŻNE PEŁNE obejmujące więcej niż połowę obwodu słoja rocznego.

PĘKNIĘCIA OKRĘŻNE ŁUKOWE obejmujące mniej niż połowę obwodu słoja rocznego.

PĘKNIĘCIA BOCZNE Z PRZESYCHANIA spowodowane nierównomierną kurczliwością drewna w czasie jego wysychania (warstwy zewnętrzne wysychają szybciej niż wewnętrzne).
Pęknięcia te powstają tylko przy stanie wilgotności drewna poniżej ok. 30% (poniżej punktu nasycenia włókien), gdyż tylko zmiany wilgotności poniżej tej granicy powodują zmiany wymiarów drewna.
Pęknięcia z przesychania zaczynają się na pobocznicy drewna (w miejscu, gdzie drewno schnie najszybciej) i biegną w kierunku promieniowym.
Pęknięcia boczne z przesychania powstają zarówno za życia drzewa (np. w miejscach pozbawionych korowiny na skutek mechanicznych uszkodzeń drzew) lub po jego ścince (wtedy również pęknięcia de sorpcyjne powstają najczęściej w miejscach pozbawionych korowiny – najszybciej wysychających).

PĘKNIĘCIA BOCZNE MROZOWE spowodowane gwałtownym spadkiem temperatury w drewnie drzew rosnących; zwężająca się ku środkowi pnia, szczelina często dochodzi do rdzenia i występuje na znacznej długości pnia. Pęknięciu mrozowemu towarzyszy listwa mrozowa i zmiana barwy drewna.
Listwa mrozowa
Po rozpoczęciu sezonu wegetacyjnego działal¬ność tkanki kalusowej prowadzić może do zaro¬śnięcia pęknięcia. Powstają w tym miejscu słoje roczne o charakterystycznie zwiększonej szeroko¬ści. W czasie następne; zimy świeżo zabliźniona rana łatwo ulega rozerwaniu, podobnie dzieje się podczas kolejnych. Prowadzi to do powstania cha¬rakterystycznej listwy mrozowej, przy czym przyj¬muje się, że typowa listwa mrozowa powstaje na gatunkach drzew o dużej gęstości drewna, zwłaszcza pierścieniowo-naczyniowych. Natomiast u gatunków o drewnie rozpierzchło-naczyniowym (zwłaszcza gdy jest to drewno lekkie) pęknięcia mrozowe powstają znacznie rzadziej, jak również mogą one nie prowadzić do powstania klasycznej listwy, a do pojawienia się tworu o formie wklęsłej.
Pęknięcie mrozowe może ulec zarośnięciu pod warunkiem następowania po sobie kilku łagodnych zim.
W przypadku drzew o dużej średni¬cy, prawdopodobieństwo zarośnięcia pęknięcia zmniejsza się.

PĘKNIĘCIA BOCZNE SŁONECZNE są podobne do mrozowych ale powstają latem.
Sięgają do rdzenia i biegną od podstawy pnia aż po sam wierzchołek. Występują na Św i So wejmutce.
Za przyczynę tych pęknięć podaję się silne kurczenie się drewna w kierunku stycznym w sytuacji różnic wilgotności pomiędzy wewnętrzną i zewnętrzną częścią pnia.
Zewnętrzne warstwy drewna o niższej wilgotności kurczą się bardziej niż wewnętrzne o większej wilgotności. Za przyczynę niższej wilgotności zewnętrznych warstw podaje się wysoką temperaturę powietrza połączoną z brakiem dostatecznej ilości wody w glebie.

PĘKNIĘCIA BOCZNE PIORUNOWE mają inny wygląd niż pęknięcie mrozowe, cechuje się biegnącym po pniu żłobkiem.
Wyróżnia je zasadniczo bardzo regularny przebieg oraz często odpryski korowiny na pniu (ale to zależy od gatunku: obraz pęknięcia piorunowego na sośnie jest całkowicie inny niż na buku). Różna jest także pora roku, kiedy powstają pęknięcia mrozowe (zima) i piorunowe (zimą nie powstają). Od uderzenia pioruna najczęściej cierpią gatunki o grubej, chropowatej korowinie i palowym korzeniu, tak jak np. sosna i dąb (ale nie jest to regułą).
Uderzenie pioruna może rozłupać drzewo na pół, a nawet całkowicie je zniszczyć.
Takie przypadki znane są z terenów górskich – świerki po uderzeniu pioruna wyglądały jak „szczypiorek na wiosnę”.
Ciekawy jest wpływ uderzenia pioruna na otaczający drzewostan. Zauważono, że czasami dookoła miejsca, gdzie uderzył piorun drzewa zamierają, a zamieranie to obejmuje okrąg o stopniowo powiększającym się promieniu. Powoduje to powstanie „gniazd”.
Interesujące jest to, że w takim okręgu zamierają tylko i wyłącznie drzewa iglaste.
Drzewa liściaste, nawet jeśli rosną w zmieszaniu z drzewami iglastymi, zachowują pełną żywotność.
Czasami piorun może bezpośrednio uszkodzić nie jedno drzewo, ale ich grupę, powodując powstanie pęknięć piorunowych na kilku sąsiadujących ze sobą drzewach.

PĘKNIĘCIA CZOŁOWO-BOCZNE NIEGŁĘBOKIE w drewnie o grubości do 70 cm nie przekraczają 1/10 średnicy czoła; w drewnie o grubości większej od 70 cm, nie głębsze niż 7 cm.

PĘKNIĘCIA CZOŁOWO-BOCZNE GŁĘBOKIE w drewnie o grubości do 70 cm przekraczają 1/10 średnicy czoła; w drewnie o grubości większej od 70 cm głębsze niż
7 cm.

PĘKNIĘCIA CZOŁOWO-BOCZNE PRZECHODZĄCE wychodzące z czoła na pobocznicę pnia w dwóch przeciwległych miejscach. Jeżeli przebiega przez całą średnicę drewna okrągłego nazywa się rozłupem, a po cięciwie odłupem.