Realizacja postawy programowej a realne szanse i zagrożenia wirtualnego świata Internetu w pracy z uczniem szkoły podstawowej

Agnieszka Gołębieska – Wesołowska
Dyrektor Szkoły Podstawowej
im. ks. Jana Twardowskiego
w Dębowej Górze

REALIZACJA POSTAWY PROGRAMOWEJ A REALNE SZANSE I ZAGROŻENIA WIRTUALNEGO ŚWIATA INTERNETU W PRACY Z UCZNIEM SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Słowa kluczowe: podstaw programowa, wirtualny świat, uczeń, szkoła podstawowa, Internet.

Przedmiotem analizy w publikacji umieszczono następujące zagadnienia:
1. Zalecane warunki i sposoby realizacji treści podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych z zakresu zajęć komputerowych realizowane :
na I etapie kształcenia klasy I-III – edukacja wczesnoszkolna,
na II etapie edukacyjnym klasy IV-VI szkoły podstawowej.
2. Szanse i zagrożenia wirtualnego świata -Internetu w pracy z uczniem szkoły podstawowej.
3. Wnioski.
4. Bibliografia.
Komputery wkroczyły w nasze życie co­dzienne i nie sposób dzisiaj obejść się bez umiejętności posługiwania się nimi. Coraz częściej zastanawiamy się nie nad tym, czy wprowadzać dzieci w świat komputerów, ale w jaki sposób to zrobić.
Rodzice i nauczyciele często sami nie używają komputerów, nie mówiąc już o najbardziej wciągających dziecko grach komputerowych oraz spotkań z Internetem. Wiąże się z tym brak zrozumienia, a za tym idzie niemożność rzeczowej dyskusji z dzieckiem. Nie ma jednak wątpliwości, że komputer jest nowoczesnym narzędziem o szerokich możliwościach zastosowań. Urządzenie to stawia jednak pewne wyma­gania przede wszystkim rodzicom i nauczycielom. To dorośli powinni decydować w jaki sposób dziecko korzysta z komputera. To właśnie dorośli powinni dostarczać wiedzy na temat możliwości wykorzystania komputera w różnych dziedzinach życia oraz uczyć związanej z tym etyki.
Głównym założeniem globalnej edukacji powinny być dla ucznia korzystne decyzje płynące podczas pracy z komputerem. Budzenie w dzieciach przekonania, że komputer jest tylko jednym z wielu narzędzi zdobywania wiedzy i źródłem  rozrywki. Budzenie przekonania, iż komputer ma służyć człowiekowi, a nie zastępować mu świat rzeczywisty. Uwrażliwienie uczniów na zagrożenia dla ich zdrowia (fizycznego i psychicznego) oraz rozwoju związane z niewłaściwym korzystaniem z urządzeń i programów komputerowych. Pomoc uczniom w rozpoznawaniu własnych uzdolnień i zainteresowań w celu świadomego wyboru kierunku kształcenia. Edukacja rodziców  w zakresie zasad bezpieczeństwa dzieci w Internecie
 
1. Zalecane warunki i sposoby realizacji treści podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych z zakresu zajęć komputerowych realizowane :
na I etapie kształcenia klasy I-III – edukacja wczesnoszkolna,
na II etapie edukacyjnym klasy IV-VI szkoły podstawowej.

Edukacja szkolna jest wielkim dobrodziejstwem pod warunkiem, że dzieci potrafią sprostać wymaganiom stawianym w szkole oraz potrafią korzystać z nauki szkolnej. Wszyscy wiemy, że jeżeli nie są do tej nauki gotowe to najczęściej źle im się wiedzie już od pierwszego dnia pobytu w szkole. W każdej grupie pierwszoklasistów występują znaczne różnice indywidualne w rozwoju umysłowym1. Dla dzieci, które są zbyt dziecinne, niestety wszystko jest za trudne i dzieje się stanowczo za szybko. Natomiast dla dzieci o wysokich możliwościach intelektualnych – umysłowych nauka szkolna jest mało interesująca ponieważ uczą się tego , co już potrafią.
Dlatego też należy pamiętać, iż na prawidłowy rozwój edukacji szkolnej u dzieci mają ogromne znaczenie prawidłowo realizowane przez nauczycieli wychowania przedszkolnego zadania wynikające z podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Musimy pamiętać, że znaczącym krokiem w dążeniu do tego, żeby o rozpoczęciu nauki szkolnej decydowała nie tylko metryka dziecka, lecz także jego poziom umysłowy.
Nauczyciel uczący w klasach I-III a potem nauczyciele z klas IV-VI powinni pamiętać, że podstawa programowa na każdym etapie kształcenia jest ściśle skorelowana ze wcześniejszym etapem nauczania. I tak jak głównym zadanie edukacji wczesnoszkolnej jest stopniowe i możliwie łagodne przeprowadzenie z kształcenia zintegrowanego do nauczania przedmiotowego w klasach IV-VI szkoły podstawowej2 oraz konieczne jest uwzględnianie przez nauczycieli i specjalistów pracujących z dziećmi w młodszym wieku szkolnym ich indywidualnych możliwości intelektualnych, emocjonalnych, społecznych i psychofizycznych3. Nauczyciele klas I-III powinni również dążyć do ukształtowania systemu wiadomości i umiejętności potrzebnych dziecku do poznawania i zrozumienia świata, radzenia sobie w codziennych sytuacjach oraz do kontynuowania nauki w klasach IV-VI szkoły podstawowej4.
Wniosek z tego, że wiadomości i umiejętności jakie zostaną ukształtowane u uczniów klas I-III są bazą i jednocześnie punktem wyjścia do nauki w klasach IV-VI szkoły podstawowej. Jednakże na każdym etapie kształcenia trzeba mieć w szczególnej uwadze indywidualne potrzeby i podejście do każdego ucznia nie zależnie od jego preferencji intelektualnych.
Wirtualny świat w szkole podstawowej to przede wszystkim zajęcia komputerowe.
Zajęcia komputerowe w klasach I-III wg podstawy programowej należy rozumieć dosłownie jako zajęcia z komputerami, prowadzone w korelacji z innymi obszarami edukacji.5 Komputery w klasach I-III szkoły podstawowej są wykorzystywane jako urządzenia, które wzbogacają proces nauczania i uczenia o teksty, rysunki i animacje tworzone przez uczniów, kształtują ich aktywność (gry i zabawy, w tym zabawy logiczne, mogące być wstępem do nauki programowania), utrwalają umiejętności (programy edukacyjne na płytach i w sieci), rozwijają zainteresowania itp. Uczniom klas I-III należy umożliwić korzystanie ze szkolnej pracowni komputerowej. Zaleca się, aby podczas zajęć uczeń miał do dyspozycji osobny komputer z dostępem do Internetu6.
W klasach IV-VI zalecane warunki i sposób realizacji zadań w zakresie zajęć komputerowych zgodnie z podstawą programową to przede wszystkim możliwość dostępu przez każdego ucznia indywidualnie do osobistego komputera z dostępem do Internetu7 jak i również umiejętność posługiwania się:
1. bezpieczne komputerem i jego oprogramowaniem,
2. komunikowanie się za pomocą komputera i technologii informacyjno - komunikacyjnych,
3. wyszukiwanie informacji z różnych źródeł,
4. opracowywanie za pomocą komputera rysunków, motywów, tekstów, animacji, prezentacji multimedialnych i danych liczbowych,
5. rozwijanie problemów i podejmowanie decyzji z wykorzystaniem komputera,
6. wykorzystanie komputera oraz programów i gier edukacyjnych do poszerzania wiedzy z różnych dziedzin,
7. wykorzystanie komputera i technologii informacyjno – komunikacyjnych do rozwijania swoich zainteresowań, zastosowania komputera w życiu codziennym, opisywanie zagrożeń związanych z korzystaniem z komputera i Internetu8.
Wniosek z tego, że zajęcia komputerowe w klasach I-III i IV-VI powinny służyć wykorzystaniu technologii informacyjno – komunikacyjnych do wspomagania nauczania na drugim etapie edukacyjnym. Jednakże należy pamiętać, aby uczeń nabywał jak najwięcej umiejętności praktycznych ze szczególnym zwróceniem uwagi na wyrównywanie poziomu umiejętności, ponieważ nie wszyscy uczniowie w tej samej klasie mają taką samą wprawę w posługiwaniu się komputerem, a nawet mogą znaleźć się dzieci , które w ogóle nie miały okazji samodzielnie się nim posługiwać.
Zgodnie z podstawą programową zajęcia komputerowe w klasach I-III jak i IV-VI są już osobnymi przedmiotami podczas których uczniowie powinni opanować konkretne cele oraz osiągnąć je ze świadomością, że komputer jest urządzeniem służącym nie tylko do rozrywki, ale może też być pożytecznym narzędziem o wszechstronnym zastosowaniu nie tylko na zajęciach komputerowych ale także na innych przedmiotach. Natomiast Internet nie jest tylko kopalnią wiedzy, ale także pułapką wielu zagrożeń.

2. Szanse i zagrożenia wirtualnego świata – Internetu w pracy z uczniem szkoły podstawowej.

Błyskawiczny rozwój komunikacji jest istotnym przejawem postępu technicznego współczesnych społeczeństw. W obecnej dobie techniki prawie każdy człowiek ma dostęp do rożnego rodzaju mediów min. radia, prasy, książki, telewizji a w szczególności Internetu.
Niedawno komunikacja była czymś wtórnym wobec myślenia, działania, wartości. W czasach współczesnych wkracza intensywnie we wszystkie wymiary ludzkiego życia. Staje się wartością samą w sobie tworząc świat „rzeczywistości wirtualnej”. To przecież media dostarczają nam informacji modelując jednocześnie nasz sposób myślenia i działania. W związku z rożnymi przekazami należy młodego człowieka jakim jest uczeń szkoły podstawowej przygotować do krytycznego odbierania dostarczanych informacji zwłaszcza przez Internet.
Internet jest ogromnym osiągnięciem w dziedzinie przekazu informacji. Dostęp do poszukiwania informacji jest bardzo szybki i prosty. Jego rozwój jest dynamiczny i intensywny. Jest jednocześnie ogromną „szansą na lepsze jutro”, ale i zagrożeniem dla współczesnego ucznia – człowieka. Dostarcza ogromu informacji, wiadomości przypadkowych, często nieistotnych tzn „o niczym”. Taki natłok informacji wymaga czujności ze strony nie tylko osoby dorosłej ale przede wszystkim trafności oceny i wyboru tego co wartościowe, potrzebne, przydatne przez ucznia kierowanego odpowiednio przez nauczyciela.
Współczesny uczeń coraz rzadziej korzysta z książek, jest również coraz mniej samodzielny korzystając z gotowych rozwiązań w Internecie, programów multimedialnych lub nowinek technologicznych.
Internet – wirtualny świat w ocenie uczniów to przede wszystkim serfowanie po stronach www, udział w grupach dyskusyjnych, gry komputerowe, ściąganie plików, wysyłanie listów elektronicznych (e-maili) i na końcu wyszukiwanie informacji. Mimo tego, że uczniowie wiedzą, iż właściwe wykorzystanie Internetu nie tylko na zajęciach szkolnych np. uzyskanie informacji ułatwia naukę ale przede wszystkim zwiększa wydajność naszej pracy i poprawia jej jakość. To właśnie dzięki Internetowi w błyskawiczny sposób pozyskujemy cenne dla nas informacje, mamy możliwość kontaktowania się z ludźmi w każdym miejscu i czasie. Jednak godziny spędzone w sieci to czas odebrany nauce, kolegom, rodzinie, wypoczynkowi. Niestety coraz częściej już się zdarza, że małe dzieci w wieku przedszkolnym spędzają nawet po kilka godzin dziennie przed komputerem.
Technika a w szczególności jej wytwory pomagają w pracy, nauce jednakże wykorzystywane nieumiejętnie prowadzą do uzależnienia. Wielogodzinne korzystanie z komputera lub nowinek technologicznych typu tablety, ipody smartfony itp. powoduje rozluźnienie więzi rodzinnych, szkodzi zdrowiu, prowadzi do rezygnacji z aktywnego wypoczynku, naraża na szkodliwe bodźce psychiczne zawarte w wielu programach lub grach komputerowych.
Nie należy oczywiście uczniom zabraniać korzystania ze zdobyczy techniki, ale należy nauczyć odpowiedniego korzystania z tych urządzeń.
Wirtualny świat – Internet ma zatem dwie strony jedną z korzyściami a drugą z zagrożeniami. Bardzo trudne nawet niemożliwe jest oddzielenie korzyści i zagrożeń. Dlatego też młodego człowieka a w szczególności ucznia należy nauczyć korzystania z dobrodziejstw techniki, oceny tego co jest dobre - przydatne i wartościowe, od tego co jest złe - nic nie warte i nie godne uwagi. Internet uważany jest za najbardziej demokratyczny środek przekazu, ponieważ brak w nim cenzury. Niesie to za sobą ogrom niebezpieczeństw. Oprócz informacji potrzebnych i przydatnych pojawiają się informacje kłamliwe i kontrowersyjne.
Bardzo często rodzice przez nadmiar obowiązków nie kontrolują korzystania przez swoje pociechy stron Internetowych przez co pojawiają się problemy wychowawcze. Największym problemem wychowawczym jest uzależnienie od komputera i Internetu co może doprowadzić do stopniowego zaniku więzi rodzinnych i kontaktów interpersonalnych, braku aktywnego wypoczynku oraz selekcji odbieranych informacji.
Mino wielu zagrożeń to mamy również i korzyści z wirtualnego świata min. możliwość rozwijania zainteresowań i zdolności uczniów, zdobywanie wiedzy, selekcjonowania odbioru informacji.
Dlatego też, nie zależnie od etapu edukacyjnego czy też podstawy programowej uczeń powinien znać wady i zalety komputera i Internetu. Powinien umieć wybierać informacje i materiały w zależności od swoich zainteresowań i potrzeb. Po zajęciach w szkole powinien wiedzieć, ze nie wszystko w Internecie jest dobre, ze należy ograniczać czas korzystania z komputera, nie należy korzystać z programów pirackich, lepiej wyjść z rówieśnikami na spacer, nie należy zastępować przyjaciół komputerem czy wirtualnym znajomym.
Sądzę, ze w dobie współczesnej technologii nie można jasno sprecyzować czy wirtualny świat jakim jest Internet to szansa czy zagrożenie. Na pewno jest szansą jeżeli tylko nauczymy dzieci – uczniów racjonalnego z niego korzystania nie będzie wówczas zagrożeniem.

III. Wnioski
III. 1. Korzyści ze stosowania komputera do poznania świata wirtualnego
1. Komputer ułatwia naukę. Wiele programów realizuje zasadę „bawiąc uczyć" tak efektywnie, że  dzieci nie uświadamiają sobie nawet procesu uczenia się.
2. Komputer umożliwia dostęp do ogromnych zasobów informacji.
Dzieci  wykazu­ją olbrzymie zdolności do chłonięcia infor­macji które nie mają sobie równych w żad­nym innym okresie ich życia. Dzięki, między innymi komputerowi, te niezwykłe zdolności mogą być wykorzystane. Rodzice po­winni zostać doradcami dziecka w korzysta­niu z komputera. Dziecko powinno nie tylko uczyć się wyszukiwania informacji, ale przede wszystkim uczyć oceniania ich wartości.
3. Komputer rozwija zainteresowania.
Rozwija samodzielność, dostarcza rozrywki i relaksuje. Ro­zumienie tego, jak pracuje komputer, umiejętność pracy z różnymi programami, to także talent. Dziecko może wówczas wykazać się w tej dziedzinie, może zabłysnąć.
4. Komputer stanowi nieocenioną pomoc.
Pomoc komputera jest także konieczna dla dzieci niesprawnych fizycz­nie, czy nie nadążających w rozwoju intelek­tualnym za rówieśnikami. Przy pomocy od­powiednich programów przeprowadza się  trening logopedyczny, pomaga się dzieciom w nauce czytania i pisania.
III.2. Zagrożenia wynikające z korzystania z komputera do poznania świata wirtualnego
         Zagrożenia płynące z użytkowania komputera to dość przewrotny temat, gdyż ogólnie wiadomo, iż informatyka ma wielkie znaczenie w rozwoju młodego człowieka a komputer jest pomocnym narzędziem w realizowaniu różnorodnych zadań związanych z rozwojem młodzieży. Należy jednak sobie uświadomić, że używanie narzędzi informatycznych wiąże się ze zjawiskami negatywnymi, na które zwrócić uwagę szczególnie powinni nauczyciele i rodzice.
Zagrożenia można podzielić na kilka rodzajów:
1.     Fizyczne - wzrok, postawa. Najbardziej narażone na problemy zdrowotne części ciała to: nadwyrężanie mięśni nadgarstka, naprężony kark, bóle dolnych części kręgosłupa, oczy - niewłaściwe oświetlenie powoduje męczenie się wzroku, bóle głowy i ogólne zmęczenie organizmu.
2.      Psychiczne - uzależnienie, wirtualna rzeczywistość oderwana od życia. Uzależniony od komputera nawet nie szuka związków z innymi ludźmi - szybko zastępuje mu je maszyna. W końcu zaczyna mieć do niej stosunek emocjonalny. Nie potrafi już normalnie komunikować się z innymi ludźmi i traci z nimi związki emocjonalne.
3.   Moralne - łatwy dostęp (niekontrolowany) do informacji
(np. pornografia).Tu też niezbędne są: bliskość i zainteresowanie tym, co robią podopieczni, aby można było we właściwym momencie interweniować.
4.     Społeczne - anonimowość i brak hamulców przy komputerze i w sieci często powodują zachowania nieetyczne.
5.      Intelektualne:
-  bezkrytyczne zaufanie do możliwości maszyny, Rozprzestrzeniają się czasem związane z komputerem przesądy, że komputer jest dobry na wszystko i wszystko może, nigdy się też nie myli.
-  "szok informacyjny". Chcąc nie chcąc, zaczynamy absorbować wiadomości przypadkowe, odkładając sobie w głowach bezwartościową papkę bardzo ważnych wiadomości o niczym.
III.3. Co powinna zrobić szkoła, aby zabezpieczyć przed złym wpływem komputera i Internetu?
1. Zabezpieczenia antywirusowe
Komputery w szkole powinny posiadać zainstalowane programy antywirusowe m.in.:
-         MKS vir – program antywirusowy zainstalowany na serwerze zabezpiecza wszystkie komputery w pracowni
-         PC-cillin – program antywirusowy
-         NOD32 – program antywirusowy
 
2. Zabezpieczenia przed niepożądanymi treściami takimi jak pornografia:
-         ISA Serwer – filtr pozwalający zablokować niepożądaną stronę – wystarczy wpisać adres takiej strony, aby nie można było jej wyświetlić
-         Toolbar rodzinny – program blokujący treści pornograficzne
To nauczyciele i rodzice powinni przekazywać dzieciom wiedzę, co do umiejętnego korzystania z dobrodziejstw technologii informacyjnej w sposób mądry i przemyślany. Nauczyciele i rodzice powinni zdać sobie sprawę, że ich rola w edukacji i wychowaniu młodych ludzi jest szczególna. Powinni pokierować tak procesem intelektualnym, aby być dla dzieci dobrym przewodnikiem w świecie komputerowej informacji.
         Należy zawsze zmierzać do tego, aby dzieci nie tylko biernie przyswajały przypadkowe wiadomości, ale zdolne były do formułowania własnych sądów i opinii. Bardzo często informacje pozyskane z komputera (zwłaszcza Internetu) są wykorzystywane do odrobienia zadania domowego. Natłok informacji jest tak duży, że samodzielna wnikliwa selekcja danych i umiejętne ich wykorzystanie przez dziecko, jest dla niego bardzo trudne. Dlatego rodzice powinni pomóc dziecku w domu weryfikować informacje.
         Następną bardzo ważną kwestią jest uczulenie dzieci na podstępy, które czyhają w kontaktach wirtualnych z innymi osobami, np. na tzw. czatach. Rozmowa z kimś po drugiej stronie monitora, to nie to samo co rozmowa z kolegą po drugiej stronie ławki szkolnej. Nauczyciele i rodzice powinni zadbać o bezpieczeństwo dziecka, nawet jeżeli sami nie korzystają z komputera. Warto zainteresować się jakie strony dziecko w  Sieci odwiedza. W przypadku młodszych dzieci dobrym pomysłem może być zainstalowanie oprogramowania filtrującego, które zablokuje dostęp do niepożądanych stron. Dobrze jest samemu odnaleźć interesujące strony i podsuwać je dzieciom. Małe dziecko nie jest w stanie sprawnie poruszać się po Sieci i odróżnić stron wartościowych od internetowych śmieci. Musimy mu zatem w tym pomóc i pokierować jego poszukiwaniami. Ta rola należy do rodziców i wychowawców.
BIBLIOGRAFIA:
I. DRUKI ZWARTE:
1. L. Wołoszynowa : „Problemy szkolnego startu w polskim zreformowanym systemie oświaty” oraz „Psychologia wychowawcza” 1977 nr 1 oraz „O umysłowej i społecznej gotowości dziecka do rozpoczęcia nauki – Badania oświatowe” 1979 nr 3.

2. Dz.U poz 803 z dnia 18 czerwca 2014 r : Rozporządzenie MEN: w/s podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół s.11.
3. CYBERŚWIAT: możliwości i zagrożenia / red. nauk. J. Bednarek, A. Andrzejewska.
4. CZŁOWIEK i psychologia / oprac. i red. J. Rybakiewicz. Bielsko Biała: Wydawnictwo Park, 2004. s. 427-436: Internet szanse i zagrożenia
5. DZIECIĘCY świat w Internecie potrzeby i niebezpieczeństwa / I. Pulak // W: Dziecko w świecie wiedzy, informacji i komunikacji / pod red. S. Juszczyka, I. Polewczyk. - Toruń : Wydawnictwo Adam Marszałek, 2007. s. 229-238.
6. INTERNET w społeczeństwie polskim: możliwości jego wykorzystania i zagrożenia M. WAWRZAK-CHODACZEK, D. DULEWICZ // W: Zagrożenia w wychowaniu i socjalizacji młodzieży oraz możliwości ich przezwyciężania / pod red. T. Sołtysiak. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, 2005.s.373-380
7. MULTIMEDIA w kształceniu / J. Bednarek. Warszawa:Wydawnictwo Naukowe PWN S.A., 2006. –s.265-288: Jakie są wyzwania społeczeństwa informacyjnego i zagrożenia stwarzane przez najnowsze technologie

II. ARTYKUŁY Z CZASOPISM:
8. Internet przestrzeń bez granic? Wychowawca 2003, nr 6
9. 10 NAJCZĘSTSZYCH zagrożeń internetowych W. Nowakowski Internet. – 2005, nr 1, s. 66-71
10. AGRESJA elektroniczna dzieci i młodzieży –różne wymiaryzjawiskaJ. Pyżalski// Dziecko Krzywdzone. –2009, nr 1, s. 12-26
11. BĄDŹ bezpieczny w Internecie: pomysł na projekt edukacyjny A. Dobraczyńska, Biblioteka w Szkole. 2009, nr 1, s. 20-27
12. CZY internet jest bezpieczny dla dziecka? / A. Grabowska // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. –2010, nr 1, s. 38-43
13. INTERNET a życie rodzinne / G. Delmanowicz // Wychowawca. –2009, nr 9, s. 20-24
14. INTERNET i gry komputerowe –szanse i zagrożenia (zestawienie bibliograficzne)/ S. Frost// Wszystko dla Szkoły. –2009, nr 11, s. 21-22
15. UZALEŻNIENI od cyberprzestrzeni/ B. Nowaczyk// Wszystko dla Szkoły. –2009, nr 11, s. 7-9
16. UZALEŻNIENIA od Internetu –problem wirtualny?/ P. Stasiński, J. Chodkiewicz // Świat Problemów. –2005, nr 6-7, s. 45-50