Subkultury młodzieżowe

Poniższy szkic jest próbą obserwacji subkultur młodzieżowych, obejmującym pewną pulę problemów i zagadnień:
1. Uczestnictwo w subkulturach.
2. Świat dorosłych a funkcjonowanie subkultur.
3. Czym są subkultury?
4. Typologia subkultur.
5. Subkultury a edukacja.

Subkultura stanowi fragment szeroko rozumianej kultury, jest jej wycinkiem tak jak Madonna, Andy Warhol czy Miles Davis. Subkultury to teksty kulturowe umiejscowione w opozycji do pop kultury, kultury masowej czy kultury reprezentowanej przez starsze pokolenia. Subkultura zawsze oznacza mniejszość i przestaje nią być gdy wchodzi w komercję. Takie zjawisko obserwuję w przypadku polskiego hip hopu. Jeśli istniał w podziemiu był muzyką niszową pozostawał subkulturą, ale gdy staje się szeroko dostępny za pośrednictwem telewizyjnych kanałów muzycznych i Internetu automatycznie przestaje być zjawiskiem subkulturowym. Kiedyś zapis dźwiękowy tej muzyki istniał w drugim obiegu, dzisiaj jest on zdecydowanie bardziej dostępny. Krótko mówiąc hip hop wychodzi poza jego ramy i wkracza w obszar ogólnodostępnej kultury masowej. Podobne mechanizmy dotyczyły muzyki rockowej. W latach sześćdziesiątych XX wieku była zdecydowanie subkulturą (Woodstock), dzisiaj wielu rockmanów działa w sferze oficjalnego przemysłu muzycznego.
Jak wyjaśnić przyczyny powstawania subkultur ? Jest to reakcja młodego pokolenia na świat dorosłych, manifestacja jego odrębności i niezadowolenia. Dorośli posiadają władzę i mechanizmy jej utrzymania, młode pokolenie nie ma takich instrumentów. Wobec takiego układu świata w sferze kultur pokoleniowych rodzi się konflikt. Młode pokolenie akcentuje brak zrozumienia jego potrzeb czy pragnień. Zatem subkultura to prezentacja własnego spojrzenia i oceny rzeczywistości. Teksty hip hopowe (czasem z wulgaryzmami) dokonują opisu tej społeczno - kulturowej przestrzeni, przygotowanej przez dorosłych. Starsze pokolenie często nie kryje swojego zbulwersowania. W komentarzach często słyszę: „Ta dzisiejsza rozwydrzona młodzież” albo „Jak ja byłam (byłem) w ich wieku to takie zachowanie było nie do pomyślenia”. Ale oni też kiedyś byli młodzi i być może podobne opinie słyszeli o sobie. I może tez byli mniej lub bardziej związani z subkulturami np rockiem, który dawniej w całości subkulturą pozostawał. Taki jest pokrótce mechanizm współistnienia dwóch czy nawet trzech pokoleń w jednej przestrzeni czasowej.

Uczestnictwo w subkulturach

Proponuję następującą typologizację:
1. Całkowita współzależność z subkulturą czyli przyjmowanie wszystkiego, co wpisane jest w ofertę subkulturoweą, a więc całego stylu subkulturowego.
2. Pozerstwo czyli udawanie kogoś kim w rzeczywistości się nie jest. Młodzi ludzie z tzw. dobrych domów. Najdroższe ciuchy, najdroższy sprzęt – deskorolki, rowery bmx, urządzenia odtwarzające muzykę, najnowsze smartfony. Taki chwilowy odskok od bogatych rodziców. I „zabawy” na deskorolce w przejściach podziemnych.
3. Sporadyczne kontakty z subkulturą ograniczające się np. do słuchania muzyki współtworzącej dana subkulturę. Szesnastoletnia gimnazjalistka słucha czasem hip hopu (bo odpowiadają jej słowa opisujące świat), ale daleka jest od całkowitej tożsamości subkulturowej.
4. Obojętność subkulturowa.
Uczestnictwo subkulturowe w większości przypadków pokrywa się ze środowiskiem społeczno – kulturowym tożsamym dla młodego człowieka. Działa to jak matryca odbijająca rzeczywistość, w której porusza się młody człowiek. Często z patologii społecznej wynika zainteresowanie hip hopem czy poszczególnymi odmianami muzyki klubowej (np. drum’n’bass). Ta tożsamość subkulturowa przybiera ostrzejszy wymiar tam, gdzie następuje zachwianie równowagi zewnętrznego świata, a więc tam gdzie transmisja przekazywanych wartości ulega zdeformowaniu, albo inaczej nie ma żadnych pozytywnych impulsów w relacji starsze – młodsze pokolenie. Bez właściwej trajektorii w przekazie wartości młoda osoba zaczyna sama poszukiwania, a obowiązki wychowawcze często przejmuje ulica, a stąd bardzo blisko do subkultur. Ale można wyboru subkulturowego dokonać w sytuacjach, kiedy rodzice pozwalają na dużą swobodę w podejmowaniu samodzielnych decyzji lub też z nadmiaru opiekuńczości rodziców. Młody człowiek myśli: „Mam wszystko, ale mnie to potwornie już nudzi”.
Zresztą samo powstawanie muzycznych subkultur młodzieżowych związane jest z podłożem społeczno – kulturowym. Bo przecież rap i i hip hop krystalizowały się w w tej części Harlemu w Nowym Jorku, zamieszkiwanym przez biedotę murzyńską i portorykańską. To był przecież rodzaj buntu przeciw tym którzy są silni, bogaci, mają przewagę w hierarchii społecznej.

Świat dorosłych a funkcjonowanie subkultur

1. Starsza osoba jest zaskoczona czy zdziwiona rozmową młodych ludzi. Całkowicie lub częściowo nie rozumie tego kodu językowego. Symbolem słownym stały się przymiotnik zajebisty i przysłówek zajebiście. Ale dzisiaj te określenia przenikają i są przyjmowane przez język dorosłych. Nowomowa jest zjawiskiem powszechnym. Wyobrażam sobie scenkę, w której dziecko w wieku przedszkolnym zwróci się do rówieśnika w piaskownicy lub na plaży: „Masz zajebiste foremki”.
2. Dorośli mogą tolerować istnienie subkultur jako zjawisko prawidłowe, odwołując się do własnej młodości.
3. Dorośli mogą być zainteresowani istnieniem subkultur w sensie komercyjnym, bo czerpią z nich zysk. Hip hop to muzyka i moda lub inaczej hip hop stał się przemysłem.
Do tego momentu wszystko jest w porządku. Znacznie gorzej gdy tożsamość subkulturowa dotyka problemu narkomanii. A tym też dla zysków zainteresowani są dorośli. Właściwie nie ma tzw. imprezy hip hopowej czy klubowej bez udziału narkotyków. Dla niektórych uczestników subkulturowych używanie narkotyków jest czymś nierozłącznym i oczywistym. Sam język subkulturowy ma w swoim systemie znaczeniowym bogate nazewnictwo „narkotykowe”. Takie, które ustawia się w opozycji do właściwego języka dorosłych, po to by dorośli nie mogli z takiego przekazu korzystać i go rozumieć.

Czym są subkultury?

Subkultury odzwierciedlają społeczno – kulturową rzeczywistość świata. Teksty hip hopowe przedstawiają beznadziejność usytuowania młodego pokolenia w sferze codziennego życia, którym sterują czy wręcz manipulują dorośli. Ta sytuacja zastana przez młode pokolenie jest dosyć żałosna. To świat nafaszerowany niebezpieczeństwami: bezrobociem, korupcją, politycznymi deklaracjami bez przełożenia na fakty.
Całościowe, kompleksowe poznanie subkultury jest skomplikowaną operacją wielopłaszczyznowej analizy jej przypadku.
Samo istnienie subkultur nie jest jakimś nowym zjawiskiem, bo zawsze pojawiała się mniejszość stanowiąca zerwanie więzi z tą panującą większością. Czująca i manifestująca swoją odrębność. Ale chyba pod koniec XX wieku struktury subkulturowe przyjęły wyraźniejszy, ostrzejszy wymiar.

Typologia subkultur

Typologia subkultur zależy od przyjętych kryteriów.

1. Subkultury muzyczne i niemuzyczne.
Często nazwa gatunku muzycznego pokrywa się z nazwą subkultury. Dokonuję tu prostego dwubiegunowego zróżnicowania na muzykę klubową i hip hop z ich zwielokrotnionymi subkulturowymi odmianami.
Subkultury niemuzyczne to takie, które w swoim znaczeniu nie identyfikują się ze stylem muzycznym np. gracze komputerowi, uczestnicy ruchów ekologicznych czy zafascynowani sektami. Oczywiście może pojawiać się tu muzyka (w grach komputerowych), ale jest to zjawisko śladowe, marginalne.

2. Subkultury łagodne i brutalne.
Subkultury łagodne to gracze komputerowi, młodzieżowe ruchy ekologiczne, sekty i młodzieżowi sympatycy partii politycznych . Subkultury brutalne to te, które kojarzą się z przejawami siły i agresji. Tzw. kibole szczególnie w miastach, gdzie na tym samym poziomie rozgrywek ligii piłkarskiej występowały lub aktualnie występują dwie drużyny (w Łodzi – Widzew i ŁKS, w Warszawie – Legia i Polonia, w Krakowie – Wisła i Cracovia) i sympatycy skrajnie prawicowych partii politycznych.

Subkultury a edukacja

Na poziomie dyskursu naukowego znajdujemy w pedagogicznej literaturze przedmiotu, pewną pulę tekstów o podejmowanych próbach rekonstrukcji problemu. Ale niestety na poziomie kadry nauczycielskiej w klasach 4 – 6 szkoły podstawowej i gimnazjum problem subkultur pozostaje niezauważalny, znikomy czy nieistotny. Nauczyciel wymaga posłuszeństwa, dyscypliny i przede wszystkim wiedzy, tej mierzalnej na sprawdzianie w klasie szóstej szkoły podstawowej i na egzaminie gimnazjalnym, no bo są rankingi, a testy trzeba najlepiej rozwiązać, żeby szkoła „A” była lepsza od szkoły „B”, „C” i „D” na tym samym osiedlu, żeby była najlepsza w dzielnicy, mieście i województwie. A więc uczymy pod testy a osobowość, pragnienia dziecka czy gimnazjalisty się nie liczą. A może młody człowiek nierozumiany przez najbliższe otoczenie i szkołę trafia do „nowych” atrakcyjniejszych subkulturowych wychowawców.