Nauczanie słownictwa i jego efektywne zapamiętywanie

Dziś, gdy podstawowym celem nauki jest umiejętność skutecznego porozumiewania się i dążymy do rozwinięcia u uczniów kompetencji komunikacyjnej, słownictwo odgrywa w nauczaniu bardzo dużą rolę. Braki leksykalne najsilniej uszkadzają, a niekiedy blokują przekaz. Wynika stąd konieczność konsekwentnego prowadzenia stałej, regularnej pracy nad wzbogacaniem słownictwa uczniów, tym bardziej, że bez ćwiczeń leksykalnych nie będzie możliwy dalszy rozwój sprawności mówienia, słuchania ze zrozumieniem, czytania i pisania.
Naukę słownictwa prowadzi się w trzech etapach:
ETAP I- wprowadzanie nowego słownictwa
ETAP II- utrwalanie nowego słownictwa
ETAP III- powtarzanie i utrwalanie słownictwa wcześniej opanowanego.
Wprowadzanie nowego słownictwa
Prezentacja nowego słownictwa może przybrać różne formy w zależności od poziomu zaawansowania uczniów.
Oto podstawowe sposoby prezentacji nowej leksyki:
SPOSÓB 1: Wskazanie przedmiotu
Polega on na zilustrowaniu znaczenia wypowiadanego wyrazu poprzez prezentacje przedmiotu, który ten wyraz oznacza.
SPOSÓB 2: Pokazanie obrazka
Polega on na zilustrowaniu znaczenia wypowiadanego wyrazu za pomocą planszy, mapy, obrazka, plakatu, widokówki czy po prostu fotografii.
SPOSÓB 3: Ilustracja za pomocą gestu i mimiki
Sposób ten polega na przekazaniu znaczenia wyrazu za pomocą środków niewerbalnych: gestu, wyrazu twarzy, pozy.
Te trzy pierwsze sposoby można wykorzystać najwcześniej, to znaczy w pracy z początkującymi. Przydatne są także w pracy z dziećmi. Następne dwa sposoby przydatne są w pracy z uczniami, którzy już poznali podstawy języka, ale wciąż są jeszcze na poziomie elementarnym.
SPOSÓB 4: Synonim
Sposób ten polega na objaśnieniu znaczenia nowego wyrazu poprzez podanie innego wyrazu, którego znaczenie uczniowie rozumieją, a który znaczy mniej więcej to samo.
SPOSÓB 5: Antonim
Sposób ten polega na objaśnieniu znaczenia nowego wyrazu poprzez podanie jego przeciwieństwa.
Dla uczniów średnio zaawansowanych nadają się jeszcze inne dwa sposoby.
SPOSÓB 6: Objaśnienie
Sposób ten polega na opowiedzeniu o tym, co oznacza dany wyraz za pomocą krótkiej wypowiedzi lub dialogu.
SPOSÓB 7: Definicja
Sposób ten, również odpowiedni dla średnio zaawansowanych i zaawansowanych uczniów, polega na podaniu definicji danego wyrazu.
W każdym przypadku pojawienia się trudności w zrozumieniu, wymienionym sposobom może towarzyszyć polski odpowiednik.
SPOSÓB 8: Polski odpowiednik
Sposób ten polega na podaniu odpowiednika (tłumaczenia) danego słowa w języku ojczystym.
TECHNIKI NAUCZANIA SŁOWNICTWA
Omówione sposoby prezentacji nowego materiału leksykalnego można wspomóc kilkoma dodatkowymi technikami ćwiczeniowymi ułatwiającymi zapamiętywanie nowym wyrazów.
Wymyśl kształt- po wprowadzeniu nowego wyrazu prosimy uczniów, aby starali się zapisać ten wyraz w taki sposób, który skojarzy im zapis ze znaczeniem wyrazu i tym samym ułatwi zapamiętywanie.
Skojarz wyraz z imieniem na daną literę- ćwiczenie to utrwala nowy materiał leksykalny poprzez kojarzenie nowego wyrazu z imieniem zaczynającym się na tę samą literę.
Skojarz wyraz z zawodem- ćwiczenie to utrwala słownictwo poprzez kojarzenie nowego wyrazu z jednym z typowo wykonywanych zawodów.
Skojarz wyraz z pomieszczeniem- ćwiczenie to utrwala nowy materiał poprzez kojarzenie nowego wyrazu z jednym z pomieszczeń w obszernym mieszkaniu czy domu.
Rysunek- ćwiczenie to polega na umieszczeniu obok nowego wyrazu rysunku, który pozwoli uczniowi lepiej zapamiętać znaczenie nowego słowa.
NAUCZANIE SŁOWNICTWA W ZALEŻNOŚCI OD RODZAJÓW PAMIĘCI
Wyróżniamy trzy typy pamięci: pamięć wzrokowa, słuchowa i dotykowa.
Aby efektywnie nauczyć się nowego słownictwa w języku obcym należy sprawdzić jaką pamięć mają uczniowie czyli w jaki sposób najłatwiej im zapamiętać dane słownictwo.
Uczniowie z pamięcią wzrokową: uczniowie ci najlepiej przyswajają nowe słownictwo gdy zobrazujemy im dany wyraz (np. rzeczownik) za pomocą rysunku, obrazka, widokówki, planszy itp., lub za pomocą gestów, mimiki przedstawiające czynności (lub też obrazki, które przedstawiają czynność). Dla tych uczniów zaleca się zapisywanie nowego słownictwa w zeszycie, podkreślenie go, napisanie go przejrzyście oraz drukowanymi literami, używanie różnych kolorów, rysowanie obrazków objaśniające nowe znaczenie, grupowanie słownictwa zgodnie z tematyką, kojarzenie słownictwa z przedmiotami i tworzenie w głowie historyjki, zapisywanie słówek na małych karteczkach a na ich odwrocie jego tłumaczenie, rozwieszanie karteczek zawierające nowe słownictwo w pomieszczeniach gdzie uczeń najwięcej przebywa, kojarzenie nowego słówka ze słówkiem z innego języka (ale który należy do tej samej rodziny językowej), , czytanie książek i czasopism w języku obcym.
Uczniowie z pamięcią słuchową: słuchanie radia, telewizji oraz filmów w oryginalnej wersji językowej, nagrywanie słówek na kasetę i częste przesłuchiwanie jej, uczenie się słownictwa metodą Callana (ciągłe powtarzanie tych samy słówek w różnych strukturach gramatycznych), powtarzanie, słuchanie nauczyciela, który mówi w języku obcym, kojarzenie słówek ze słówkami z innego języka, które brzmią podobnie.
Uczniowie z pamięcią dotykową: uczniowie z pamięcią dotykową uczą się najlepiej poprzez dotykanie różnych przedmiotów związanych ze słownictwem z danej lekcji, odgrywanie scenek i różnych ról wykorzystując nowe słownictwo, uczenie metodą TPR (np. słownictwo związane z różnym czynnościami- uczniowie wykonują polecenia nauczyciela np. wstań, otwórz drzwi, pokoloruj obrazek na dany kolor, dotknij swoją głowę itp.)