Nowe spojrzenie na zabawę dydaktyczną

Współczesne poglądy na zabawę dydaktyczną

Dawniejsze teorie zabawy uwzględniały przede wszystkim biologiczne podłoże zabawy i momenty współczesne dla zabaw zwierząt i ludzi. We współczesnej psychologii podkreśla się raczej jakościowy różnice, jakie istnieją między zabawami w świecie zwierzęcym i ludzkim. Współcześni badacze zwracają również uwagę na współczesne źródła zabaw dziecięcych, na ich zależność od kultury i środowiska, w jakim dziecko żyje. Związki zabawy z rzeczywistością, to jest z warunkami społeczno- kulturowymi i środowiskiem wychowawczym, w którym dziecko wzrasta, są przedmiotami rozwiązań psychologów o orientacji materialistycznej. Zabawa jest w ich mniemaniu swoistą formą działalności, która ma odrębny charakter na różnych stopniach i poziomach rozwoju organizmów żywych.
Wiele zabaw dziecięcych nawiązuje do społecznej treści pracy ludzkiej, stanowiąc zarazem w pewnym sensie przygotowanie do pracy. Znaczenie zabawy w życiu dziecka nie ogranicza się jednak do tej funkcji przygotowawczej. Zabawa dostarcza dziecku radosnych przeżyć, a jednocześnie jest działalnością niezbędną do prawidłowego rozwoju psychicznego dziecka. W zabawie dziecko wyraża swe uczucia i pragnienia, jest ona dla niego także przejawem wyobraźni, zdolności twórczych i ciekawości umysłu.1
Z najbliższego otoczenia i z codziennego życia dziecko czerpie tematy swych zabaw, a wraz z wiekiem coraz szerzej mierze odtwarza w swych zabawach działalności osób dorosłych, ich czynności zawodowe i stosunki między ludźmi. Zabawa jest, więc- jak powiada D.B. Elkonin- „specyficzną formą więzi dziecka ze społeczeństwem”. 2
S Szuman podkreślał natomiast związki między zabawą a czynnością uczucia się oraz korzyści wypływające z „dobrej zabawy” dla umysłowego, uczuciowego i społecznego rozwoju dziecka. Według niego na treść i formę zabaw wpływają wszystkie cztery czynniki rozwojowe:

1) D. Al-Khamisy
2)D.B. Elkonin „ Niektóre wyniki badań rozwoju psychicznego dziecka w wieku przedszkolnym” wyd. PWN, Warszawa 1969 r.

• Wrodzone zadatki i takie tendencje, jak odruch orientacyjny czy też odruch swobody zabawy
• Środowisko społeczne
• Oddziaływanie wychowawcze
• Aktywność własna dziecka. 1
S Szuman pisze, że każda zabawa jest wyrazem potrzeby bawienia się, działalnością, którą się aktualizuje mniej lub bardziej impulsywne i samoistne w rozmaitych sytuacjach, zależnie od danych warunków jest ona czymś, w czym inicjatywa i własna pomysłowość dziecka odgrywa i powinna odgrywać jakąś istną rolę, ale jest także taką działalnością, w której dziecko się trudni i powinno się trudnić, żeby osiągnąć swoje zamierzenia.2
Zabawa jako szczególny sposób rozwijania przez dziecko własnej aktywności umożliwia dziecku działanie, a przez to zdobywania doświadczeń oraz wiedzy i umiejętności.3

1) D. Al- Khamisy
2)S. Szuman „ o czynnikach kształtujących psychologię dziecka w przedszkolu” wyd. PWN, Warszawa 1964 r.
3) D. Al- Khamisy

Przykład zabawy dydaktycznej:

Scenariusz zabawy dydaktycznej ( stymulowanie odczytywania emocji poprzez zabawę dydaktyczną)

Temat: Królestwo uczuć
Cel ogólny: dziecko potrafi odczytać trzy emocje ( smutek, złość, radość)
Cele operacyjne:
Dziecko potrafi:
• Wymienić poznane uczucia
• Zapamiętać i nazwać nazwy wiosek
• Pracować w grupie
• Bawić się w grupie
Grupa wiekowa: 5 latki
Liczba dzieci - do 25
Metoda:
• Słowna
• Czynna
Forma pracy:
• Zbiorowa
• Grupowa
Środki dydaktyczne:
Strój króla ( wystarczy korona lub peleryna). Kredki, farby, kolorowy papier, kartony z brystolu, nożyczki, klej

Realizacja zabawy:

Czynności przygotowawcze:
Wykonanie z papieru korony, a z bibuły peleryny.

Czynności organizacyjny
Nauczyciel mówi dzieciom, że to ona będzie królem, a dzieci będą jego gośćmi z dalekiego kraju.

Czynności zasadnicze:
Nauczyciel prosi dzieci, aby usiadły na dywanie i poczekały na oczekiwanego gościa. Do Sali wchodzi król. Witając się z dziećmi przedstawia się jako Król Uczuć. Król opowiada dzieciom o swoim królestwie. Składa się ono z trzech wiosek, które otaczają zamek. Każda z osad nazwana jest uczuciem. Tak, wiec jest tam wioska Złości, wiosna Smutku, wiosna Radości. Nazwy pochodzą od zachowań i uczuć jego mieszkańców. Król ma tylko jeden problem. Musi znaleźć osoby, które pomogą mu ustalić, która z wiosek jest którą. Prosi dzieci o to by razem z nim udały się do królestwa i pomogły mu.
Dzieci łapią się za ręce i samolotem Królewskich Linii Lotniczych odlatują do zamku. Po przybyciu na miejsce i zapoznaniu się z królestwem, dzieci są dzielone na trzy grupy. Każda z grup ma za zadanie przedstawić zachowanie mieszkańców swojej osady ( scenki dramowe). Mogą również wykonać dekoracje związane z tematyką ich wioski.
Dzieci muszą tak przedstawić „swoją „ osadę, aby reszta dzieci mogła odczytać te uczucie. Scenki przedstawiane są w kolejności: złość, smutek, radość.

Czynności finalizujące:
Króle bardzo dziękuje swoim pomocnikom za bardzo dobrze wykonane zadanie i odprowadza dzieci z powrotem do samolotu, żeby mogły wrócić do swojego przedszkola.

Zakończenie:
Po powrocie do Sali nauczyciel pyta dzieci gdzie były, co robiły i czy udało im się wykonać swoje zadanie. Należałoby również zapytać dzieci, jakie uczucie przedstawiały, które z nich zdarzają im się najczęściej i w jakich sytuacjach. Dzieci sprzątają sale, a prace wykonywane przez nie w grupach wieszane są na tablicy.