Dostosowanie form i metod pracy do ucznia z nadpobudliwością psychoruchową ( ADHD)

Zdaniem R. Barkleya ADHD to spektrum zaburzeń funkcji poznawczych, które << ma swoje źródło w niezdolności kontrolowania własnego zachowania w teraźniejszości, przez co chory nie jest w stanie sprostać wymogom w przyszłości >> ( zob. M. Kutscher, 2008, s.16)
Według H. Spionek nadpobudliwość przejawia się << bądź
w całym zachowaniu dziecka, bądź w różnych jego sferach
w postaci nadpobudliwości ruchowej, poznawczej lub emocjonalnej >>( zob. A. Paszkiewicz, M. Łobacz, 2013, s.193)
W polskim systemie oświatowym, uczeń mający zdiagnozowaną nadpobudliwość psychoruchową (ADHD), otrzymuje z poradni psychologiczno-pedagogicznej opinię, w której zawarte są informacje na temat charakterystycznych symptomów zespołu nadpobudliwości psychoruchowych z zaburzeniami koncentracji uwagi.
Symptomy te mogą dotyczyć:
A) zaburzeń uwagi,
B) nadmiernej impulsywności,
C) nadruchliwości;
Zaburzenia uwagi należy rozumieć, jako << słabszą zdolność do koncentrowania się na wykonanym zadaniu >> ( zob. MEN, 2010, s.239)
U dziecka, które ma zaburzoną uwagę, mogą wystąpić takie trudności, jak:
1. problemy ze skupieniem uwagi na konkretnym bodźcu,
2. trudności z wyborem najważniejszego bodźca,
3. zapominanie poleceń, gubienie oraz zapominanie przedmiotów,
4. trudności z utrzymanie ciągłej uwagi podczas wykonywania określonego zadania,
5. trudności z organizowaniem sobie czasu pracy, nauki
i zabawy,
6. szybkie przerywanie rozpoczętego zadania, lub przechodzenie do kolejnego zadania bez niedokończenia poprzedniego zadania;
Przez nadmierną impulsywność należy rozumieć << brak zdolności do zahamowania rekcji >> ( zob. MEN, 2010, s.240)
U ucznia, u którego stwierdzono nadmierną impulsywność, mogą pojawić się następujące trudności:
a) przerywanie innym uczniom podczas ich wypowiedzi,
b) działanie bez zastanowienia ( pod wpływem nagłego bodźca),
c) niecierpliwość,
d) nadmierna gadatliwość ( tzw. słowotok),
e) brak umiejętności planowania działań,
f) częsta zmiana różnych zajęć,
g) trudności z zaczekaniem na swoją kolej ( na przykład zabaw grupowych);
Ostatnim z elementów jest nadruchliwość, przez którą należy rozumieć << niczym nie uzasadniona aktywność ruchowa w porównaniu z innymi dziećmi w danej grupie wiekowej >>
( zob. MEN, 2010, s. 240)
Nadruchliwość u ucznia ze zdiagnozowanym ADHD przejawia się:
1. częstą potrzebą ruchu,
2. manipulowaniem różnymi przedmiotami ( na przykład długopisem),
3. nadmierną gadatliwością ( nadruchliwość w obrębie mięśni języka),
4. trudnościami ze spokojnym bawieniem się, nadmierną hałaśliwością,
5. nadaktywnością ruchową podczas siedzenia w ławce
( wiercenie się, kręcenie, wymachiwanie rękami i nogami, częste wstawanie, wychodzenie z ławki, bieganie po klasie ),
6. zaczepianie innych osób, potrącanie ich, dotykanie;
Uczeń posiadający opinię o nadpobudliwości psychoruchowej
( ADHD) opanowuje umiejętności i wiadomości wynikające
z podstawy programowej dla kształcenia ogólnego.
Należy pamiętać, że nauczyciele powinni dostosować uczniowi warunki kształcenia do jego możliwości psychofizycznych i tempa pracy oraz dostosować wymagania edukacyjne, niezbędne do uzyskania przez ucznia ocen klasyfikacyjnych (półrocznych i końcowych).
Powinni także stwarzać uczniowi optymalne warunki do częstego powtarzania oraz utrwalania materiału lekcyjnego, udzielać mu krótkich i nieskomplikowanych komunikatów, monitorować jego postępy pracy, a w razie konieczności przywoływać jego uwagę.
W pracy z uczniem z nadpobudliwością psychoruchową warto stosować techniki pamięciowe, takie jak: mapy myśli, metoda łańcucha, metoda haków) w celu zdobywania i zapamiętywania ważnych informacji oraz pojęć.
Uczniowie z nadpobudliwością psychoruchową często dobrze się uczą w aktywnych sytuacjach dydaktycznych, takich jak: przygotowywanie inscenizacji i odgrywanie ról, wykorzystując takie środki ekspresji, jak ruch, dotyk czy gest.
W pracy z uczniem z nadpobudliwością psychoruchową nauczyciele powinni stosować następujące zasady:
1. regularności,
2. powtórzeń,
3. jasno sprecyzowanych reguł i norm,
4. konsekwencji działania,
5. indywidualizacji,
6. stosowania pozytywnych wzmocnień,
7. właściwej komunikacji,
8. stwarzania uczniowi możliwości odniesienia sukcesu,
9. aktywizowania do pracy,
10. naprzemienności wysiłku i odpoczynku,
11. współpracy z rodzicami.
Do najważniejszych celów w pracy z uczniem
z nadpobudliwością psychoruchową należą cele edukacyjne wynikające z realizacji podstawy programowej oraz cele terapeutyczne, takie jak:
a) zapewnienie uczniowi poczucia bezpieczeństwa,
b) zapewnienie uczniowi akceptacji przez grupę rówieśniczą, na przykład klasę, do której uczęszcza,
c) rozwijanie mocnych stron ucznia,
d) zwiększenie motywacji do nauki,
e) umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach,
f) umiejętność nazywania i rozpoznawania uczuć własnych
i innych osób, umiejętność współpracy w grupie,
g) rozbudzenie zainteresowań ucznia i zaangażowanie go do wspólnej pracy,
h) zapewnienie uczniowi możliwość odniesienia sukcesu;

Literatura:
Baranowska, W. ( red.). ( 2007). ADHD- prawie normalne życie. Łódź.
Wydawnictwo Szkoły Humanistyczno- Ekonomicznej w Łodzi.
Borecka- Biernat, D. ( red. nauk.). ( 2011). Zaburzenia
w zachowaniu dzieci i młodzieży w kontekście trudnych sytuacji szkolnych i pozaszkolnych. Kraków. Impuls.
Kutschner, M.L. ( 2009). ADHD. Naucz się żyć z ADHD. Warszawa. Liber.
Paszkiewicz, A. Łobacz, M. ( 2013). Uczeń o specjalnych potrzebach wychowawczych w klasie szkolnej. Warszawa. Difin.
Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Materiały dla nauczycieli ( 2010). Warszawa. Ministerstwo Edukacji Narodowej.
Specjalne potrzeby edukacyjne. Prawne ABC dyrektora przedszkola, szkoły i placówki. ( 2010). Warszawa. MEN.