Krótki wykład retoryki. Scenariusz lekcji w klasie I liceum

Magdalena Szmich
Scenariusz lekcji w klasie I liceum

Temat lekcji: Krótki wykład retoryki

Cele operacyjne:
Uczeń:
- wie, czym zajmuje się retoryka
- potrafi wskazać najważniejszych teoretyków i mówców starożytnych
- poznaje trzy odmiany mów: doradcze,, sadowe i popisowe
- wie, w jaki sposób budować wypowiedź o charakterze perswazyjnym
- rozumie pojęcia: argumentacja rzeczowa, logiczna (indukcja i dedukcja) i emocjonalna, erystyka
Metody:
- wykład
- ćwiczeń praktycznych
- heureza
- dyskusja
Formy pracy:
- indywidualna
Środki dydaktyczne:
- podręcznik

Przebieg lekcji

I Faza wprowadzająca
1. Zagajenie, sprawdzenie obecności.
2. Poinformowanie o temacie i przebiegu lekcji.
II Faza realizacyjna
1. Zapisanie na tablicy motta z przysłowia łacińskiego: „Poetą człowiek się rodzi, mówcą się staje”. – próba interpretacji.
2. Zaznajomienie uczniów z terminem: retoryka, poznanie jej znaczenia i funkcji.
3. Krótki wykład retoryki:
Retoryka to sztuki ozdobnego wysławiania się. Wykształciła się ona ponad dwa i pół tysiąca lat temu na greckiej agorze i towarzyszy ludzkości do dziś. Od zarania dziejów stanowiła ona ważny punkt w życiu każdej społeczności, bowiem sztuka pięknego mówienia decydowała o słuszności i prawdziwości słów wypowiadanych podczas przemówień czy kazań. Pojęcie retoryki skonkretyzował w czasach starożytnych Arystoteles. W swoim dziele opisał czym jest retoryka, wskazał zasady, które musi przestrzegać mówca, aby jego działania odniosły właściwy skutek. Dostrzegł ważny aspekt logiczny istotny podczas argumentacji, rolę statusu społecznego mówcy oraz istotę szacunku dla audytorium. Dzięki Arystotelesowi retoryka została włączona do tego samego typu nauk co poetyka i dialektyka. Założenia Arystotelesa były idealistyczne. Tworząc swoje dzieło zakładał, że retoryka ma służyć dobru, gdzie mówca powinien opierać się na prawdomówności i przestrzeganiu zasad etyki. W tym celu kreował retoryczność w oparciu o greckie sądownictwo. Przemowy stały się sposobem odzyskania własnego mienia w sprawach dotyczących utraty majątku. Osoba poszkodowana była pozbawiona adwokata i sama musiała przekonać sąd o słuszności własnych świadczeń. Jedną z takich osób był Demostenes – najwybitniejszy mówca starożytnej Grecji. Do przemówień przygotowywał się w sposób dość specyficzny, bowiem wadę wymowy korygował po przez ćwiczenie swoich przemówień z kamieniami w ustach. Aby każdą chwilę wykorzystać na powtarzanie swej mowy zgolił połowę zarostu na twarzy i głowie. Tygodnie przygotowań okazały się przynieść zamierzony skutek, bowiem Demostenes wygrał proces, jednak to przemówienia polityczne wpłynęły na jego popularność. W starożytności to właśnie Demostenes został ogłoszony najwybitniejszym retorykiem i choć sztuka ta jest w pełni aktywna także dziś to trudno wskazać osobę, która zasłużyła na to miano.
4. Zapoznanie z różnymi rodzajami mów:
a. doradcze, dotyczące spraw polityki
b. sądowe (oskarżycielskie, obrończe)
c. popisowe (pochwalne) czy okolicznościowe
5. Praca wspólna nad ćwiczeniem 1. Zamieszczonym w podręczniku na s. 93 i 3, s. 94.
6. Dyskusja: W jaki sposób trzeba przemawiać, aby to, co mówimy, dotarło do odbiorcy?
7. Zapisanie wniosków:
a. zebranie i zgromadzenie materiału rzeczowego, potrzebnego do przygotowanie przemówienia, budowanie argumentacji, szukanie kontrargumentów
b. stworzenie schematu kompozycyjnego wystąpienia (wstęp, rozwinięcie, zakończenie) w formie pisemnej.
c. dobranie odpowiedniego słownictwa do wypowiedzi
d. opanowanie pamięciowe tekstu, jego zrozumienie
e. dbanie o poprawną artykulacje i modulację głosu
8. Zapoznanie z rodzajami argumentacji: rzeczowej, logicznej i emocjonalnej, poznanie funkcji erystyki.

III Faza podsumowująca
1. Podsumowanie i ocena aktywności uczniów.