Budowanie systemu wartości

Dziecko rodząc się nie ma ukształtowanej skali wartości. Uczenie się postępowania w sposób społecznie aprobowany jest długim procesem, który rozciąga się aż po adolescencję. Zanim dzieci zaczną chodzić do szkoły, oczekuje się od nich, że będą umiały odróżnić dobro od zła w prostych sytuacjach. Przed końcem dzieciństwa powinny mieć rozwiniętą skalę wartości i ukształtowane sumienie, tak aby się nimi mogły kierować, gdy będą musiały podejmować decyzje moralne. Postępowanie moralne to postępowanie zgodne z kodeksem moralnym grupy, w której dziecko przebywa. Postępowanie niemoralne to postępowanie niezgodne z oczekiwaniami społecznymi, które wynikają z braku poczucia obowiązku, aby się do nich dostosować.
Wartości moralne dokonują się na tej samej zasadzie, na jakiej wydzielamy normy moralne spośród innych norm. Wartości moralne to wszystkie takie stany rzeczy, których wystąpienie w życiu jednostki jest przez nią cenione. Nie ma takich wartości, których uznawanie byłoby charakterystyczne dla jakiegoś określonego wieku.
Rodzina to najpierwszy, ale nie jedyny wyznacznik treści dziecięcych. Każda epoka przynosi nowe wartości. Rozwój ich nie dotyczy samych wartości, lecz procesów przyswajania ich przez dzieci. Dziecko przejmuje takie wartości, jakie przypisuje znaczącym osobom z otoczenia.
Wszystko to, co dziecko otacza, z czym się styka bezpośrednio i co dzieje się wokół niego, ma znaczący wplyw na rozwój jego procesów psychicznych, kształtowanie pojęć oraz zachowanie w różnych sytuacjach.
Wczesne interakcje społeczne występują w obrębie rodziny. Dzieci uczą się od rodziców, rodzeństwa i innych członków rodziny, co jest właściwe, a co niewłaściwe. To tutaj dowiaduje się, co jest dobre, a co złe. Niejednokrotnie rodzice są wzorem dla swoich dzieci.
W miarę jak interakcje społeczne z rówieśnikami są coraz częstsze, zwiększa się także ich wpływ. Gdy dzieci zaczynają chodzić do przedszkola a potem do szkoły, przekonują się, że ich postępowanie jest wytyczone przez kontrakt lub regulamin szkolny. Gdy dziecko jest w pełni akceptowane przez rówieśników, ma więcej szans nawiązania interakcji społecznych. Dzięki nim z kolei ma możliwość poznania norm moralnych i motywację, aby się do tych norm dostosować.
Budując system wartości głównie opieramy się na wartościach uniwersalnych:
dobro, prawda, piękno, miłość, wolność od lęku, odwaga cywilna, indywidualność, uczciwość, sprawiedliwość, lojalność, zaufanie, empatia, tolerancja.

Rola przedszkola w rozwoju społecznym dziecka

Podczas pobytu w przedszkolu dziecko uczy się budować system wartości w oparciu
o obszary:
• poznawanie i rozumienie siebie i świata
• nabywanie umiejętności przez działanie
• odnajdywanie swego miejsca w grupie rówieśniczej
Ważne jest, by wyposażyć dziecko we właściwy system wartości i tym samym dobrze przygotować do aktywnego uczestnictwa we wszystkich dziedzinach życia, współdziałania ze środowiskiem społecznym, kreatywności i aktywności, samodzielności, a także odgrywania ról społecznych. Wychowanek pod okiem nauczycielki będzie rozwijał w sobie zdolności rozpoznawania tych wartości, rozróżniania tego co dobre, a co złe.
Działania, jakie podejmuje przedszkole, to tworzenie otoczenia sprzyjającego rozumieniu i przeżywaniu wartości takich jak:
• celebrowanie tradycji rodzinnych i świątecznych
• wdrażanie programów edukacji prozdrowotnej, ekologicznej
• kreowanie tożsamości regionalnej
• budzenie poczucia własnej wartości i odpowiedzialności za siebie, swoje działania i innych
• wprowadzanie dziecka w kolejne etapy edukacji
Cele programu oddziaływań wychowawczych każdego przedszkola skupiać się będą na:
• kształtowaniu świadomości przynależności do wspólnoty przedszkolnej
• budowaniu relacji dziecko – nauczyciel – rodzice
• kształtowaniu pożądanych postaw etycznych, światopoglądowych, moralnych, religijnych
• rozwijaniu dociekliwości poznawczej z uwrażliwieniem na dziedzictwo kulturowe
• kształtowaniu umiejętności współżycia w zespole – budowaniu więzi społecznych takich, jak: koleżeńskość, współdziałanie, otwartość, zaufanie, gotowość niesienia pomocy, poszanowanie dla inności, tolerancji, lojalności, sprawiedliwości
• rozwijaniu pozytywnych uczuć i miłości do rodziców i najbliższych
• stwarzaniu sytuacji i warunków do wzrastania w atmosferze przynależności do narodu polskiego, jego korzeni, wiary i tradycji
• przygotowaniu dziecka do życia w społeczeństwie
• kształtowaniu postaw obywatelskich i patriotycznych
Dziecko uczy się właściwej hierarchii wartości moralnych.


Literatura
1. E. B. Hurlock, "Rozwój dziecka", PWN, Warszawa 1985
2. H. Muszyński, "Rozwój moralny", WSiP, Warszawa 1987
3. H. Muszyński, "Rodzina, moralność, wychowanie", Nasza Księgarnia, Warszawa 1971
4. "Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży", pod red. M. Żebrowskiej, PWN, Warszawa 1979
5. "Pedagogika przedszkolna", pod red. M. Kwiatkowskiej i Z. Topińskiej, WSiP, Warszawa 1978
6. J.Walczyna, "Kształtowanie postaw społeczno – moralnych dzieci w wieku przedszkolnym", WSiP, Warszawa 1980