Konkurs polonistyczny 2014

KONKURS
POLONISTYCZNY

CZYTAM, ROZUMIEM,
POPRAWNIE PISZĘ

- GIMNAZJUM
- ZASADNICZA SZKOŁA
ZAWODOWA

CZĘŚĆ I
- CZYTANIE ZE ZROZUMIENIEM
IMIĘ I NAZWISKO........................................
TEKST A
„PERŁY”
Przeczytaj tekst, a następnie wybierz i wpisz odpowiedni tytuł każdego akapitu.
POWSTAWANIE BUDOWA BARWA

CZAR PEREŁ PRODUCENCI

1. ........................................
Natura obdarzyła perły pięknem skończonym. I kształt, i barwa, i połysk, a więc to wszystko, co stanowi o ich oryginalnej dekoracyjności, dane jest im w najprzedniejszym gatunku.
Nie sposób dziś dociec, w czyjej dłoni perła znalazła się po raz pierwszy, czyje oczy jako pierwsze uległy czarowi jej urody. Od niepamiętnych bowiem czasów perły należą do najbardziej poszukiwanych ozdób. W Chinach używano ich w jubilerstwie co najmniej cztery tysiące lat temu, a w Indiach na wiele wieków przed naszą erą. W starożytności szczególnie Egipcjanie, Persowie i Grecy zachwycali się pięknem pereł; później oczarowały Rzymian.
2. ........................................
Zapewne przypadek zrządził, że człowiek znalazł pierwszą perłę. Może szukał pożywienia, a może pchany tylko zwykłą ciekawością trafił na nią rozwarłszy muszlę mięczaka. Prawie wszystkie mięczaki są w stanie produkować perły, ale tylko niektóre małże wytwarzają na tyle często i na tyle piękne egzemplarze, że opłaca się ich poławianie. Głównymi „producentami” pereł są morskie perłopławy i słodkowodne perłoródki.
3. ........................................
Znalazłszy perłę, człowiek próbował wytłumaczyć, skąd wzięła się ona w ciele mięczaka. Początkowo wyjaśniano to w sposób baśniowy. Uważano na przykład, że są to łzy sierot i nieszczęśliwych zamknięte przez ocean w muszlach i zamienione w klejnoty. Upłynęło wiele czasu, zanim tworzenie się pereł wyjaśniła nauka. Otóż gdy jakieś ciało obce, na przykład jaja i larwy pasożytów, martwe cząstki tkanki, ziarenko piasku dostanie się do wnętrza muszli, pewien odcinek nabłonka mięczaka otula intruza i przemieszcza się wraz z nim do wnętrza ciała małży. Powstały w ten sposób woreczek perłotwórczy wytwarza substancję perłową.
4. ........................................
Wszystkie cechy fizyczne pereł, decydujące o ich pięknie, są uzależnione od budowy wewnętrznej. Głównym składnikiem pereł jest aragonit (węglan wapnia), który stanowi około 90 % całej masy perłowej. Reszta to konchiolina i woda. Perły mają budowę koncentryczno – warstwową, to znaczy powstają przez odkładanie się wokół ośrodka (obce ciało) kolejnych cienkich warstewek, które są zbudowane ze spojonych konchioliną drobniutkich kryształów aragonitu.
5. ........................................
Perły odznaczają się charakterystycznym połyskiem i grą barw. Barwa pereł zależy od stosunku ilościowego masy perłowej do substancji organicznej. Bywają perły czysto białe, srebrzyste i niebieskawoszare – zbudowane wyłącznie z masy perłowej. Większy udział substancji powoduje zabarwienie żółte, brunatne, a nawet czarne. Niekiedy w różnych regionach świata znajduje się perły o niezwykłej barwie. I tak: z Indii pochodzą perły bladoróżowe, z Cejlonu bladożółte, z Meksyku czerwonobrunatne, z Japonii jasnozielonkawe, a z Zatoki Meksykańskiej czarne. Na podstawie barwy i połysku można więc określić, skąd perła pochodzi. Niestety z biegiem czasu, wskutek rozkładu konchioliny, perły tracą swój piękny połysk.
Źródło: J. Chlebowski, Perły, „Poznaj świat” 6/1985
TEKST B
THOMAS EDISON – GENIALNY DYSLEKTYK
Podziel tekst na wyrazy (pionowymi kreskami) – jest to fragment tekstu o Edisonie, a następnie przepisz go i postaw znaki interpunkcyjne (kropki, przecinki). Na koniec przeczytaj cały tekst o Thomasie Edisonie oraz odpowiedz na pytania do tekstu.

Edisonswójżyciowysukceszawdzięczałuporowiiodwadzewrealizowaniu
dążeńNiepowodzeniaszkolneniezniechęciłygodonaukiiniepodważyły
wiarywewłasnemożliwościByłprzytymniezwyklepracowitywswym
laboratoriumpotrafiłpracowaćdwadzieściagodzinnadobęPozostawił
ludzkościwielewynalazkówbezktórychobecnietrudnobyłobynam
wyobrazićsobieżycie
........................................
Edison urodził się jako siódme dziecko w rodzinie. Aby pomóc rodzicom, musiał pracować. Był gazeciarzem, sprzedawał słodycze.
Do szkoły chodził zaledwie przez pięć lat. Cierpiał na wrodzoną wadę słuchu, a nauczyciele widzieli w nim ucznia „nierokującego nadziei”.
W wieku piętnastu lat uratował życie bawiącemu się na torach dziecku. Zbliżający się z dużą prędkością pociąg widziało wielu podróżnych, ale tylko młody Edison odważył się rzucić pod koła pędzącej maszyny i porwać malca, ratując go od katastrofy. Ojciec dziecka, który był zawiadowcą stacji, z wdzięczności za ten czyn nauczył Thomasa telegrafii. Było to jego pierwsze zetknięcie się z techniką.
Gdy Edison skończył szesnaście lat, był już doskonałym telegrafistą i miał na koncie swój pierwszy wynalazek – urządzenie do automatycznego nadawania sygnałów telegraficznych.
Edison bardzo szybko odniósł sukces w życiu. Nie mając trzydziestu lat, był już właścicielem ośrodka badawczego w Menlo Park – prawdziwej fabryki wynalazków. Powstało tam wiele urządzeń, między innymi „pióro elektryczne” (przodek kserokopiarki), żarówka, fonograf, urządzenie do mikrofotografii, aparaty do produkcji zdjęć i projekcji filmów – kinetograf i kinetoskop. Ogółem w ciągu 60 lat pracy Edison zgłosił około 1000 patentów i wynalazków!
Interesował się również usprawnieniami w dziedzinie budownictwa. Wynalazł metodę umożliwiającą zbudowanie domu w sześć godzin! Specjalną formę z żeliwa wystarczyło wypełnić płynnym betonem, po jego zastygnięciu należało wstawić tylko okna, drzwi i dom był właściwie gotów.
Edison swój życiowy sukces zawdzięczał uporowi i odwadze w realizowaniu dążeń. Niepowodzenia szkolne nie zniechęciły go do nauki i nie podważyły wiary we własne możliwości. Był przy tym niezwykle pracowity, w swym laboratorium potrafił pracować dwadzieścia godzin na dobę. Pozostawił ludzkości wiele wynalazków, bez których obecnie trudno byłoby nam wyobrazić sobie życie.

Odpowiedz na pytania, wykonaj zadania.
Zaznacz prawidłową odpowiedź.
1. Którym dzieckiem w rodzinie był Thomas Edison?
a) pierwszym
b) piątym
c) siódmym
2. Który z wymienionych zawodów wykonywał w młodości?
a) roznosiciel mleka
b) gazeciarz
c) zawiadowca stacji
3. Jak długo chodził do szkoły?
a) 9 lat
b) 5 lat
c) wcale nie chodził do szkoły
4. Kim był ojciec dziecka uratowanego przez Edisona?
a) maszynistą pociągu
b) zawiadowcą stacji
c) sprzedawcą gazet
5. Jakiego zawodu nauczył się dzięki zdarzeniu na stacji?
a) kolejarza
b) budowniczego
c) telegrafisty
6. Które z wynalazków zawdzięczamy Edisonowi?
a) żarówka, telefon, betoniarka
b) fonograf, żarówka, kinetoskop
c) telegraf, telewizor, żarówka
7. Ile czasu trwałoby wybudowanie domu według pomysłu Edisona?
a) 6 dni
b) 6 godzin
c) 6 tygodni

TEKST C
„ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA”
Przeczytaj tekst, wyszukaj w nim i podkreśl wyrazy z cząstkami:
„mie”, „nie”, „mia”, „nia”. Zapisz wyszukane wyrazy w tabeli.

Przed 10 000 lat Ziemię zamieszkiwało zaledwie 50 milionów ludzi. Dziś jest nas ponad stukrotnie więcej. ¾ ludności mieszka w miastach. Życie obywateli rozwiniętych krajów jest wygodne, a to dzięki nowoczesnemu rolnictwu, rozwiniętemu przemysłowi i sieci usług. Jednak to, co uznajemy za oczywiste, pochłania znaczne zasoby naturalnych bogactw, zaburza równowagę środowiskową, zanieczyszcza powietrze, glebę i wodę. W większości państw istnieją prawa regulujące takie niekorzystne działania. Narzucane ograniczenia są jednak nagminnie łamane, więc problem zanieczyszczeń się pogłębia.
Samochody, elektrownie i fabryki emitują gazy i rozmaite inne substancje, na przykład sadze czy kropelki paliw. Pod wpływem promieni słonecznych reagują one ze sobą, tworząc dymno-gazową mgłę, zwaną smogiem, który między innymi działa dusząco na ludzi i zwierzęta.
Produkowane na ziemi freony uwolnione do atmosfery wędrują w górne jej warstwy i niszczą ozon, tworząc tak zwane „dziury ozonowe”. Ozon jest odmianą tlenu, który na wysokości 15 – 50 km nad Ziemią tworzy warstwę pochłaniającą większość promieni ultrafioletowych (UV). Nadmiar UV szkodzi ludziom i zwierzętom, powodując reakcje uczuleniowe, nowotwory skóry oraz choroby oczu. Z tego względu w wielu krajach istnieje zakaz stosowania freonów.
Zanieczyszczenia reagują również z zawartymi w powietrzu kropelkami wody, tworząc kwaśne chmury, które mogą się przemieszczać nawet na odległość 3000 kilometrów nad regiony nieskażone. Tam, z dala od źródeł zanieczyszczeń, może spaść zakwaszony deszcz, śnieg czy grad, ujemnie wpływając na warunki przyrodnicze oraz stan budowli. Trujące deszcze zabijają piękne kwiaty i zdrowe liście. Drzewa pozbawione liści stają się niezdolne do przyswajania energii słonecznej i wkrótce usychają. Kwaśne opady zaburzają też równowagę chemiczną w glebie. Uwalniane są cząstki metalu, które wraz z wodą trafiają do rzek i jezior, szkodząc rybom i innym wodnym stworzeniom.
Jak możesz pomóc środowisku?
• Segreguj odpady.
• Kupuj towary w opakowaniach wykonanych z surowców wtórnych.
• Podróżuj autem wspólnie, korzystaj z transportu publicznego lub roweru.
• Nie marnuj energii – wyłączaj zbędne oświetlenie, stosuj energooszczędne żarówki.
• Bierz udział w akcjach propagujących ochronę środowiska.


mie





nie



mia



nia



Wykonaj ćwiczenie:

Prawda, czy fałsz? Wpisz X w odpowiedniej rubryce.

Zdania Prawda Fałsz
Obecnie Ziemię zamieszkuje około 5 miliardów ludzi.
Około 75% ludności mieszka w miastach.
Smogiem nazywamy rodzaj paliwa stosowany w elektrowniach.
Freon to odmiana tlenu.
Skutkiem „dziury ozonowej” jest nadmiar promieni ultrafioletowych.
Nadmiar promieni UV jest szkodliwy dla ludzi i zwierząt.
Kwaśne deszcze padają tylko tam, gdzie jest duże zanieczyszczenie powietrza.
Każdy może się przyczynić do ochrony środowiska.


TEKST D

„LEKCJA FIZYKI”

Uzupełnij tekst podanymi wyrażeniami i zwrotami (są to związki frazeologiczne). Pamiętaj, że wpisując je, musisz zmienić ich formę gramatyczną.

- bez pracy nie ma kołaczy, - jak diabeł święconej wody,
- pójść po rozum do głowy, - zapuścić żurawia,
- robić z igły widły, - twardy orzech do zgryzienia,
- jak wół na malowane wrota, - jak mysz pod miotłą,

Pani od fizyki zadała całej klasie trudne zadanie do rozwiązania.
Jola ........................................i szybko je rozwiązała.
Ala w tym czasie siedziała ........................................, aby nie zostać wywołaną do tablicy. Ja rozmawiałem z Wojtkiem, więc aby dotrzymać tempa klasie, ........................................ do kolegi.
Pani, widząc moje zachowanie, wywołała mnie do tablicy. Miałem ........................................
Patrzyłem na zadanie ........................................ i usiadłem z jedynką. No cóż, nie nauczyłem się, a .............................
........................................ Teraz boję się rozmowy z rodzicami ........................................, bo oni zawsze ........................................
Arkusz konkursowy, marzec 2014 r.
Opracowała:
Izabela Malara
nauczyciel języka polskiego
Ośrodek Szkolno – Wychowawczy im. M. Grzegorzewskiej w Zgorzelcu