Zabawa podstawowym elementem wspomagania rozwoju dziecka

Dzieci uwielbiają się bawić. Poświęcają zabawie cały swój wolny czas. Stanowi ona najważniejszą czynność podejmowaną przez dziecko. Warto więc poświęcić temu zagadnieniu trochę czasu i spróbować odpowiedzieć na pytanie czym jest zabawa? Jaka jest jej rola w regulowaniu stosunku podmiotu do otaczającego świata?
Większość specjalistów uwydatnia w zabawie ogromne jej walory kształcące i stymulujące rozwój różnych cech osobowości dziecka. Poprzez zabawę dziecko uczy się stosowania obowiązujących zasad oraz dostarcza dziecku doskonałej okazji do wypróbowywania różnych możliwości kombinacji zachowań.
W zależności od wieku i etapu rozwojowego człowieka zabawa zmienia swój charakter oraz znaczenie. Dla osób dorosłych zabawa jest swoistą ucieczką od problemów dnia codziennego, jest wypoczynkiem, relaksem, rozładowaniem energii, formą spędzania wolnego czasu, natomiast dla dziecka zabawa jest czymś więcej. Przede wszystkim zabawa jest dla dziecka:
a) elementem wspomagającym rozwój,
b) czynnością pozwalającą poznać otaczający świat,
c) pozwala nawiązać kontakt z rówieśnikami i dorosłymi,
d) pozwala rozładować nadmiar energii,
e) pozwala globalnie rozwinąć zmysł,
f) zabawa stanowi biologiczną potrzebę każdego dziecka
Przy zabawie nie należy zapominać o wyobraźni, która jest nieodłącznym elementem zabawy. Dziecko wytwarza wokół siebie swoją czasoprzestrzeń, która pełna jest ciepła, czułości, zmysłowości jest nierealna. Wyobraźnia dziecka pobudza myśli, działania, poszukiwania i przeżycia.
Zabawa nie jest bezsensowną czynnością, która nie przynosi dziecku korzyści. To ciężka praca, którą wykonuje dziecko. Wymaga ona niejednokrotnie ciężkiego wysiłku fizycznego i intelektualnego. Zabawa uczy dziecko radzenia sobie z własnymi słabościami, pomaga odreagować napięcie oraz zakrywając problem pomaga czasami przezwyciężyć go. U dziecka przez zabawę rozwija się zdolność odbioru informacji, umiejętność ich poszukiwania, oceniania i zastosowania.
Ważną rzeczą, o której powinni wiedzieć rodzice dokonujący wyboru między puszczeniem bajki w telewizorze, a zabawą z dzieckiem, to fakt, że modne dziś bajki puszczane w telewizji zubożają dziecięcą wyobraźnię. Zabawa z dzieckiem wyrabia twórcze myślenie, a to z kolei jest gwarancją podejmowania w przyszłości trafnych decyzji. Dzięki zabawie dziecko uczy się szanować i akceptować odmienne zdania i wybory innych członków społeczeństwa. Dziecko stara się dobrze wypełniać powierzone mu w zabawie zadania oraz podczas zabaw zespołowych czuje się odpowiedzialne za losy całej grupy. Wyrabia to w nim umiejętność doradzania, a także wspierania członków zespołu w trakcie dokonywania wyboru. Udział dziecka w konkretnych zabawach sprawia, że podejmuje ono role społeczne, które kiedyś przyjdzie mu pełnić w dorosłym życiu. Zabawa daje szansę kształtowania postaw kreatywnych i rozbudzania zainteresowań.
Zabawa przede wszystkim jest czymś naturalnym i tak poważnym dla dziecka, jak praca dla dorosłego człowieka.
Wiek dziecka ma ogromne znaczenie, jeżeli mówimy o zabawie. Charakter zabawy zmienia się u dziecka wraz z jego rozwojem. Ze sposobu zabawy można wywnioskować na jakim etapie rozwoju indywidualnego i społecznego jest dziecko, jak rozwija się jego myślenie, wola, fantazja, wyobraźnia, życie uczuciowe. Przez zabawę dziecko ma możliwość wyrażania przeżyć pozytywnych i negatywnych.
Zabawa przechodzi kolejno metamorfozy:
a) wiek niemowlęcy- zainteresowanie dziecka własnym ciałem (rączkami, nóżkami) jest już zabawą,
b) dziecko 4-5 letnie- zabawę pobudzają przyczyny z zewnątrz. W tym wieku zabawa porusza fantazję i pobudza do działania i tworzenia. Dziecko wykorzystuje w tym okresie wszystkie napotkane na swojej drodze przedmioty,
c) po 5 roku życia- dzieci w tym czasie potrzebują wsparcia i pomocy osób dorosłych, by móc pomyślnie pokonać kryzys fantazji. Ogarnia je wtedy nuda i brak pomysłów na spędzanie czasu. Wtedy dobrze by było, aby rodzice angażowali dzieci do wykonywania różnych prac, np. obieranie i krojenie owoców, wycieranie naczyń, zamiatanie itp.,
d) etap konkretnego planu i wyobrażenia zabawy- zanim przystąpią do zabawy szukają potrzebnych im materiałów, które odpowiadają konkretnemu ich wyobrażeniu, np. zabawa w restaurację, szpital, dom itp..
Zabawa jest czymś szczególnym dla dziecka, o czym dorośli często zapominają. Według amerykańskich uczonych, zabawa jest „niezwykłym lekarstwem” na praktycznie wszystkie dziecięce dolegliwości i smutki. Zabawa korzystnie wpływa na ogólny rozwój fizyczny dziecka, wzmacnia mięśnie i kościec dziecka. Uodparnia organizm na choroby i stres, potrafi wymodelować piękną i zgrabną sylwetkę dziecka. Poza tym dostarcza organizmowi życiodajnego tlenu. Zabawa oprócz tego, że korzystnie wpływa na procesy metaboliczne, czym zapobiega magazynowaniu się tkanki tłuszczowej i toksyn, również uczy pokonywania trudów życia. Wytrwałość, uczciwość, cierpliwość, rzetelność, odwaga, umiejętność podporządkowania się grupie, tolerancja, tego wszystkiego dziecko uczy się poprzez zabawę.
Podczas zabaw dziecko szuka odpowiedzi na interesujące go pytania, zaspakaja swoją ciekawość, zbiera doświadczenia, poznaje świat i uczy się jego praw, a także uczy się myśleć i zachowywać adekwatnie do sytuacji. Zabawa stwarza dziecku niezliczone okazje do podejmowania aktywności, jest czymś nadzwyczajnym, czymś co przynosi radość i rozwija pewność siebie.
Nie ograniczajmy dzieciom zabawy. Pozwólmy dziecku przenieść się w świat marzeń, gdzie nie ma zakazów, barier, granic, ani czyhającego niebezpieczeństwa. Jest to czas, który zaciera granice między wyobraźnią a rzeczywistością.

Bibliografia:
1. Elżbieta M. Minczakiewicz, Zabawy i zabawki niezwykłe, „Bliżej przedszkola”, nr 1.136/2013, s. 18-19.,
2. Dorota Wieczorek, Dziecięce zabawy, „Życie Szkoły”, 2007, nr 6.,
3. Beata Borkowska, Czy dzieci powinny się bawić, „Sztuka Wychowania”, 2004, nr 3.