Program zajęć logopedycznych i karta badania mowy

Program zajęć logopedycznych
dla uczniów klas I – III ponadgimnazjalnej szkoły specjalnej

Cele programu:
1. Kształtowanie prawidłowej mowy poprzez korygowanie zaburzeń w zakresie fonetyki, leksyki i gramatyki w budowaniu wypowiedzi.
2. Stymulowanie opóźnionego rozwoju mowy.
3. Doskonalenie wymowy już ukształtowanej.
4. Wdrażanie do praktycznego wykorzystania nawyków poprawnej wymowy przyswojonej w toku ćwiczeń.
5. Usprawnianie techniki czytania i pisania oraz rozwijanie zamiłowania do czytelnictwa.
6. Wdrażanie dzieci do twórczej aktywności słownej.
Realizacja programu :

1. Diagnoza logopedyczna danego dziecka (Karta Badania Mowy).

2. Kwestionariusz badania motoryki artykulacyjnej ( materiał obrazkowy i literowy).
3. Ćwiczenie narządów artykulacyjnych do wywołania zaburzonych głosek .
a) ćwiczenia oddechowe: wyrabianie oddechu dla mowy, wydłużanie fazy wydechowej, ćwiczenia emisyjne, ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza i umiejętności synchronizowania pauz oddechowych z treścią wypowiedzi.
b) ćwiczenia narządów artykulacyjnych– usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy: języka, warg, podniebienia miękkiego, żuchwy;
ćwiczenia języka:
— gwałtowne wysuwanie i wsuwanie języka w głąb jamy ustnej, zlizywanie z talerzyka miodu, posypki na torty,
— „kląskanie” językiem o podniebienie twarde,
— dotykanie czubkiem języka na zmianę dolnych i górnych zębów przy silnie opuszczonej żuchwie,
— unoszenie czubka języka do wałka dziąsłowego,
— wysuwanie języka na górną wargę,
— odklejanie opłatka, chrupki od wałka dziąsłowego,
— głośne wymawianie głoski a z jednoczesnym unoszeniem języka do wałka dziąsłowego,
— kilkakrotne uderzanie czubkiem języka o wałek dziąsłowy,
wielokrotne wymawianie sylaby da z głoską d realizowaną dziąsłowo jak w wyrazie Andrzej, drzewo,
— lizanie podniebienia przy otwartych ustach,
— wypychanie językiem policzków.

ćwiczenia warg:
— szybkie zmienianie układu ust„uśmiech”-„ryjek”,
— utrzymywanie na wargach zwiniętych w„ryjek” kółeczka z cienkiego drucika, podczas wykonywania ćwiczeń manualnych (chodzi o odwrócenie uwago od wykonywanego ruchu warg, by ćwiczona czynność wykonywana była automatycznie),
— wykonywanie ruchów imitujących gwizdanie i cmokanie,
— zakładanie wargi dolnej na górną i odwrotnie,
— dmuchanie przez wargi ułożone w kształt dziobka i z zębami górnymi na dolnej wardze,
— parskanie,
— półuśmiech-odciąganie na przemian kącików warg,
— nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza ustami lub nosem.

ćwiczenia podniebienia miękkiego:
— wdychanie i wydychanie powietrza przez nos,
— wypowiadanie sylaby apa z przedłużeniem momentu zwarcia warg,
— wypowiadanie sylab ap, op, ep, yp, up z przedłużeniem zwarcia warg,
— ćwiczenia z rurką (przenoszenie kawałków papieru),
— ziewanie.

ćwiczenia żuchwy:
— opuszczanie i unoszenie żuchwy ku górze,
— wykonywanie ruchów poziomych, raz z wargami rozchylonymi, raz z zamkniętymi,
— ruchy do przodu i do tyłu.
c) ćwiczenia emisyjno– głosowe– wyrabianie właściwej tonacji, kierowanie głosu na maskę, ćwiczenia umiejętności modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach, naśladowanie głosów
— próby wymowy poszczególnych bądź niektórych samogłosek na różnej tonacji,
— ćwiczenia na wyrazach dźwiękonaśladowczych
3. Ćwiczenia właściwe z zakresu korekcji wad wymowy
— wywołanie głoski w izolacji,
— utrwalanie głoski korygowanej w sylabach otwartych i zamkniętych,
— utrwalanie głoski korygowanej w strukturze logotomowej,
— utrwalanie głoski korygowanej w wyrazach w nagłosie, śródgłosie i wygłosie,
— utrwalanie głoski korygowanej w zdaniach,
— automatyzacja poprawnej wymowy w mowie spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek obrazkowych, rozmowy kierowane,
— ćwiczenia utrwalające z wykorzystaniem komputera.
4. Ćwiczenia językowe.
a) ćwiczenia rozwijające słownik czynny i bierny:
— rozwijanie mowy poprzez nazywanie i wskazywanie przedmiotów i nazw na obrazkach, w otoczeniu,
— opowiadanie historyjek obrazkowych,
— opowiadanie ilustracji, przeczytanego tekstu,
— udzielanie odpowiedzi na pytania,
— gry i zabawy ortofoniczne,
— ćwiczenia w czytaniu i pisaniu.
— ćwiczenia na materiale literowo wyrazowym:
• wyodrębnianie charakterystycznych elementów mylonych liter różnicowanie par liter, np.: (b-d, m-n, a-o),
różnicowanie konfiguracji sylabowych, np.: (bo-do, ba-da, itp.),
• różnicowanie sylaby otwartej z zamkniętą,
• wyróżnianie sylab z mylonymi literami
• przepisywanie liter i wyrazów z literami często mylonymi,
— rozpoznawanie głosów zwierząt,
— różnicowanie dźwięków instrumentów,
— rozpoznawanie dźwięków wydawanych przez różne przedmioty,
— powtarzanie rytmu wystukiwanego ołówkiem na stoliku pod kontrolą wzroku, następnie bez kontroli wzroku.
— wspólne recytowanie wierszyków (terapeuta czyta jeden wers, dziecko powtarza),
— dzielenie wyrazów na głoski, litery i sylaby,
— różnicowanie dźwięków mowy przez powtarzanie głosek, określanie ich położenia w wyrazie,
— różnicowania głosek opozycyjnych z i bez korzystania z ilustracji
— zabawa w słowa: wymyślanie wyrazów na określoną głoskę, szukanie do nich rymu,
— zabawy słowne-wykonywanie umownego ruchu na hasło dźwiękowe,
b) wyrabianie umiejętności posługiwania się mową poprawną pod względem gramatycznym
— tworzenie rzeczowników, czasowników, przymiotników,
— tworzenie kategorii czasu, liczby, osoby,
— wprowadzanie pojęć i wyrazów, oznaczających stosunki między przedmiotami i osobami, tj. przyimki (na, nad, pod, przy, obok, itd.),
— ćwiczenia konstrukcji zdań (układanie zdań z fragmentów znajdujących się na oddzielnych kartonikach, podanych w różnej kolejności),
— tworzenie form przypadkowych wyrazów, (np. narzędnik odpowiada na pytanie: kim? czym?) następnie zadawanie pytań i uzyskiwanie odpowiedzi (Czym się pisze?– odpowiedź — Pisze się... itp.).
5. Przewidywane pomoce logopedyczne:
a) zestaw pomocy logopedycznych: szpatułki, wiatraczek, bańki mydlane, baloniki, rurki, lizaki logopedyczne, lustro itp.
b) pomoce ćwiczeniowe
• ćwiczenia z zakresu terapii logopedycznej (serie: Edukacja logopedyczna, Chcę mówić poprawnie, Mówię i inne),
• propozycje zabaw z książki „Zabawy rozwijające dla małych dzieci” H. Trawińskiej,
• zestawy ćwiczeń z książki „Zabawy rozwijające mowę dziecka” B. Hołyńskiej,
• ćwiczenia ortofoniczne z książki „Uczymy poprawnej wymowy” E. Sachajskiej,
•„Zabawy logopedycznie i nie tylko”, poradnik dla nauczycieli i rodziców E. Chmielewskiej,
• „Szumki sz, ż, cz, dż”, „Cmokaj, dmuchaj, parskaj, chuchaj”, „100 tekstów do ćwiczeń logopedycznych”, „ Przez zabawę do mówienia, czytania i pisania”, „Miłe uszom dźwięki”
c) zestawy logopedyczne (m.in. Piotruś sylabowy, domino ortograficzne, gry logopedyczne planszowe i multimedialne itp.)
d) angażowanie uczniów w konkursy literackie, poetyckie, czytelnicze.

* Ćwiczenia będą dostosowane do indywidualnych potrzeb uczniów, zgodne z zaleceniami zespołów orzekających oraz zaobserwowanymi zaburzeniami.

mgr Lidia Czerwińska
ZAŁĄCZMIK I
KARTA BADANIA MOWY
Nazwisko i imię ucznia :

........................................
Data urodzenia:

........................................
Data badania:

........................................

Artykulacja głosek w izolacji:

Samogłoski

dziecko powtarza głoski lub samodzielnie nazywa przedstawione literki:

a.... o .... u .... e .... i.... y.... ą.... ę....
spółgłoski:

p.... pi.... b.... bi.... m.... mi.... f .... fi.... w.... wi....

t .... d .... n.... ń.... l.... li.... h.... hi.... k .... ki .... g.... g....

ś.... ź.... s.... z.... c.... dz.... sz.... ż.... cz.... dż....

Realizacja głosek w wyrazach

........................................

........................................

........................................

........................................

........................................

Badanie słuchu fonetycznego / pary obrazków/:

Pokazujemy dziecku pary obrazków. Polecamy aby wskazało nazwę tego obrazka, którego nazwę usłyszy. Zaznaczamy czy dziecko prawidłowo rozróżnia wyrazy. Dla urozmaicenia zadania możemy polecić dziecku pokolorowanie wybranych ilustracji.
półka : bułka ..........
kosa : koza ................
buty : budy ............

pije : bije ...................
budzik : bucik ..........

ziewa : drzewa ..................
wiesza : wieża ...........
kura : kula ..................

Poziom syntezy głoskowej:

Co słyszysz na początku wyrazu? Wymawiamy dokładnie wyrazy i zaznaczamy prawidłową lub nieprawidłową odpowiedź.


Igła ............... zając ............... torba ............. płotek ................
Emil .............. akwarium ............ ulica ............ czekolada ..............
opona .............. barak ............... miska ................. siatka ...............
Kasza ............... fotografia ................. widły .............. łyżka ..............

Co słyszysz na końcu wyrazu?

motyle............ mama................. osy ........... nici ............
sklep ............. robak ................. brzuch ................ masło ..............
list .............. notes .................. nożyczki ...................... mysz............

Jakie dźwięki słyszysz w wyrazie? Dziecko głoskuje .

dom ........... noc ............ ucho ............. cyrk .................
rower ................. szkoła ............. bajka .............. lampa ................
mleko ................. pióro ................ poczta .............. telefon ..................

ocena / ilość błędów:.......................

Poziom analizy głoskowej:

Co ja powiedziałam? /trzy próby/
Z młodszymi dziećmi możemy wyrazy dzielić tylko na sylaby.
w - o - d -a ....................

t - o - r - b - a ....................
A -l - i - n - a ........................

k - o - t - y ...........................
o - s - a ...........................

p - t - a - k ...........................
u - l - i - c - a .........................

e - k - i - e - r - k - a ..............................
d - o - m - e - k ........................

k - u - r - t - k - a .................................
k - r - o - w - a .........................

w - ę - z - e - ł - e - k .............................

ocena /ilość błędów:....................

Ocena: bdb - 0 błędów,
db - 1 - 2 błędy,
dst - 3 - 5 błędów, ndst –
6 i więcej błędów.


Inne elementy procesu mowy:
rozumienie znaczenia form gramatycznych /według kwestionariusza obrazkowego:
........................................
rozumienie znaczenia wyrazów:
........................................
słuch badany orientacyjnie /sześć metrów - szept/:
........................................
oddychanie podczas mowy:
........................................
tempo mowy: normalne, szybkie, zwolnione, nierówne.
........................................
słownictwo /sposób wypowiadania się na dany temat
........................................
........................................

Sprawność motoryki narządów mowy
języka:........................................
warg:........................................

Inne współwystępujące zaburzenia / z wywiadu z opiekunem lub z karty zdrowia dziecka:

........................................

........................................

Diagnoza logopedyczna:

........................................
........................................

ZAŁĄCZNIK 1. KWESTIONARIUSZ BADANIA MOTORYKI ARTYKULACYJNEJ
ZAŁĄCZNIK 2. KWESTIONARIUSZ OBRAZKOWY.



Załącznik 1.
KWESTIONARIUSZ BADANIA MOTORYKI ARTYKULACYJNEJ
Dziecko naśladuje ruchy języka i warg wykonywane przez logopedę -można prowadzić przed lustrem. Obok zaznaczamy, czy próba została prawidłowo lub nieprawidłowo wykonana.
PRÓBY JĘZYKA:
1. Wysuwanie i chowanie języka do jamy ustnej.
2. Kierowanie języka do kącików ust.
3. Kierowanie języka do nosa i brody.
4. Wykonanie grotu.
5. Rozpłaszczenie języka - łopatka.
6. Unoszenie języka do podniebienia.
7. Ułożenie języka w kształcie rynienki.
8. Oblizywanie warg ruchem okrężnym.
9. Ruch okrężny języka po zębach.
10. Klaskanie językiem.
11. Wypychanie policzków językiem, przy zamkniętych ustach.
PRÓBY WARG:
1. Zaciskanie warg.
2. Nakładanie wargi górnej na dolną.
3. Nakładanie wargi dolnej na górną.
4. Przesuwanie kącików ust w prawo i w lewo.
5. Ściskanie i rozciąganie ust.
6. Układanie warg w ryjek.
7. Gwizdanie.
8. Nadymanie policzków.
9. Przepychanie policzków wewnątrz jamy ustnej.
10. Cmokanie konia.
11. Parskanie, prychanie konia.
SKALA OCEN:
1. Bardzo dobra sprawność narządów mowy (wszystkie próby wykonane).
2. Sprawność średniego stopnia (wykonanych 8 prób).
3. Sprawność zaburzona w stopniu wysokim (nie wykonuje większości prób).
4. Całkowita niesprawność języka i warg (nie wykonuje prawidłowo żadnej próby).





Załącznik 2.
KWESTIONARIUSZ OBRAZKOWY.
Realizacja głosek w wyrazach.
Dziecko nazywa dołączone do kwestionariusza obrazki.
Zapisujemy pismem fonetycznym sposób realizacji głosek w wyrazach.
• głoski wargowe:
parasol baloniki pies biedronka mysz
.............. .............. .............. .............. ..............
miś ławka broda pszczoła
.............. .............. .............. ..............
• głoski wargowo - zębowe:
farby fajka waga filiżanka wiewiórka
................... ................... ................... ................... ...................
• głoski przedniojęzykowe:
zębowe:
sanki zęby tablica dom cukierek dzwonek
................... ................... ................... ................... ................... ...................
nos stół kostka skakanka wanna dzbanek
................... ................... ................... ................... ................... ...................
dziąsłowe:
szafa żaba czapka dżem radio lalka
................... ................... ................... ................... ................... ...................
grupy spółgłoskowe:
list szczotka deszcz kaczka drzwi naparstek
................... ................... ................... ................... ................... ...................
• głoski środkowo - językowe:

sieci ziemniaki ciastko dziecko nici jajo
................... ................... ................... ................... ................... ...................
• głoski tylnojęzykowe:
kot choinka gitara kaczka Chinka kwiat okno
................... ................... ................... ................... ................... ................... ...................
klucz kieliszki chrabąszcz gwóźdź książka gwiazdy
................... ................... ................... ................... ................... ...................
• samogłoski:
wąsy ucho oko agrest bębenek ryba igły
................... ................... ................... ................... ................... ................... ...................