Powstanie wielkopolskie: scenariusz audycji radiowej

Narrator 1
Na kartach dziejów naszej ojczyzny odnotowano blisko 150 lat rządów Austriaków, Niemców i Rosjan. W czasach gdy Polski nie było na mapie, zaborcy nie szczędzili wysiłków, by państwo polskie już nigdy nie odrodziło się wolne i niepodległe, a naród polski zniemczyć i zrusyfikować. Polacy mieli poczuć się Niemcami, Rosjanami. Ale naród polski przetrwał. Dlaczego?

Narrator2
Bo układano i śpiewano patriotyczne pieśni „ku pokrzepieniu serc”. Była w nich historia Polaków, ich ból po utracie ojczyzny, ale również nadzieja na lepszą przyszłość i wiara w zwycięstwo.

Narrator 3
Bo polscy malarze, muzycy przypominali o chwilach polskich tryumfów, jak malarz Jan Matejko, pisarz Henryk Sienkiewicz, kompozytor Fryderyk Chopin. Utwory polskich twórców dawały także pocieszenie, wzbudzały miłość do ojczyzny.

Narrator 4
Bo tworzono polskie organizacje, spółki, stowarzyszenia, które dbały o interesy Polaków.

Narrator 2
Bo naród walczył o polską ziemię, jak Michał Drzymała, który zamieszkał w cygańskim wozie, gdy władze niemieckie, chcąc zmusić go do sprzedaży ziemi, nie pozwoliły na budowę domu.

Narrator 3
Bo krzewiono polską oświatę wśród najmłodszego pokolenia na tajnych lekcjach języka polskiego i historii ojczystej.


Narrator 4
Bo polskie dzieci, mimo surowych kar, nie zapomniały o swoich korzeniach, jak te z małego miasteczka Września, które sprzeciwiły się odmawianiu modlitwy w języku niemieckim.

Narrator 1
W izbie lekcyjnej wrzesińskiej szkoły panowała grobowa cisza. Słychać było tylko kroki nauczyciela. Właśnie zatrzymał się przed jednym z uczniów: „No jak, będziesz mówił, czy nie?”. Chłopiec zaczął: „Ojcze nasz...” – świst trzciny zagłuszył dalsze słowa. Dziecko złapało się za twarz i głośno rozpłakało, a nauczyciel krzyknął: „Nie tak! Po niemiecku! Masz mówić po niemiecku!” Scena ta powtarzała się jeszcze wiele razy.

Narrator 2
Naród walczył również zbrojnie o ojczyznę w powstaniach narodowych: kościuszkowskim, listopadowym, krakowskim, styczniowym, wielkopolskim, śląskich. Osamotniony,
źle uzbrojony, ale z gorącym sercem, z wiarą w zwycięstwo.

Narrator 3
W Wielkopolsce, po zakończonych klęską walkach 1848 roku zrezygnowano z kolejnych prób organizowania zrywu zbrojnego. Mimo to pruski zaborca nasilał swą germanizacyjną politykę. Ogarniała ona coraz więcej dziedzin życia. Rządzona przez kanclerza Ottona von Bismarca II Rzesza należała do najpotężniejszych państw ówczesnego świata.

Narrator 4
Jednak Wielkopolanie odparli zwycięsko wszystkie próby wynarodowienia. Z prowadzonej przez wiek „najdłuższej wojny nowoczesnej Europy” wyszli silni, dobrze zorganizowani. Ze wszystkich umiejętności, jakie zdobyli, najcenniejszą okazała się cierpliwość. To ona pozwoliła doczekać odpowiedniej chwili.

Narrator 1
Dnia 11 listopada 1918 roku ogarnięte rewolucją Niemcy podpisały zawieszenie broni. Zakończyła się I wojna światowa.

Narrator 2
W Poznaniu uaktywniły się wszystkie organizacje wolnościowe. Kierownictwo nad nimi przejęła Naczelna Rada Ludowa. Pragnęła ona w pokojowy sposób, za zgodą Niemiec, przyłączyć Wielkopolskę do odradzającego się właśnie państwa polskiego.

Narrator 3
Odmowa berlińskich władz spowodowała wzrost napięcia w Poznaniu. Podniecenie osiągnęło szczyt, kiedy do miasta przybył w dniu 26 grudnia 1918 r Ignacy Paderewski w towarzystwie oficerów zwycięskiej koalicji.

Narrator 4
W związku z wizytą tego znanego pianisty i orędownika sprawy polskiej, mieszkańcy Poznania udekorowali miasto biało-czerwonymi sztandarami. Ludność zgotowała Paderewskiemu owacyjne przyjęcie.

Narrator 1
Dnia 27 grudnia w Poznaniu manifestowały polskie dzieci szkolne. Wymachiwały biało-czerwonymi chorągiewkami i wznosiły okrzyki na cześć Ignacego Paderewskiego.

Narrator 2
Nagle w atmosferę pokojowej demonstracji wkradł się miarowy krok wojskowej kolumny. Do centrum miasta wkraczał 6. pułk grenadierów, a wraz z nim maszerowali niemieccy cywile. Przy wtórze niemieckiej pieśni patriotycznej zaczęli zrywać polskie flagi, wybijać przyozdobione białymi orłami okna oraz znieważać napotkanych Polaków.

Narrator 3
Padły pierwsze strzały. Do dziś nie wiadomo, z której strony oddane. Walki rozpoczęły się spontanicznie i szybko całe centrum miasta wypełnił trzask karabinów i huk granatów ręcznych. Walki szybko rozprzestrzeniały się.

Narrator 4
Do 30 grudnia cały Poznań znalazł się w polskich rękach.

Narrator 1
A do połowy stycznia 1919 roku większość Wielkopolski została oswobodzona przez powstańców.

Narrator 2
Po początkowym zaskoczeniu Niemcy przystąpili do kontrataku. Polacy więc zreorganizowali swoje siły i skoncentrowali się na obronie,

Narrator 3
Równocześnie trwała ożywiona akcja dyplomatyczna obu stron. Polakom udało się pozyskać pomoc Francji.

Narrator 4
Na posiedzeniu komisji rozjemczej głos zabrał przedstawiciel Niemiec: „Wielkopolska od lat jest częścią Niemiec, a teraz Polacy chcą ją bezprawnie zająć, my nie możemy na to pozwolić...” Przerwał mu marszałek Francji: „Jeżeli nie zaniechacie zaczepek wobec Polaków na terenie Poznańskiego uznam, że złamaliście rozejm i wydam swym wojskom rozkaz do ataku, i wznowimy wojnę”. Niemiec zamilkł i usiadł...

Narrator 1
Ostatecznie decyzja o zakończeniu powstania podjęta została 16 lutego 1919 roku. Mimo zawartego rozejmu dochodziło jednak ciągle do różnych zbrojnych incydentów...

Narrator 2
Dzięki ofiarnej postawie ludności Poznańskiego został przyłączony do Polski region, którego znaczenia politycznego, gospodarczego i kulturalnego nie sposób przecenić...

Narrator 3
Niewątpliwy sukces okupiony został śmiercią ok. 2000 powstańców, których czyn trwale zapisał się w historii Polski...

Narrator 4
Powstanie Wielkopolskie było jedynym w pełni udanym polskim zrywem wyzwoleńczym.

Tło nagrania stanowi instrumentalna wersja ,,Roty” M. Konopnickiej

Bibliografia:
1. W treści audycji wykorzystano fragmenty tekstu Anny Gorlewskiej: Wolna ojczyzna – pradawne hasło – oby w nas nigdy nie zgasł,
W: Wszystko dla Szkoły 2007, nr 10, s.18-20
2. Rafał Korbal: Polskie powstania narodowe, Poznań, 1998