Scenariusze lekcji języka polskiego z wykorzystaniem wiersza "Do moich uczniów" Jana Twardowskiego

Cele lekcji:

Ogólne:

- kształcenie umiejętności dokonywania analizy i interpretacji utworu lirycznego,
- kształcenie wrażliwości uczniów,

Szczegółowe:

Uczeń:
- czyta ze zrozumieniem utwór liryczny,
- dostrzega kontekst biograficzny w utworze,
- nazywa uczucia,
- rozumie pojęcie tolerancji,
- dostrzega potrzebę akceptowania „inności” w świecie,
- korzysta z właściwych słowników.

Formy pracy: indywidualna, grupowa

Metody pracy: dyskusja, metaplan, praca z tekstem, praca ze słownikami.

Pomoce dydaktyczne: tekst wiersza Jana Twardowskiego pt. „Do moich uczniów”,
Słownik języka polskiego, Słownik wyrazów bliskoznacznych, Słownik frazeologiczny, tekst fragmentu Ewangelii w św. Mateusza „Przypowieść o robotnikach w winnicy”, karty pracy.


Przebieg zajęć:


Faza I

Swobodna dyskusja , będąca refleksją nad słowami ks. Jana Twardowskiego.

„ Prawdziwe serce rozpoznaje się
nie po jego biciu,
ale po jego miłości”.

Jak rozumiemy pojęcie miłości?
Czy wszystkich w równym stopniu potrafimy darzyć miłością?
Czy dostrzegamy wokół siebie ludzi „innych”- chorych, kalekich, samotnych?

Praca z wykorzystaniem metaplanu.

Uczniowie w grupach uzupełniają karty pracy.
Temat rozważań: Sytuacja osób niepełnosprawnych w dzisiejszym świecie.
(załącznik nr 1 )

Konkluzja: Ludzie ułomni nie zawsze są rozumiani przez społeczeństwo „zdrowe”, często są odrzucani i poniżani.
Prezentacja wniosków, wynikających z pracy uczniów.


Faza II


Interpretacja i analiza utworu

Głośne odczytanie wiersza przez nauczyciela. ( załącznik nr 2 )
Ciche odczytanie tekstu utworu przez uczniów.
Swobodne refleksje na temat wiersza.

Zapisanie tematu lekcji.( Wybór sformułowania zaproponowanego przez uczniów.)
Np. Miłość nauczyciela do uczniów w wierszu ks. Jana Twardowskiego pt. „Do moich uczniów”.
Uczucia zawarte w wierszu ks. Jana Twardowskiego pt. „Do moich uczniów”.

Uczniowie, pracując w grupach, odpowiadają na pytania zawarte w kartach pracy.


( załącznik nr 3)

1. Kto jest podmiotem lirycznym w wierszu? (Krótko scharakteryzuj osobę mówiącą, przedstaw sytuację liryczną- nawiązując do biografii autora.)
.....................................................

( Podmiotem lirycznym jest ksiądz katecheta- przywołuje lekcję religii. Znajomość biografii autora pozwala na stwierdzenie, że osobą mówiącą jest Jan Twardowski. Wspomina on dzieci , z którymi zetknął się pracując w parafii w Żbikowie. Autor podpisuje się- „Ten od głupich dzieci”.)

2. Kto jest adresatem utworu?
.....................................................

( Adresatem są uczniowie ze szkół dla dzieci niepełnosprawnych – Jurek, Janka Kosiarska, Janek, Zosia, Wojtek, Pawełek. Autor wymienia ich imiona.)

3. Jaki jest stosunek osoby mówiącej do adresata? W jaki sposób jest on wyrażony w tekście?
.....................................................

( Podmiot liryczny cechuje bardzo życzliwy stosunek do dzieci – pełen troski, współczucia, sympatii, przywiązania, a nawet miłości ojcowskiej.
Uczucia te autor wyraża, stosując:
- zdrobnienia, np. Pawełku, nóżki, noskiem,
- wyrazy nacechowane emocjonalnie, np. „najdrożsi uczniowie, uczenniczki drogie”,
- słowa potoczne, które w kontekście utworu zyskują znaczenie pozytywne)

4. Z jakim typem liryki mamy do czynienia? Jaka to forma wypowiedzi?
.....................................................

( Jest to liryka zwrotu do adresata. Utwór przyjmuje formę listu poetyckiego- wskazuje na to tytuł wiersza oraz otwierająca go apostrofa oraz umieszczony pod nim podpis.)

5. Co można powiedzieć o budowie utworu?
.....................................................

( Utwór składa się z 8 strof. Poszczególne wersy są 11- lub 13-zgłoskowe. W krótszych wersach średniówka występuje po 5. sylabie, w dłuższych – po 7.
Rymy są nieregularne- zarówno bliskie („niewdzięczniku-dzienniku”) , jak i dalekie ( „stają- nająć”).)

6. Jakich środków stylistycznych używa autor najczęściej?
.....................................................

(Wśród środków poetyckich najliczniej są reprezentowane epitety („ buzia otwarta”, „obcy tłum”). Dostrzegamy też metafory ( „Niebo betlejemskie, co w pudełkach świeci”- nawiązanie do czasu Bożego Narodzenia oraz wykonywanych (często w pudełkach po butach) wtedy szopek.)

Prezentacja wyników pracy poszczególnych grup.
Ustne podsumowanie wyników pracy uczniów.


Faza III


Próba redagowania notatki na temat wiersza ( z wykorzystaniem kart pracy)– również w grupach.

Notatka
.....................................................


Prezentacja propozycji uczniów.
Wybór najciekawszej pracy i zapisanie jej na tablicy oraz w zeszytach.

Faza IV


Nawiązanie do znaczenia słowa „tolerancja”. Ćwiczenia słownikowe.

Ponowne odczytanie fragmentu:

„właśnie o robotnikach myślałem w winnicy
co wołali na dworze: Nikt nas nie chciał nająć”

Odczytanie fragmentu Ewangelii wg św. Mateusza 20, 1-16.

(załącznik nr 4 )

Zwrócenie uwagi na fakt, iż Twardowski, odwołując się do przypowieści o robotnikach z winnicy, mówi ,że „ostatni będą pierwszymi, a pierwsi ostatnimi...”.
Ma na myśli oczywiście tolerancję, a przede wszystkim równość człowieka, jego godność.
Wie, że wobec Boga wszyscy są równi.

Ćwiczenia słownikowe wokół hasła : tolerancja

Uczniowie, ponownie w grupach, pracują ze słownikami..

I grupa- odszukuje znaczenie wyrazu w Słowniku języka polskiego.

( Tolerancja- uznawanie czyichś poglądów, wierzeń, upodobań, czyjegoś postępowania , różniących się od własnych.)

II grupa – dobiera synonimy do hasła, pracując ze Słownikiem wyrazów bliskoznacznych.

(Tolerancja- wyrozumiałość, zrozumienie, pobłażanie, pobłażliwość.)

III grupa - tworzy wyrazy pokrewne, wykorzystując Słownik języka polskiego.

(Tolerancja- tolerować, tolerancyjny, tolerowanie, tolerancyjnie.)

IV grupa – gromadzi i tworzy frazeologizmy, wykorzystując Słownik frazeologiczny lub Słownik języka polskiego.

(Tolerancja- Tolerancja religijna. Tolerancja wobec uczniów. Okazywać daleko idącą tolerancję. Być tolerancyjnym .)
(załącznik nr 5)
Zaprezentowanie pracy poszczególnych grup. Zapis w zeszytach.

Faza V
Sformułowanie zadania domowego.
Opisz sytuację, w której wykazałeś się tolerancją.
( załącznik nr1)

Karta pracy nr1

METAPLAN
Temat: Sytuacja osób niepełnosprawnych w dzisiejszym świecie.

Jak jest?

.....................................................

Jak być powinno?

.....................................................

Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?

.....................................................

WNIOSKI

.....................................................





(załącznik nr 2)

Jan Twardowski
Do moich uczniów

Uczniowie moi , uczennice drogie
ze szkół dla umysłowo niedorozwiniętych,

Jurku z buzią otwartą, dorosły głuptasie-
gdzie się teraz podziewasz, w jakim obcym tłumie-
czy ci znów dokuczają, na pauzie i w klasie-

Janko Kąsiarska z rączkami sztywnymi,
z nosem, co się tak uparł, że pozostał krótki-
za oknem wiatr czerwcowy z pannami ładnymi

Pamiętasz tamtą lekcję, gdym o niebie mówił,
te łzy, co w okularach na religii stają-
właśnie o robotnikach myślałem z winnicy,
co wołali na dworze: Nikt nas nie chciał nająć

Janku bez nogi prawej, z duszą pod rzęsami-
garbusku i jąkało- osowiały, niemy-
Zosiu, coś wcześnie zmarła, aby nóżki krzywe-
szybko okryć żałobnym cieniem chryzantemy

Wiecznie płaczący Wojtku i ty, coś po sznurze
drapał się, by mi ukraść parasol, łobuzie,
Pawełku z wodą w głowie, stary niewdzięczniku,
coś mi żabę położył na szkolnym dzienniku

Czekam na was, najdrożsi, z każdą pierwszą gwiazdką-
z niebem betlejemskim, co w pudełkach świeci-
z barankiem wielkanocnym- bez was świeczki gasną-
i nie ma żyć dla kogo.
Ten od głupich dzieci


(załącznik nr 3)

Karta pracy nr 2

1. Kto jest podmiotem lirycznym w wierszu? (Krótko scharakteryzuj osobę mówiącą, przedstaw sytuację liryczną- nawiązując do biografii autora.)
.....................................................

2. Kto jest adresatem utworu?
.....................................................

3. Jaki jest stosunek osoby mówiącej do adresata? W jaki sposób jest on wyrażony w tekście?
.....................................................

4. Z jakim typem liryki mamy do czynienia? Jaka to forma wypowiedzi?
.....................................................

5. Co można powiedzieć o budowie utworu?
.....................................................

6. Jakich środków stylistycznych używa autor najczęściej?
.....................................................

Notatka :
.....................................................


( załącznik nr 4)


Ewangelia wg św. Mateusza

„Podobieństwo o robotnikach w winnicy”

20. Albowiem Królestwo Niebios podobne jest do pewnego gospodarza, który wyszedł wczesnym rankiem najmować robotników do swej winnicy.
2. Ugodziwszy się z robotnikami na jednego denara dziennie, wysłał ich do swojej winnicy
3. I wyszedłszy około godziny trzeciej ujrzał innych, stojących na rynku bezczynnie.
4. Więc rzekł do nich: Idźcie i wy do winnicy, a ja, co się należy, wam zapłacę.
5. I oni poszli. Znowu o szóstej i o dziewiątej wyszedł i uczynił tak samo.
6.A wyszedłszy około jedenastej znalazł jeszcze innych stojących i mówił do nich: Dlaczego tutaj bezczynnie przez cały dzień stoicie?
7. Oni na to : Nikt nas nie najął. Mówi do nich: Idźcie i wy do winnicy.
8. A gdy nastał wieczór mówi pan winnicy do rządcy swego: Zwołaj robotników i daj im zapłatę, a zacznij od ostatnich aż do pierwszych.
9. Podeszli tedy najęci o godzinie jedenastej i otrzymali po denarze.
10. A gdy podeszli pierwsi, sadzili , że wezmą więcej. Lecz i oni otrzymali po denarze.
11. Wziąwszy tyle szemrali przeciwko gospodarzowi.
12. Mówiąc: Ci ostatni jedną tylko godzinę pracowali, a zrównałeś ich z nami, cośmy znosili ciężar dnia i upał.
13. A on odrzekł jednemu z nich: Przyjacielu, nie czynię ci krzywdy. Czy nie ugodziłeś się ze mną na denara?
14. Bierz, co twoje, i idź! Chcę bowiem temu ostatniemu dać, jak i tobie.
15. Czy nie wolno mi czynić z tym, co moje, jak chcę? Albo czy oko twoje jest zawistne dlatego, iż ja jestem dobry?
16. Tak będą ostatni pierwszymi, a pierwsi ostatnimi.”


( załącznik nr 5)
Grupa I
Odszukajcie znaczenie słowa „tolerancja”.
Posłużcie się Słownikiem języka polskiego.
Tolerancja-
.....................................

Grupa II

Dobierzcie synonimy do wyrazu „tolerancja”.
Skorzystajcie ze Słownika wyrazów bliskoznacznych.

Tolerancja-
a).........................................................,
b).........................................................,
c).........................................................,
d).........................................................,
e).........................................................,
f).........................................................

Grupa III

Utwórzcie grupę wyrazów pochodnych związanych ze słowem „tolerancja”.
Wykorzystajcie Słownik języka polskiego.

Tolerancja-
a).........................................................,
b).........................................................,
c).........................................................,
d).........................................................,
e).........................................................,
f).........................................................

Grupa IV

Zbierzcie frazeologizmy, które można utworzyć, wykorzystując słowo “tolerancja”.
Wykorzystajcie Słownik frazeologiczny i Słownik języka polskiego.

Tolerancja-
a).........................................................,
b).........................................................,
c).........................................................,
d).........................................................,
e).........................................................,
f).........................................................