Wpływ telewizji i gier komputerowych na osobowość dzieci w wieku od 9 do 13 roku życia

WYŻSZA SZKOŁA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA W GDAŃSKU

Kierunek: Polityka Oświatowa – Organizacja i Zarządzanie

Nazwisko i imię: Anna Dąbrowska
Nazwisko i imię: Andrzej Dąbrowski


WPŁYW TELEWIZJI I GIER KOMPUTEROWYCH NA ROZWÓJ DZIECI
W WIEKU OD 9 DO 13 ROKU ŻYCIA.


Praca dyplomowa
napisana pod kierunkiem
mgr Jolanty Pawlak
zatwierdzona


Gdańsk, 2013 r.


Spis treści
Wstęp s. 3
Rozdział I
Formowanie osobowości społecznej dziecka s. 5
1.1 Co to jest osobowość? s. 5
1.2 Wzory osobowe w życiu dziecka s. 6
1.3 Tworzenie świata wartości dziecka s. 8
Rozdział II
Dziecko pod wpływem gier komputerowych i telewizji s. 11
2.1 Telewizja i komputer, a kształtowanie dziecka s. 11
2.2 Gry komputerowe w świecie dziecka s. 14
2.3 Jak obrazy z telewizji wpływają na osobowość dziecka?s.15
2.4 Działanie reklamy s. 16
Rozdział III
Metodologia badań własnych s. 18
3.1 Cel i Przedmiot badań s. 18
3.2 Hipotezy i problemy badawcze s. 19
3.3 Techniki, narzędzia i metody badań s. 20
3.4 Charakterystyka i dobór badanej grupy s. 20
3.5 Organizacja i procesy badań s. 21
Rozdział IV
Wpływ telewizji i gier komputerowych na rozwój dzieci w wieku od 9 do 13 roku życia – prezentacja badań własnych s. 22
4.1 Odpowiedzi ankietowanej grupy s. 22
Zakończenie s. 29
Bibliografia s. 31

WSTĘP

Wpływowi telewizji i gier komputerowych trudno zapobiec, dlatego wskazane jest podjęcie działań dydaktycznych w celu zminimalizowania ich negatywnych skutków. Wiadomo, że to jak spędza się wolny czas wpływa na osobowość, na wartość uczenia się, czy jakość wykonywanej pracy. Spójrzmy na współczesne dzieci, które spędzają dużo czasu oglądając telewizję, grając w gry komputerowe, czy „skacząc” po stronach internetowych.
Urządzenia elektroniczne na stałe zagościły w życiu człowieka. Gdzie byśmy nie poszli, czy na ulicę, czy do sklepu, jechali autobusem lub tramwajem, natkniemy się na reklamę płynącą z radia, czy obrazy docierające z bilbordów, telewizji albo prasy. Trzeba się jednak na chwilę zatrzymać i zastanowić, jak ten „kolorowy świat” wpływa na młodego człowieka? Jak działają na niego pokazywane nadmiernie agresywne obrazy czy reklamy? Jaki wpływ mają środki masowego przekazu na kształtowanie się postaw moralnych i estetycznych?
Odbieranie ciągle tych samych obrazów, melodii, czy tekstów wpływa na proces wychowawczy dziecka. Poprzez telewizję i reklamę młodzi ludzie często uczą się pewnych zwrotów językowych, zachowań, które odbiegają od kanonów poprawnego funkcjonowania. Podsuwane są pewne „kultowe” postawy, którym niedojrzała jednostka często się poddaje i zaczyna naśladować jako dobre wzorce. Należy pamiętać, że jeśli dziecko spędza przed telewizorem i komputerem dużo czasu, a treści, które odbiera są przeznaczone dla widza nie w jego wieku, skutki procesu wychowania mogą być katastrofalne.
W tym miejscu trzeba podkreślić jak ważna jest rola rodzica/opiekuna i nauczyciela. Oni bowiem muszą czuwać nad dzieckiem i przejrzyście wyjaśniać to, co zostało pokazane. Należyte odebranie przekazu informacji telewizyjnych oraz dawkowanie ich w odpowiedniej ilości i formie może pobudzić jednostkę do działań pożądanych, jak również wzbogacić osobowość. Przedstawienie dzieciom problemu konsumpcji i omówienie go w domu rodzinnym i społeczności szkolnej, a także pokazanie innych wartości życiowych, może chociaż po części odwieść od dążenia do wartości materialnych.
W czasie wolnym wykonujemy czynności, które sprawiają nam przyjemność i odbywamy je dobrowolnie według własnych upodobań. Czas ten możemy spędzić w samotności: słuchając muzyki, czytając książkę, oglądając telewizję, pływając; czy też grupowo: grając w koszykówkę, tańcząc w zespole lub uczestnicząc na przykład w spotkaniach harcerskich. Niestety wśród współczesnych dzieci często z aktywnym trybem życia wygrywają urządzenia elektroniczne. Zbyt wiele godzin spędzonych na oglądaniu telewizji i powtarzających się reklam przenika w świat dziecka, a tym samym i na położenie współczesnej edukacji.
Celem badań niniejszej pracy jest podkreślenie problemu, jakim jest wpływ telewizji i gier komputerowych na rozwój oraz zachowanie dzieci w wieku od 9 do 13 roku życia. Chcemy pokazać, że te nieukształtowane osobowości poświęcają za dużo czasu oglądaniu telewizji i grom komputerowych, jak również uzmysłowić jak to wpływa na ich samokształcenie.
Praca została skonstruowana z 4 rozdziałów. Metody z których korzystamy pisząc pracę to: analiza literatury naukowej, własne doświadczenia, które zdobyliśmy w codziennym obcowaniu z dziećmi oraz praktyka zawodowa. W rozdziale pierwszym, w oparciu o fachową literaturę zaprezentujemy merytoryczne uwarunkowania formowania się osobowości społecznej dziecka. Kolejny rozdział dotyczy telewizji i gier komputerowych, a konkretnie ich wpływu na kształtowanie się jeszcze niedojrzałej osobowości. W trzecim rozdziale przedstawimy metodologię badań. Ostatni rozdział będzie prezentował nasze wyniki sondowań, dotyczące wpływu telewizji i gier komputerowych na dzieci w wieku od 9 do 13 roku życia.

Rozdział I

FORMOWANIE OSOBOWOŚCI SPOŁECZNEJ DZIECKA.

1.1 Co to jest osobowość?

Nim przystąpimy do analizowania kształtowania osobowości, przyjrzyjmy się definicjom, które serwują nam naukowcy. Interpretacja definicji „osobowości” jest różnoraka, żeby nie powiedzieć, iż totalnie inna. Sięgnijmy do jednej z definicji, którą odnajdujemy w Wikipedii. Możemy tam odczytać, że osobowość to wewnętrzny system regulacji pozwalający na adaptację i wewnętrzną integrację myśli, uczuć i zachowania w określonym środowisku w wymiarze czasowym (poczucie stabilności). Osobowość to zespół stałych i zmiennych cech psychofizycznych, które są związane z wszystkimi działaniami, doznaniami i potrzebami osoby na poziomie fizjologicznym, charakteru, intelektu i duchowym.
Warto w tym momencie przytoczyć słowa Kazimierza Dąbrowskiego, który patrzy na pojęcie osobowości zgoła inaczej. Oddziela on osobowość od indywidualności. Mówi, że osobowość możemy rozpatrywać tylko z jej pozytywnej strony, jeśli zaś chodzi o indywidualność, to zawiera ona zarówno cechy pozytywne, jak i negatywne. Osobowość to jednostka możliwie pełna zarówno pod względem zakresu, jaki poziomu najistotniejszych pozytywnych właściwości człowieka, jednostka jak najbardziej spoista i zharmonizowana, odznaczająca się wysokim stopniem wglądu w siebie, w swoją własną strukturę, swe dążenia i cele (samouświadomienie), świadomie „wybierająca siebie” spośród różnorodnych cech własnych (samo wybranie), przekonania o słuszności swej postawy, o istotnej i trwałej wartości swych celów (samo potwierdzenie), zdająca sobie sprawę, że rozwój jej nie jest zakończony i w związku z tym stale wewnętrznie doskonaląca się, wychowująca (samowychowanie).
Można więc stwierdzić, iż osobowość zespala ze sobą komplet cech, który powinna posiadać każda osoba. Wiadome jednak jest, że osobowość idealna, jak i osobowość tylko z cechami negatywnymi pojawia się bardzo rzadko, żeby nie powiedzieć, iż nie ma ich w ogóle. Każda jednostka jest raczej mieszaniną cech pozytywnych i negatywnych. U jednych przeważają te dobre, u innych na pierwszy plan wysuwają się złe. Najwięcej jest jednak osób, u których jednoznacznie nie można określić przewagi jakichkolwiek cech – po prostu są to jednostki z cechami mieszanymi. One to właśnie najbardziej nas interesują.
Przy tworzeniu ich osobowości musiały brać udział jakieś czynniki społeczne, takie jak np.: zbyt częste oglądanie telewizji, korzystanie z Internetu, czy granie w gry komputerowe. Należy pamiętać, że przy kształtowaniu osobowości biorą udział różne dziedziny życia. Trzeba zwrócić tu uwagę na indywidualność, morale, społeczeństwo i umysł, bez których doskonalenie się i rozwój jednostki byłby niemożliwy. Będziemy w naszej pracy dotykać szczególnie tych elementów, które tworzą obraz życia młodego człowieka. W tym wypadku mamy na myśli obraz kreowany przez telewizję i gry komputerowe. O czym będziemy szerzej mówić w dalszej części pracy.

1.2 Wzory osobowe w życiu dziecka.

Dziecko, które nie ma ulec zagrożeniom ze strony gier komputerowych, Internetu, czy telewizji musi być właściwie ukształtowane. Dzieje się tak, gdy rodzina jest pełna i razem pracuje nad rozwojem osobowości dziecka. Młody człowiek, który ma wzór osobowy w postaci mamy i taty, bez problemu zdobędzie odpowiednie umiejętności do różnych ról społecznych. Należy jednak nadmienić, iż muszą zostać spełnione pewne warunki życia ludzkiego, które sprawiają, że rozwój i proces dojrzewania przebiega właściwie. Chodzi o prawidłowe funkcjonowanie mózgu, stymulację i aktywność indywidualną, jak również środowisko, w którym się wychowuje dziecko. Wszystkie wyżej wymienione czynniki sprawiają, że dziecko może prawidłowo się rozwijać i funkcjonować. Jeśli, któryś z elementów jest uszkodzony życie zaczyna biegnąć innymi torami. Każde naruszenie prawidłowości wpływa w jakimś stopniu na dojrzewanie jednostki.
Wiadomo, że dziecko część zachowań, postaw, poglądów przejmuje po rodzicach. Wychowanie chłopców i dziewczyn różni się. Zwracając uwagę na kształtowanie się osobowości dziecka pod względem płci oczywiste jest, że będzie to wyglądało inaczej w przypadku obu płci. Już od pierwszych lat dziecka zauważamy (chociaż teraz w coraz mniejszym stopniu) różnice, jeśli chodzi o ubiór. Dziewczynki stroi się w sukienki, a chłopców w spodnie. Także zachowanie rodziców wobec syna i córki jest odmienne. Chłopców ojcowie traktują bardziej „po męsku” mówiąc do nich bardziej szorstko i wybierając inne formy zabawy, np. siłowanie się, czy wyścig samochodzikami. Dla dziewczynek wolą inne formy spędzania czasu, np. tańczenie, czy zabawę lalkami. Już u dzieci w wieku 2-3 lat widać różne preferencje. Chłopcy częściej wybierają zabawy ruchowe, a dziewczynki bardziej spokojne, jak zabawa w dom. U chłopców przejawia się więcej energii i stopień fizycznej agresji, zaś u dziewczynek widać konformizm i zachowanie znacznie spokojniejsze.
Wspominaliśmy, iż istotną rolę odgrywa wzorzec osobowy w postaci ojca, czy mamy. Oni to – rodzice - przez sama swą obecność pokazują dziecku różne zachowania i reakcje. Małe pociechy naśladują swoich opiekunów i chcą być takie jak oni. Dziewczynki zazwyczaj naśladują zachowania matek, a chłopcy ojców – mówimy tu o sytuacji, gdy rodzina jest pełna i wzorcowa. To oznacza, że do prawidłowego ukształtowania świadomości i osobowości dziecka jest potrzebna obecność obojga rodziców. Cała rodzina jest ważna dla rozwoju osobowości dziecka, a szczególnie cztery typy ról rodzinnych- matki, ojca, siostry, brata i podsystemy powstałe z ich wzajemnej relacji. (...) Obecność dwu wzorów osobowych odpowiedniej płci, a więc ojca i starszego brata dla chłopca czy matki i starszej siostry dla dziewczynki, ułatwia przyswojenie typu zachowania odpowiadającego płci.
Dzieci pod wieloma względami utożsamiają się ze swoimi rodzicami. Także wzajemne relacje mamy i taty ze sobą, jak i z innymi kształtują zachowania dziecka. Dzieci obserwują wszystko: gesty, mimikę twarzy, jak również zwroty, których się używa. W zwyczajnej rozmowie między dwiema osobami element werbalny niesie mniej niż 35% społecznych znaczeń, a komunikaty niewerbalne – ponad 65% (McCroskey, Larson i Knapp, 1971). (...) przekazujemy informacje nie tylko słowami, ale również przez wygląd, sposób ubierania się, postawę, fizyczne napięcie, wyraz twarzy, częstość kontaktu wzrokowego, ruchy rąk i ciała, ton głosu, rytm wypowiedzi (tempo, czas trwania, zacięcia, pauzy), odległość w przestrzeni i dotyk. Zatem, jeśli chcesz skutecznie porozumiewać się z kimś innym, musisz zwracać uwagę na komunikaty niewerbalne. Gdy chłopiec przykładowo widzi, że ojciec do matki odnosi się serdecznie i z szacunkiem, chce być taki jak on. Dzieci uczą się zachowań od rodziców i przyswajają sobie postępowania związane z płcią już od najmłodszych lat.
Utożsamienie się w zakresie płci jest jednym z ważniejszych elementów formowania osobowości społecznej. Dlatego tak ważna jest pełna rodzina i wzorzec osobowy. Gdy brakuje takowego wzorca, w dorosłym życiu mogą pojawić się problemy w stworzeniu normalnej rodziny. Niewłaściwa identyfikacja wywołana brakiem wzoru osobowego odpowiedniej płci lub dominacją w rodzinie osób płci przeciwnej może powodować ujemne skutki w sferze późniejszego życia seksualnego, prowadząc do zaburzeń, jak homoseksualizm, impotencja, oziębłość. Przyczynia się też do niepowodzeń, sprzyjając powstawaniu wobec własnych dzieci niewłaściwych zachowań rodzicielskich.
Mówiąc o kształtowaniu osobowości społecznej dziecka nie należy zapomnieć o społecznych warunkach utożsamiania z płcią. Współcześnie już prawie wszyscy mają dostęp do telewizji, radia, czy Internetu. Ze wszech stron przedstawiane nam są różne modele osób, rodzin i ich zachowań. Dzieci w wieku szkolnym uczą się także oprócz pojęcia „matka” „ojciec”, które poznali u siebie w domu, terminów „kobieta” „mężczyzna”. Są to definicje dosyć szerokie i różnie przedstawiane. Wiele osób z kręgu szkoły, telewizji, prasy, czy Internetu może stać się wzorcami osobowymi: „kobietą” i „mężczyzną” dla dziecka. Sztuką i zadaniem rodziców, opiekunów, nauczycieli jest, by te obrazy były właściwie nakreślone.

1.3 Tworzenie świata wartości dziecka.

Rodzice są potrzebni dziecku w każdym okresie jego życia, stanowią dla nich ciągły wzorzec. Dziecko chce swoje zachowanie kształtować na podstawie zachowań osób, które je darzą ciepłymi uczuciami. Młoda osoba czując, że jest kochana chętniej przyjmuje ukazywane wzory zachowań. Rodzice, którzy są podziwiani przez swoje dzieci bardzo często stają się głównym wzorcem osobowym. Tutaj jasno widać, jak ważną rolę spełniają rodzice w życiu dziecka. Oni to bowiem już od małego stają się mentorami i pokazują, co jest właściwe czy niestosowne, co dobre i złe, jaka postawa jest wskazana, a czego należy się wystrzegać. Wprowadzają swoisty regulamin zasad, a tym samym system wartości dziecka.
Często spotykamy ojca z synem, którzy razem grają w piłkę, albo mamę z córką, które idą popływać w basenie. W taki właśnie sposób rodzic przekazuje swój pogląd na świat, własne zainteresowania, młodszemu pokoleniu. Tak się dzieje nie tylko na płaszczyźnie sportu. Dzieci także obserwując i słuchając rodziców kształtują sobie światopogląd na wiele spraw, np. wybór zawodu, poglądy polityczne, życie seksualne i wiele innych. Osoba dorosła, tutaj rodzic, który jest istotny w życiu dziecka, pomaga w budowaniu własnego „ja” młodego człowieka. Dlatego tak ważna jest postawa rodziców. Dzięki nim dziecko może budować o sobie właściwie mniemanie, czyli pozytywne. Mając już ukształtowany pewien system wartości przejęty od rodziców łatwiej będzie danemu dziecku skonfrontować się z pewnymi poglądami rówieśników, czy płynącymi z telewizji i gazet.
Cały czas mówimy o wzorcowym modelu rodziny i właściwych wzorcach osobowych. Co się dzieje z dzieckiem, gdy tego zabraknie? Wiemy już, że podczas relacji z rodzicami dziecko buduje własne „ja”. Przeanalizujmy sytuację, gdy ojciec krytykuje i wytyka ciągle błędy synowi. Idąc tokiem myślenia A. Bandurego, który w swoich badaniach przeanalizował podobne sytuacje można bez wątpienia wydedukować, że taka postawa ojca wobec syna będzie miała negatywne skutki. Chłopcy, których ojcowie przejawiają postawę chłodną i odtrącającą, mogą mieć problem w uznaniu męskich cech za godne naśladowania. (...) przy postawie (rodziców) surowej i odtrącającej dziecko odczuwa lęk i ocenia siebie negatywnie („złe ja”).
Zdarzają się też rodzice/opiekunowie, którzy od swych pociech wymagają zbyt wiele i chcą je na siłę zmienić w „cudowne dziecko”. Jak można się domyślać taka postawa również działa na dzieci niekorzystnie. Często rodzice chcą, by ich dzieci spełniały ich niezrealizowane pragnienia i marzenia. Trzeba pamiętać, że każde dziecko to indywiduum i można mu jedynie pokazywać i nakierowywać na właściwą drogę, jednak nie należy do niczego zmuszać. Dorastająca osoba poprzez nieosiągnięcie wyników, czy celów, o których marzyli rodzice czuje się coraz gorsze i niedoceniane.
Kolejna postawa rodziców o której nie należy zapomnieć to taka, gdy chcą chronić swoje dzieci ponad wszelką miarę i widzą w nich tylko pozytywne cechy. Tutaj szala zachowań i mniemania o sobie dzieci przechyla się w drugą stronę. Dzieci nie potrafią ocenić siebie właściwie, często wierzą, że zrobią coś, czemu nie są w stanie podołać. To wszystko sprawia, iż w kontakcie z rówieśnikami przeżywają rozterki i wielkie rozczarowania.
Postawy, o których wspominaliśmy nie pozwalają dziecku na właściwą ocenę siebie, dziecko nie potrafi realnie powiedzieć, w czym jest znakomite, a co mu się nie udaje. Ocena realistyczna umożliwia akceptację samego siebie mimo istniejących braków, niedostatków, czy wad, co oczywiście nie wyklucza korygowania ich w miarę możliwości. Są jednak pewne właściwości, których zmienić nie można, trzeba zatem się z nimi pogodzić i zaakceptować.
Zdarza się i to coraz częściej, iż w wieku dojrzewania młodzi ludzie gubią „wyznaczona drogę”. Czują się osamotnieni, nie wiedzą, gdzie przynależą, doświadczają „inności”. Dzieje się tak, gdy poznają coś, z czym nie mieli dotychczas do czynienia i nie wiedzą jak się do owego „nowum” dostosować. Wówczas bardzo istotne jest, by móc odróżnić siebie od świata zewnętrznego, wybrać to, co jest wskazane i właściwe. Z świata dziecięcego bowiem wkracza się w dorosłość i rodzi się osobowość. Wówczas młody człowiek podporządkowuje się głównej idei, którą tworzył dotychczas, tzw. ideał osobowości. W tym momencie następuje retrospekcja wszystkiego, co dotychczas było znane i podane m.in. przez rodziców. Tutaj jednostka dokonuje wyborów.
Rolą rodziców było pokazanie świata wartości. Teraz okaże się, czy był on przedstawiony właściwie i samowychowanie będzie przebiegać dobrą drogą. U znacznej większości ludzi dorosłych o normalnym poziomie inteligencji samowychowanie jest zjawiskiem odcinkowym, okresowym, niewyraźnie uświadomionym i nie wydzielonym od innych metod wychowawczych. (...) Samowychowanie to proces dopuszczania do świadomości wszelkiego materiału bodźcowego, wszelkich treści, które mogą oddziaływać wychowawczo, ale przy ciągłym nastawieniu różnicującym, przy wybiórczym traktowaniu tych bodźców, przy częściowym lub całkowitym odrzucaniu jednych z nich, a dopuszczaniu innych, przy kontroli tych zmian nie tylko przez intelekt, a przede wszystkim przez uczucia wyższe.


Rozdział II

DZIECKO POD WPŁYWEM GIER KOMPUTEROWYCH I TELEWIZJI.

2.1 Telewizja i gry komputerowe, a kształtowanie dziecka.

W ostatnim czasie coraz częściej spotykamy się z sytuacjami, gdy dzieci po zajęciach w szkole siadają do komputerów, czy przed telewizory. Pochłania ich świat wirtualnej rzeczywistości. Godzinami potrafią grać w ulubione gry, czy oglądać bezmyślnie telewizję. Jak to wpływa na ich psychikę, zachowanie i rozwój? Czy właściwie kształtuje się ich postawa społeczna? To będziemy starali się wyjaśnić poniżej.
Od najmłodszych lat swojego życia dziecko uczy się jak porozumiewać się ze światem. Najpierw z mamą i tatą, bratem, czy siostrą, krewnymi, a w końcu z rówieśnikami i całą społecznością. Im jest starsze, tym więcej poznaje ludzi i dziedzin sztuki - tak przynajmniej powinno być. Im jest szersze spektrum zainteresowań dziecka, tym łatwiej będzie wyrazić mu w przyszłości swoje emocje i osobowość. Nie można tego zabiegu pozostawić samemu sobie, czy „wirtualnej rzeczywistości”. Ogromną rolę będzie odgrywał dorosły. Mam tu na myśli nie tylko rodziców, ale także inne wzorce osobowe, jak dziadków, czy nauczycieli. Nie zawsze bowiem wszystko, czego dziecko potrzebuje odnajdujemy w jego środowisku rodzinnym. Ważne jest, by dać mu możliwość rozwijania się i to we właściwym kierunku, nie zapominając jednak o zagrożeniach płynących z mass mediów.
Często zapracowani rodzice, by mieć więcej czasu dla siebie, oddają dziecko „elektronicznym urządzeniom”, nawet na kilka godzin dziennie. Trzeba podkreślić, iż ten dorastający człowiek może różnie interpretować to, co słyszy i widzi. Wszystko pobudza jego fantazję. Zadaje mnóstwo pytań i jest zaciekawiony historiami i wydarzeniami, które dzieją się w rzeczywistości, jak i tymi, o których usłyszał z bajek, baśni albo telewizji, czy gier komputerowych. Nie zawsze potrafiąc oddzielić fikcję od tego, co się dzieje naprawdę. Dziecko kształtuje swój światopogląd na to co dobre i złe, co właściwe, a co niesłuszne.
Reasumując, jeśli zabraknie u dziecka przy kreowaniu własnego „ja” osoby dorosłej, która właściwie pokieruje tokiem myślowym, to może się skończyć dla niego bardzo źle. Bez kontroli rodzicielskiej, a czasami nawet i za przyzwoleniem docierają do tej młodej, nieukształtowanej osobowości, obrazy i słowa nasycone przemocą. W ten sposób rodzi się pokolenie młodych, zagubionych emocjonalnie jednostek, które częstokroć nieświadomie przyjmują niechciane i niewłaściwe postawy moralne, gdyż taki poznali „świat zewnętrzny”.
Niejednokrotnie słyszeliśmy o negatywnych skutkach oddziaływań telewizji, gier komputerowych i Internetu na psychikę dziecka. Zdaje się jednak, że wielu rodziców nadal podchodzi do tego tematu obojętnie zapominając o zagrożeniach. Sadzają swoje dzieci przed telewizorem, czy komputerem „dla świętego spokoju”, nie wiedząc co rodzi się
w ich psychice i jakie to będzie miało skutki w przyszłości.
Dziecko, szczególnie w pierwszym etapie kształcenia uczy się życia. Dobrze jest, jeśli obok niego jest mentor-wzór do naśladowania. Natomiast, gdy zostawia się dziecko samemu sobie np. przed telewizorem, czy komputerem, to czerpie informacje o życiu i świecie, jak również różnych wzorcach osobowych i postawach moralnych właśnie stamtąd. Do psychiki dziecka docierają różne obrazy, zachowania, wzory – niestety nie zawsze właściwe. Pobudzany jest umysł – ośrodek zapamiętywania, wyobrażania i odczuwania. Dziecko chce jakoś uporządkować sobie te wszystkie przekazywane treści. Zderza się z brutalną rzeczywistością i nie wie, co z nią zrobić. Pierwszymi osobami, do których się zwróci o wyjaśnienie są rodzice. Jeśli oni nie zareagują na prośby, nie wytłumaczą o co chodzi z tymi okrutnymi scenami z telewizji, czy komputera, będzie starało poradzić sobie samo. Młoda, kształtująca się jednostka będzie szukała odpowiedzi i sposobu na poradzenie sobie z różnymi emocjami.
Agresja i przemoc, która pojawia się w telewizji i grach komputerowych bardzo często zostawia swój ślad w psychice dziecka – wielokrotnie pojawia się strach. Dziecko będzie chciało sobie jakoś z nim poradzić i pokonać go. Młody człowiek będzie działał instynktownie i oglądał jeszcze straszniejsze sceny. Wszystko po to, by stwardnieć i nie bać się. Często obrazy, które nasycone są brutalną rzeczywistością stają się wówczas normalnością. Nierzadko odnajdują swoje odbicie w życiu codziennym dziecka. Później są opłakane skutki takiego wychowania: wyzywanie, bijatyki, kradzieże, uzależnienia od narkotyków i alkoholu, czy nawet gwałty i morderstwa. Rodzice są przerażeni, że ich dzieci mogły zrobić coś tak niedobrego, czy okrutnego.
Coraz młodsze dzieci uczestniczą w przestępstwach. Co do tego doprowadza? Psychologowie i socjologowie coraz częściej wskazują na negatywne oddziaływanie obrazów agresji prezentowanych w telewizji i grach komputerowych. (...) Analiza zabójstw dokonywanych przez dzieci w USA, Wielkiej Brytanii, czy Polsce niejednokrotnie pokazuje, że zabijając wzorowały się na fragmentach filmów, które oglądały w telewizji. Zwykle robiły to z ciekawości, chciały zobaczyć, czy skutek będzie taki sam, jak na ekranie.
Kolejną ważną rzeczą przy omawianiu tematu jest to, w jaki sposób telewizja i gry komputerowe oddziałują na osobowość i kształtowanie się dzieci. Wiemy, że dokonuje się to wówczas, gdy dzieci zbyt wiele czasu poświęcają oglądaniu programów i filmów przeznaczonych nie dla ich wieku. Grają również w „krwawe” gry komputerowe, czy oglądają filmy animowane, w których jest zbyt wiele brutalnych obrazów nasyconych agresją. Wspominając o tym, trzeba podkreślić, że dzieci bez przerwy kształtują siebie, swoją osobowość. Oglądanie tego typu (agresywnych) przekazów tworzy jakiś ich własny model-wzór do naśladowania - niestety wynaturzony. Pamiętajmy, że informacje, które płyną z mediów to nie tylko przekaz słowny, ale też i obraz, który bardzo przenika w psychikę dziecka. Dziecko bez wsparcia dorosłego samo sobie dopowiada rzeczy, które nie zostały powiedziane wprost. Owe informacje mogą zostać przez niedojrzałego odbiorcę niewłaściwie zinterpretowane, a przez to wykształcić fałszywy model zachowania i postępowania. Dziecko pozostawione samo sobie nie nauczy się właściwych modeli zachowań.
Wspomnieliśmy o głównych czynnikach oddziaływania. Chcielibyśmy przyjrzeć się im nieco bliżej. Oczywiste jest, o czym wspominaliśmy już wcześniej, że dziecko potrzebuje pewnych wzorów zachowań do naśladowania. Często się dzieje tak, że dziecko korzysta z „modeli” reprezentowanych przez telewizję, czy grę komputerową. Wielokrotnie chce być takie, jak ulubiona postać z bajki, gry, czy filmu. Istotne jest, by nie czerpało tych wzorów z przypadkowo napotkanych – niewłaściwych bohaterów z mediów. Wszystko powinno się odbywać pod czujnym okiem rodzica, czy opiekuna, który właściwie nakieruje młodego człowieka i wytłumaczy, co jest dobre, a co złe.
Kolejna sprawa to emocje, które towarzyszą dziecku podczas oglądania przedstawianych obrazów. Wszelkie próby poznania czegoś nowego powodują, że dziecko wzbogaca umiejętności i zdobywa doświadczenie. Poszerza także wachlarz przeżyć i emocji. Emocje określamy jako stosunek podmiotu do ludzi, zjawisk, rzeczy, a także do samego siebie. To wszystko, co dzieje się dookoła nas, a także nasze własne postępowanie jest zabarwione określoną emocją. Nie ma chyba w naszym życiu sytuacji, zdarzenia, w której emocje nie grałyby istotnej roli. Są one odpowiedzialne za relacje, jakie nas łączą ze światem zewnętrznym, regulują je i nadają im określone znaczenie.
Kształtujący się młody człowiek uczy się odbierać świat na swój sposób. Jeśli widzi jakąś brutalną sytuację np. pobicie kogoś, a w telewizji zareagują obojętnością, to może przyjąć, że taka postawa jest właściwa. Dziecko nie może zostać pozostawiony sam mediom. One to bowiem serwują niezliczoną ilość: informacji prawdziwych, przesadzonych, pornografię, oszustwa, przemoc, nienawiść i wiele innych. Kolejny raz dziecko czuje się zagubione i wówczas musi wiedzieć, kiedy coś jest dobre, a kiedy złe. Należy wykształcić w dziecku właściwe reakcje i zachowania na przekazywane treści. Bez mądrego rodzica, czy opiekuna dziecko pozostaje w tym szaleństwie samo, bez żadnej ochrony przed złem.

2.2 Gry komputerowe w świecie dziecka.

Trzeba koniecznie wspomnieć o grach komputerowych. W obecnych czasach jest ich wielki wybór i każdy ma do nich dostęp. Są gry edukacyjne, z których można się czegoś nauczyć i na nich wzorować. Jednak zdecydowaną większość stanowią takie, w których jest agresja i przemoc. W wielu z nich np. za zabicie nieprzyjaciela otrzymuje się jakieś bonusy, czy przechodzi się do następnego etapu gry. Dlaczego o tym mówimy?
Poprzez nazwijmy to „krwawe” gry, odbywa się swoisty „trening” dziecka. Młody człowiek ciągle uczy się i przyzwyczaja do wykonywania pewnych czynności. Dziecko, a i często dorosły, nie zdaje sobie z tego sprawy. Za pomocą agresywnych gier przyswajany jest pewien model zachowania – np. zabijanie nieprzyjaciela. Pamiętajmy o tym, iż niewytłumaczenie i niećwiczenie dobrych nawyków u dziecka później może skończyć się tragicznie – o czym szerzej za chwilę.
Pojawia się też wiele gier, w których trzeba rozwiązać jakąś sytuację, problem, wykonując różne prace, czynności, praktyki. W ten sposób dziecko uczy się samodzielnego rozwiązania problemu. Niestety wiele gier pojawiających się na rynku są niestosowne dla dzieci. Nie wychowują właściwie młodego człowieka, często podsuwając mu nietrafne rozwiązania problemu. Nietrafne w takim sensie, iż źle oddziałują na kształtowanie osobowości dziecka. Jakie bowiem gra podsuwa klucze do rozwiązania problemów? Często w grze trzeba przeszkodzić, zlikwidować lub zabić przeciwnika. Brzmi okrutnie, ale taka jest rzeczywistość dziecka, na razie tylko w grze. Bez opieki i wzoru może przenieść się na życie codzienne.
Wiemy już, że następuje ogromne oddziaływanie gier i telewizji na kształtowanie się osobowości dziecka. Rodzice, nauczyciele i opiekunowie mają przed sobą ogromne i trudne zadanie, by nie dopuścić do modelowania się niewłaściwych postaw u dzieci. Pamiętajmy, że „elektroniczne urządzenia” mają ogromny wpływ na kreowanie rzeczywistości dorastającego człowieka. Wirtualny świat z czasem może przenieść się do życia codziennego. Jakie są tego skutki i efekty działań?
Przeprowadzono badania, w których obserwowano chłopców w wieku 12-15 lat. Pierwszą grupę stanowili chłopcy, którzy grali w gry komputerowe przez 10 lub więcej godzin w tygodniu, a druga grupę chłopcy nie posiadający komputera i nie grający w gry. Wyniki badań pokazały, że rezultaty uzyskane przez chłopców z porównywanych grup za pomocą wszystkich użytych metod różnią się między sobą w sposób statystyczni istotny. Chłopcy „komputerowi” okazali się bardziej agresywni i dotyczyło to zarówno wyniku ogólnego, jak i wszystkich wskaźników testu kwestionariuszowego, a mianowicie: napastliwości fizycznej, napastliwości słownej, napastliwości pośredniej, negatywizmu, podejrzliwości, uraźliwości i drażliwości. Także w metodzie projekcyjnej (Test Rysunku Rodziny) dzieci „komputerowe” cechowały się większym napięciem emocjonalnym i wyższą agresywnością.
Analizując powyższe badania można bez wątpliwości stwierdzić, iż gry komputerowe oddziałują na dzieci niekorzystnie, powodując przy tym agresywne zachowania. W rezultacie otępiają również wrażliwość moralną. Poprzez ciągłe wybieranie i dokonywanie uczynków agresywnych – najpierw w grze, a potem w życiu, ściera im się granica między dobrem, a złem. Dorastająca młodzież gubi się w rzeczywistym świecie, nie potrafi odróżnić czynu właściwego, od negatywnego. Często wybierają wspomniane zachowania agresywne. Takie postępowania mogą prowadzić do przestępczości i tendencji aspołecznych. Czy telewizja ma podobny wpływ na dziecko?

2.3 Jak obrazy z telewizji wpływają na osobowość dziecka?

Trzeba nauczyć się wykorzystywać dobre strony telewizji, unikając programów niszczycielskich i wpływających negatywnie na psychikę dziecka. Rodzice powinni najpierw sami wiedzieć, co jest zagrożeniem dla kształtującej się osobowości, a co ma właściwości wychowawcze, by potem móc przekazać swoją wiedzę dzieciom. Niestety nadal w tym temacie pozostaje wiele do życzenia. Wielu rodziców ignoruje ten wątek i nie zwraca uwagi na to jakie programy i filmy ogląda ich potomstwo i ile poświęca na to czasu. Przed opiekunami staje wiele problemów i wyzwań, a współczesne przemiany wymagają głębokiej analizy i refleksji. Muszą sami wypracować model postępowania wychowawczego i wprowadzić go w życie. Niestety zauważamy, iż są ogromne braki w tej sferze. W wielu domach dominuje telewizor i komputer. One to właśnie niosą ze sobą wiele zagrożeń w kwestii uspołeczniania dzieci.
Błędem jest także ignorowanie wychowania przez telewizję tych najmłodszych, które można by pomyśleć jeszcze wiele o świecie nie wiedzą. Małe dziecko uczy się od swoich rodziców myśleć, mówić, kontrolować i opanowywać swoje reakcje, a także wpływać na innych ludzi. Dzięki wzorom osobowym, jakimi są rodzice, uczy się ono, jak odnosić się do innych, kogo lubić, kogo unikać, z kim się mniej lub bardziej liczyć, jak wyrażać swoją sympatię i antypatię, a kiedy powstrzymywać reakcje.(...)Równocześnie rodzina przekazuje dziecku wartości, normy, wzory zachowań i obyczaje kulturowe społeczeństwa. Jak więc może im zaszkodzić telewizja? Dziecko pozostawione przed telewizorem uczy się wybrakowanych i niewłaściwych wzorów zachowań. Z przekazu telewizyjnego będzie czerpało wiedzę o życiu.

2.4 Działanie reklamy.

Reklama jest obecna w naszym codziennym życiu. Wbrew pozorom reklama jest dość złożonym i osobliwym zjawiskiem. Jak działa reklama? Występuje hierarchia efektów reklamy. Idąc za tokiem rozumowania Jacka Kalla „ konsument jest przedstawiany jako jednostka aktywnie zaangażowana w proces zdobywania informacji o produkcie, pragnąca zaspokoić swoje potrzeby poprzez zakup najlepszej z dostępnych ofert. (...) Reklama jako zbiór zewnętrznych informacji o produkcie jest przetwarzana przez kupującego w trzech systemach.” Te systemy to: rejestr sensoryczny (inaczej pamięć ikoniczna), pamięć krótkotrwała i pamięć długotrwała. Reklama-produkt jest przekazywana najpierw do rejestru sensorycznego. Tam, jeśli zostawiła po sobie ślad, czyli miała wyraźny, interesujący sygnał zostaje przetworzona i przeanalizowana. Wszystkie zdobyte informacje o danym produkcie zebrane są w pamięci długotrwałej, co w ostateczności powoduje zinterpretowanie i wybranie informacji w pamięci krótkotrwałej. Po analizie informacja trafia znowu do pamięci długotrwałej.
Odbiorca musi przejść przez wszystkie systemy-fazy, żeby reklama mogła „odnieść sukces”. Każdy etap jest ze sobą spójny i nie może istnieć bez drugiego, zachodzi swoisty związek przyczynowo-skutkowy. Odbiorca reklamy początkowo musi się nauczyć czegoś o produkcie. Wówczas dzięki zdobytej wiedzy może zmienić swoje odczucia i postawę wobec reklamowanego produktu, a w ostatecznym rozrachunku doprowadzić do działania, czyli zakupu. Oczywiście jest tu opisane skrótowe działanie reklamy, które pomija wiele aspektów. Chcieliśmy jednak tylko zaznaczyć, jak mniej więcej funkcjonuje relacja reklama-odbiorca.

ROZDZIAŁ III
METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH

3.1 Cel i przedmiot badań.

Za pomocą kwestionariuszy, diagnoz i ankiet można sporządzić pewien obraz, który będzie nam mówił o danej osobie, grupie, klasie, czy też szerszym kręgu ludzi. Sondowanie i analizowanie danych ma na celu poznanie wybranego środowiska, jednostki, rzeczywistości, czy wpływu czegoś na coś lub kogoś. Jednym z podstawowych warunków skutecznego oddziaływania wychowawczego rodziców na dziecko jest poznanie jego indywidualnych właściwości psychicznych. Ich dokładne określenie wymaga specjalistycznych badań psychologicznych przeprowadzonych przez psychologów z użyciem takich technik diagnostycznych, jak testy, kwestionariusze, inwentarze osobowości, badania eksperymentalne wymagające zastosowania odpowiednich aparatów i przyrządów.
Wykonując rozmaite badania i biorąc pod uwagę wiele aspektów na różnych przestrzeniach można zebrać interesujące nas informacje. Proces ten bywa długi i szczegółowy, ale przynosi niekiedy rewelacyjne rezultaty. Stosowanie jakościowych metod zbierania danych o faktach edukacyjnych łączy się z przebywaniem badacza w terenie, a więc w miejscach, gdzie toczy się codzienne życie badanych: w szkołach, grupach rówieśniczych, klasach szkolnych, pokojach nauczycielskich, obozach i koloniach letnich (...) rodzinach, klubach młodzieżowych... Staliśmy się badaczami i wyruszyliśmy, by zbadać interesujący nas obszar.
Wspominaliśmy, że telewizja, reklamy i radio są obecne w naszym życiu codziennie i można się z nim zetknąć niemal wszędzie. W dzisiejszych czasach dziecko ma z nimi kontakt od narodzin. To wywołuje wiele pytań nad wpływem mass mediów na nieukształtowanego odbiorcę. Dzieci wiele treści telewizyjnych odbierają emocjonalnie
i dosłownie. Wpływa to na ich postrzeganie świata. Dotarliśmy do nurtujących nas kwestii. Konkretnie chodziło nam o zbadanie grupy już trochę ukształtowanej, mianowicie dzieci
w wieku od 9 do 13 roku życia, a konkretnie o to, jak telewizja i gry komputerowe wpływają na ich osobowość. Celem zaś będzie przeprowadzenie badań za pomocą ankiet, dotyczących wpływu telewizji i gier komputerowych na odbiór rzeczywistości przez wyżej wymienioną grupę.

3.2 Hipotezy i problemy badawcze.

Hipoteza badawcza - pojęcie wywodzi się z greckiego "hipothesis" i oznacza m. in. domysł, przypuszczenie. Chodzi tutaj o domysł, który wymaga sprawdzenia, czyli weryfikacji poprzez odpowiednie badania stosowane w danej nauce. Jest to propozycja odpowiedzi na zadane pytanie, wynikające z problemu badawczego, jest propozycją twierdzenia naukowego.(...) Według Babbiego hipoteza jest szczegółowym, sprawdzalnym oczekiwaniem wobec rzeczywistości, które wynika z ogólniejszej tezy. Hipoteza umożliwia odpowiednie, rzeczowe i refleksyjne ukierunkowanie procesu badawczego i przedmiotu badań w celu ich sprawdzenia.
Głównym pytaniem naszym badań jest:
1. Jak telewizja i gry komputerowe wpływają na rozwój osobowości dzieci
w wieku od 9 do 13 roku życia?
Sztandarowe zagadnienie zostało uzupełnione pytaniami szczegółowymi:
1. Ile czasu dzieci spędzają przed telewizorem i komputerem?
2. Ile reklam dziennie oglądają uczniowie w wieku od 9 do 13 lat?
3. Czy dzieci wierzą wiadomościom przekazywanym z telewizji i reklam?
4. Jakie są ich ulubione reklamy?
5. Czy uczniowie powtarzają teksty usłyszane w telewizji?
6. Czy sceny agresji pokazywane w telewizji wywołują nieprzyjemne emocje?
7. Czy dzieci reagują właściwie na sceny przemocy oglądane w telewizji?
8. Czy po obejrzeniu brutalnych obrazów dzieci miewają lęki nocne?
9. Czy zachowania agresywne, które dzieci oglądają w telewizji są dla nich normalne?
Główną hipotezą jest spostrzeżenie:
• Dzieci w wieku od 9 do 13 roku życia spędzają zbyt dużo czasu przed telewizorem i komputerem, co niewłaściwie kształtuje ich osobowość i wpływa negatywnie na zachowanie i emocje.
Hipotezy szczegółowe płyną z hipotezy zasadniczej:
• Filmy i gry z obrazami agresji wpływają niekorzystnie na rozwój dziecka.
• Młodzież zbyt wiele godzin wolnego czasu spędza przed komputerem
i telewizorem, co łączy się z brakiem rozwoju w innych dziedzinach.
• Telewizja wpływa destruktywnie na wrażliwość emocjonalną dorastającej młodzieży.
Celem badawczym tejże pracy jest:
• Ustalenie jak telewizja i gry komputerowe wpływają na osobowość dzieci w wieku od 9 do 13 roku życia. Cel poznawczo-teoretyczny.

3.3 Techniki, narzędzia i metody badań.

Podczas studiowania danego tematu trzeba się posłużyć właściwymi technikami i sposobem badań. Spotykamy się z różnymi definicjami dotyczących metod, jakimi należy się posługiwać. W. Okoń skupia się na realizowaniu procesu badań w odpowiedniej, ustalonej kolejności. A. Kamiński patrzy na sprawę inaczej. Uważa bowiem, że badacz ma używać takich technik i narzędzi, bez patrzenia na hierarchię, tylko żeby móc przedstawić wybrane zagadnienia naukowe. Podczas naszego badania tematu odnosiliśmy się właśnie do definicji, którą przedstawił A. Kamiński. Mówi, o tym, że metodologia badań „to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego.”
Istotną kwestią przy metodologii badań jest wybranie stosownych narzędzi i technik badań.
W tej pracy posłużymy się techniką badawczą: obserwacją kategoryzowaną oraz ankietą. Narzędziem naszym badań będzie: kwestionariusz ankiety i scheduła obserwacyjna. Stworzyliśmy właściwe warunki do uzyskania odpowiedzi przez badaną grupę. Przygotowaliśmy odpowiednie pytania w ankiecie, a dzięki temu sprecyzowaliśmy kierunek naszych badań i uzyskaliśmy satysfakcjonujący opis wybranego tematu.

3.4. Charakterystyka i dobór badanej grupy.

W maju 2013 roku zostały rozdane arkusze – ankiety - dzieciom w wieku od 9 do 13 roku życia z Zespołu Szkół Gimnazjum w Leźnie.
Tabela nr 1 Wiek badanej grupy.
Wiek uczniów Liczba ankietowanych
13 lat 8
12 lat 9
11 lat 12
10 lat 13
9 lat 5
Razem 47

3.5 Organizacja i procesy badań.

Przygotowania do dokonania badań:
• Korzystanie z fachowej literatury związanej z tematem pracy.
• Dostosowanie właściwych technik, metod oraz narzędzi do przeprowadzenia badania.
• Znalezienie właściwego miejsca i grupy badań.
• Przygotowanie pytań i ankiet do przeprowadzenia analizy wybranej grupy.
• Zebranie i przeanalizowanie ankiet.
Wybrana grupa badań:
Badaniu została poddana przypadkowa grupa uczniów w wieku od 9 do 13 lat z Zespołu Szkół Gimnazjum i Szkoły Podstawowej w Leźnie.
Miejsce badania:
Przygotowane ankiety zostały rozdane uczniom w Zespole Szkół Gimnazjum i Szkoły Podstawowej w Leźnie.
Czas badań:
Kwestionariusze zostały rozdane przypadkowej grupie uczniów w maju 2013 roku.


ROZDZIAŁ IV

WPŁYW TELEWIZJI I GIER KOMPUTEROWYCH NA DZIECI W WIEKU OD 9 DO 13 ROKU ŻYCIA – PREZENTACJA BADAŃ WŁASNYCH

4.1 Odpowiedzi ankietowanej grupy.

Po przeprowadzeniu badania, czyli rozdaniu wcześniej sporządzonych ankiet, które zostały wypełnione przez grupę dzieci w wieku od 9 do 13 roku życia, uzyskaliśmy interesujące nas odpowiedzi.
Zadane pytania to:

1. Płeć.

Badana grupa składała się z 26 chłopców i 21 dziewczynek w wieku od 9 do 13 lat, co razem daje 47 ankietowanych.
Tabela nr 2 Płeć badanej grupy.
Liczba badanych Płeć
26 chłopcy
21 dziewczyny
47 ogółem

2. Ile czasu dziennie spędzasz przed telewizorem i komputerem?

Wszystkie ankietowane osoby w wieku od 9 do 13 lat (100%) odpowiedziały, że codziennie siadają przed komputerem i telewizorem. Okazuje się, że wiek nie ma większego znaczenia, jeśli chodzi o ilość godzin spędzonych przed tymi urządzeniami. Tylko 40% badanych poświęca im 1 godzinę lub mniej dziennie, aż 43% ankietowanych spędza przed komputerem i telewizorem 2-3 godziny dziennie, a 17% respondentów ze swojego wolnego czasu wycina 3 godziny lub więcej. Można śmiało powiedzieć, że dzieci w wieku od 9 do 13 lat spędzają za dużo czasu przed telewizorem i komputerem.

3. Czy można wierzyć wiadomościom przekazywanym z telewizji?

Po przeprowadzeniu i zbadaniu ankiet możemy stwierdzić, że 72% respondentów wierzy tylko niektórym wiadomościom, które serwuje telewizja. 15% badanych uważa, że można wierzyć informacjom płynącym z telewizji, a 12% dzieci w wieku 9-13 lat nie wierzy w wiadomości słyszane w telewizji. Patrząc na odpowiedzi dzieci w różnym wieku nie można jednoznacznie stwierdzić, że któryś rocznik przoduje w konkretnych odpowiedziach. Wszyscy odpowiadają dosyć podobnie.

4. Czy powtarzasz teksty usłyszane w telewizji?

Większość badanych, bo 57% odpowiedziało, iż nie powtarza haseł usłyszanych w telewizji. Jednak znaczna grupa ankietowanych, bo aż 43% odpowiedziała „tak” wymieniając przy tym przykłady. Najczęściej były to hasła znane z reklam. Wielokrotnie powtarzały się odpowiedzi: „Bierz, co chcesz, plazmę weź...”,”Ograniczenia i limity nie interesują mnie...”, „Popcorn jest? Światełko przygaszone? To zapraszamy...”, „Biedronka, niskie ceny...”, „Obi tak to robi”.

5. Ile reklam dziennie oglądasz?

Przeprowadzone badania wykazują, że dzieci w wieku od 9 do 13 roku życia oglądają bardzo dużo reklam. 32% ogląda dziennie więcej niż 30 reklam, 42% ogląda ich w przedziale od 15 do 30, tylko 26% ogląda mniej niż 15.

6. Czy można wierzyć reklamie?

Można stwierdzić, iż zdecydowana większość, bo aż 53% ankietowanych twierdzi, iż nie należy wierzyć wszystkim reklamom. 43% respondentów odpowiedziało, że nie ufa informacjom przekazywanym przez reklamę. Zostaje mała część badanych – 4%, którzy uważają, iż można wierzyć reklamom.

7. Wymień ulubione reklamy.

Wśród wszystkich obrazów i tekstów serwowanych przez telewizję, ankietowani największą popularnością obdarzyli reklamy:
o „mBanku” – 8 osób.
o „Biedronki” – 6 osób.
o „Nju mobile” – 5 osób.
o „Serce i Rozum” – 4 osoby.
o Inne – reszta respondentów.
Można stwierdzić, że popularność tekstów czerpanych przez ankietowanych z telewizji, o których wspominaliśmy wcześniej: „Bierz, co chcesz, plazmę weź...”, „Biedronka, niskie ceny...”,”Ograniczenia i limity nie interesują mnie”, „ Popcorn jest? Światełko przygaszone? To zapraszamy...”, idzie w parze z ulubionymi reklamami.

8. Czy miewasz lęki nocne po obejrzeniu filmu z elementami agresji?

Większość badanej grupy dzieci, bo aż 53% stwierdziła, że miewa lęki nocne po obejrzeniu filmu z elementami agresji, do tego 4% odpowiedziało zdecydowanie „tak”. Mniejsza część, bo 43% nie ma lęków nocnych. Podzieliliśmy też odpowiedzi z rozróżnieniem na płeć. Po przeanalizowaniu okazało się, że znaczna większość chłopców (23 z 26 ankietowanych) nie ma lęków nocnych po oglądaniu filmów z elementami agresji. Tylko nikła część (3 z 26) miewa lęki nocne. Jeśli zaś przypatrzeć się dziewczynkom sytuacja wygląda zupełnie inaczej. 1 dziewczynka odpowiedziała zdecydowanie „tak”, iż przeżywa lęki nocne po tego rodzaju scenach, a znaczna część respondentek (15 z 21 badanych) miewa czasami lęki nocne po obejrzeniu filmów z elementami agresji. Pozostaje tylko 5 z 21 ankietowanych dziewczynek, które owych lęków nie doświadczają.

9. Czy zachowania agresywne, które występują w filmach i grach są normalne?

Patrząc na odpowiedzi całej badanej grupy można zobaczyć, iż większość (68%) uważa, że zachowania agresywne, które są pokazywane w telewizji nie są normalne. 32% ankietowanych uważa jednak, że tego typu zachowania są jak najbardziej normalne. Po rozdzieleniu odpowiedzi ze względu na płeć wyniki okazały się być bardzo podobne. Z pośród 27 ankietowanych 18 chłopców uważa takie zachowania za niewłaściwe. Pozostała część badanych – 8 respondentów mniema, iż pokazywane zachowania agresji są jak najbardziej normalne. Dziewczynki odpowiadały podobnie. 14 ankietowanych uważało, że wyżej wymienione postępowania nie są normalne, jednak 7 respondentek utrzymuje je za normalne.
10. Czy sceny przemocy (obrazy bólu, krwi, cierpień, itp.) oglądasz bez większych emocji?
Analizując odpowiedzi respondentów stwierdzić można, że sceny przemocy (obrazy bólu, krwi, cierpień, itp.) są oglądane bez większych emocji przez 30% badanej grupy. 36% ankietowanych stwierdziła, że tylko niektóre sceny wywołują nieprzyjemne uczucia. Pozostałe 34% ogląda sceny przemocy przeżywając je z większymi emocjami.
Po podziale badanej grupy ze względu na płeć wyniki przedstawiły się następująco. Wśród dziewczynek 8 z 21 ankietowanych odpowiedziały, że sceny przemocy wywołują u nich większe emocje. Kolejne 8 stwierdziło, iż tylko niektóre akty bezprawia niosą ze sobą większe przeżycia, zaś pozostałe 5 respondentek nie odczuwa większych emocji. W grupie badanych chłopaków znaczna część, bo 10 z 26 ankietowanych oglądają sceny przemocy bez większych emocji. Następnych 9 odpowiedziało, że tylko niektóre wywołują mocne przeżycia, a mniejsza część (8 z 26 chłopców) przeżywa dość znacząco takie sceny.


ZAKOŃCZENIE

Proces wychowania dziecka odbywa się poprzez wiele różnych czynników i na różnych płaszczyznach. Skupiliśmy się w naszej pracy na jednym oddziaływaniu: mianowicie wpływie telewizji i gier komputerowych na kształtowanie się osobowości i zachowanie dziecka w wieku od 9 do 13 roku życia. Fachowa literatura i zebrane przez nas wyniki badań oraz szczegółowa analiza badanej grupy, przedstawia nam jak ogromny wpływ ma telewizja i gry komputerowe na rozwój osobowości dzieci. Siedząc przed telewizorem, czy komputerem dzieci nie nauczą się relacji interpersonalnych, czy nie odkryją prawdziwych możliwości ekspresyjnych lub słownych.
Pisaliśmy, że duża część dzieci obojętne odbiera sceny przemocy. Sprawdziliśmy też poprzez badania, iż dzieci pochłaniają ogromną ilość reklam. To wszystko sprawia, że duża część dzieci wyrabia sobie swój światopogląd, czy czerpie wzorce z widzianych zachowań właśnie w telewizji – często nie są one właściwe. Potem przekłada się to na ich życie codzienne i później przenieść do życia rzeczywistego.
Reasumując, analiza odpowiedzi ankietowanych jasno przedstawia, że dzieci w wieku od 9 do 13 roku życia spędzają bardzo dużo czasu przed komputerem lub telewizorem. 57% badanej grupy poświęca na to nawet 20 lub więcej godzin tygodniowo. Są to zatrważające liczby. Oprócz tego oglądają multum reklam, bo nawet 30 dziennie, co tygodniowo daje aż 210. Skutki są tego takie, że duża grupa dzieci (30% ankietowanych) ogląda obrazy przemocy (bólu, krwi, pobicia itp.) obojętnie, nie odczuwając żadnych większych emocji. Oprócz tego zwróciliśmy uwagę na kwestię zachowań agresywnych. Również tutaj padło zbyt wiele odpowiedzi (32% respondentów), iż owe zachowania są normalne. Rodzi się niestety smutny obraz części przyszłej młodzieży – młodzieży agresywnej i konsumpcyjnej.
Spędzanie dużej ilości godzin przed urządzeniami elektrycznymi spowoduje, że dziecko będzie zagubione w świecie i nie będzie potrafiło odróżnić dobra od zła, a co gorsza ciężko mu będzie nawiązać bliższe kontakty z rówieśnikami. Oprócz tego będą ważniejsze dla niego dobra materialne, niż inne wartości jak: rodzina, miłość sprawiedliwość itp. Wspominaliśmy, że marginalnie traktuje się to, jak dzieci spędzają swój wolny czas. Teraz możemy podkreślić, jak istotna jest rola rodzica/opiekuna i nauczyciela w pokazywaniu właściwej drogi do prawidłowego rozwoju osobowości dziecka. Nie można pozostawić go „elektronicznym opiekunom”, gdyż nie prowadzi to do niczego dobrego. Połączenie aktywności rodziców, nauczycieli i całego środowiska zewnętrznego, musi przynieść niezachwiane poglądy i wartości, które będą przelewane na dzieci.
Trzeba przyjąć właściwy kierunek rozwoju współczesnych dzieci, przede wszystkim poświęcając im więcej czasu i pokazując pozytywne wartości i postawy. Poprzez kontakty z ludźmi dorastający człowiek uczy się rozpoznawać swoje emocje i je nazywać. Wie jakie zachowania są właściwe, a które wzbudzają niezadowolenie. Dzieci muszą wiedzieć jak przeżywać życie codzienne. Należy pamiętać, że podstawą wychowania jest wychowanie w zdrowym otoczeniu, gdzie dziecko będzie bezpieczne i kochane. W takim bowiem świecie będzie umiało funkcjonować prawidłowo i wskazywać realne zagrożenia płynące z telewizji, czy gier komputerowych.


BIBLIOGRAFIA:
1. Braun – Gałkowska M.: Agresja w reklamach kierowanych do dzieci. “Edukacja
i Dialog” 2000, nr 5.
2. Braun-Gałkowska M.: Wpływ telewizyjnych obrazów przemocy na psychikę, "Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze" 1995, nr 6.
3. Braun – Gałkowska M.: Gry komputerowe a psychika dziecka. “Edukacja
i Dialog” 1997, nr 9.
4. Braun-Gałkowska M., Ulfik-Jaworska I.: Zabawa w zabijanie, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, Lublin 2002 r.
5. Bromboszcz E.: Percepcja reklamy telewizyjnej przez dzieci. “Psychologia Wychowawcza” 1993, nr1.
6. Dawid W. Johnson: Podaj Dłoń, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 1992.
7. Dąbrowski K.: Osobowość i jej kształtowanie przez dezyntegrację pozytywną, Polskie Towarzystwo Higieny Psychicznej, Warszawa 1975.
8. Doroszewska J.: Pedagogika specjalna. Tom I, ZN im. Ossolońskich 1981.
9. Filipczuk H.: Rodzina a rozwój psychiczny dziecka. Nasza Księgarnia, Warszawa 1981.
10. Fryc – Piętak D.: Mass media a zachowania seksualne. “Wychowawca” 1995, nr 6.
11. Gajda J., Juszczyk S., Siemieniecki B., Wenta K.: Edukacja medialna. Wyd. A. Marszałek.
12. Gerstmann S.: Osobowość. PZWSz, warszawa 1970.
13. Guthrie E. R.: Osobowość w świetle teorii uczenia się. Problemy osobowości motywacji w psychologii amerykańskiej. Wybór i opracowanie J. Reykowskiego, Warszawa 1964.
14. Izdebska J.: Rodzina – dziecko – telewizja. Szanse wychowawcze i zagrożenia telewizji.
15. Kall J.: Reklama, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne S.A., Warszawa 2000.
16. Kobolewska J.: Środki masowego oddziaływania. CRZZ, Warszawa 1972.
17. Kołodziejska D.: Telewizja wpływa na rozwój dziecka. “Edukacja i dialog” 2002, nr3.
18. Kossowski P.: Dziecko i reklama telewizyjna. Wyd. Żak, Warszawa 1999.
19. Kozłowska A.: Zaburzenia emocjonalne w wieku przedszkolnym, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1984.
20. Król T.: Wpływ telewizji na zachowania agresywne dzieci i młodzieży. “Psychologia i Rzeczywistość” 2003, nr 1.
21. Kwarciak B.: Co trzeba wiedzieć o reklamie. PSB, Kraków 1999.
22. LaszkowskaJ.: Niebezpieczne gry z myszką. “Edukacja i Dialog” 2001, nr 4.
23. Nuttin J.: Struktura osobowości. PWN, Warszawa 1968.
24. Okoń W.: Słownik pedagogiczny. PWN, Warszawa 1975.
25. Pawlica B., Widawska E.: Wpływ reklamy na kształtowanie. “Edukacja i Dialog” 2001, nr 4.
26. Pedagogika, pod red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
27. Porębska M.: Osobowość i jej kształtowanie się w dzieciństwie i młodości. WsiP
28. Przetacznik – Gierowska M., Makiełło – Jarża G.: Podstawy psychologii ogólnej.
29. Rataj M.: Szkoła – dzieci – rodzice. CRZZ, Warszawa 1979.
30. Reber A. S.: Słownik psychologii. Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 2000.
31. Roszkiewisz I.; Psychologia rozwojowa dla rodziców. Młodszy wiek szkolny.
32. Skrzypczak J. (red.): Popularna encykopedia mass mediów. KURPISZ, Poznań 1999.
33. Szewczuk W.: Psychologia. Zarys podręcznikowy. WsiP, Warszawa 1966.
34. Vademecum dla rodziców, pod red. W. Pomykało „Pomóżmy dziecku ponownie tworzyć świat” G. Kapica.
35. Ziemska M.: Rodzina a osobowość. Biblioteka Wiedzy Współczesnej OMEGA, Warszawa 1979.
36. http://pl.wikipedia.org/wiki/Osobowo%C5%9B%C4%87, z dnia 20.03.2013 roku.
37. www.mojasocjologia.pl/articles.php?article_id=26, dnia 31.01.2013 r.


Aneksy
Ankieta rozdana dzieciom w wieku od 9 do 13 roku życia.

Odpowiedz krótko na pytania lub napisz „ X „ przy właściwej odpowiedzi.
|Ankieta jest anonimowa.

Płeć : kobieta mężczyzna Wiek: .........

1. Czy można wierzyć wiadomościom przekazywanym z telewizji?
Tak Nie Niektórym

2. Ile czasu dziennie spędzasz przed telewizorem i komputerem?
1godz. lub mniej 2-3 godziny więcej niż 3 godz.

3. Czy lubisz i powtarzasz teksty z telewizji, reklam? Nie Tak (wymień przykłady) ........................................
........................................
4. Czy miewasz lęki nocne po obejrzeniu filmu z elementami agresji?
Tak Nie Czasami

5. Czy sceny przemocy (obrazy bólu, krwi, cierpień, itp.) oglądasz bez większych emocji?
Tak Nie Czasami
6. Czy zachowania agresywne, które występują w filmach i grach są normalne?
Nie Tak (wymień które)........................................

7. Czy można wierzyć reklamie? Tak Nie Czasami

8. Ile reklam dziennie oglądasz? mniej niż 15 15-30 więcej niż 30

9. Czy lubisz oglądać reklamy?
bardzo lubię niektóre nie lubię

10. Wymień ulubione reklamy........................................
11. Wymień 2 ulubione gry komputerowe........................................