Edukacja środowiskowa

1. Wyjaśnij pojęcia: środowisko, ekologia, edukacja ekologiczna, zrównoważony rozwój, ekosystem, biocenoza, biotop.

Środowisko – wszystko co nas otacza – ogół elementów nieożywionych i ożywionych, zarówno naturalnych jak i powstałych w wyniku działalności człowieka, występujących na określonym obszarze oraz ich wzajemne powiązania, oddziaływania i zależności. (wyróżniamy środowisko: społeczne, naturalne, ekologiczne, wychowawcze, szkolne, rodzinne, przyrodnicze, geograficzne, ekonomiczne).

Ekologia – nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami, a ich środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami.

Biocenoza - naturalny zespół populacji organizmów żywych danego środowiska (biotopu), należących do różnych gatunków, ale powiązanych ze sobą różnorodnymi czynnikami ekologicznymi i zależnościami pokarmowymi, tworząc całość, która pozostaje w przyrodzie w stanie homeostazy (czyli dynamicznej równowagi). Biocenoza wraz ze środowiskiem fizycznym to ekosystem. Biocenozy można podzielić na naturalne (sawanna, las, jezioro) i sztuczne (park, ogród).

Biotop - obszar zamieszkany przez organizmy o tych samych lub bardzo zbliżonych wymaganiach życiowych.

Ekosystem - to jedno z podstawowych pojęć w ekologii. Na ekosystem składają się dwa składniki: biocenoza (czyli ogół organizmów występujących na danym obszarze powiązanych ze sobą w jedną całość różnymi zależnościami) biotop (czyli nieożywione elementy tego obszaru, a więc: podłoże, woda, powietrze). Ekosystem stanowi funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana materii między biocenozą i biotopem. Ekosystem stanowi największą jednostkę funkcjonalną biosfery.

Edukacja ekologiczna – dotyczy rozbudzania wrażliwości na środowisko, zawiera szeroki zakres treści i metod nauczania, nastawiona jest na rozwój indywidualnych umiejętności ludzkich, przygotowuje społeczeństwo do racjonalnego korzystania z dóbr przyrody. Edukacja ekologiczna to koncepcja kształcenia i wychowywania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem myśleć globalnie - działać lokalnie. Obejmuje ona wprowadzanie do programów szkół wszystkich szczebli tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, umożliwiającej łączenie wiedzy przyrodniczej z postawą humanistyczną. Edukacja ekologiczna występuje w podstawie programowej jako ścieżki międzyprzedmiotowe.

Zrównoważony Rozwój – zachowanie równowagi między interesami współczesnych pokoleń i przyszłych. Pozwala na zachowanie zasobów naturalnych. Powstrzymuje degradację zasobów naturalnych. Zapewnia zespolony, jednolity kompleks zależności między gospodarką, człowiekiem a środowiskiem naturalnym. Rozwój ten tworzą: trwałość ekologiczna, rozwój ekonomiczny, sprawiedliwość społeczna w obrębie pokoleń i między pokoleniami. Zrównoważony rozwój umożliwia pogodzenie dążenia do osiągnięcia satysfakcjonującego wyniku ekonomicznego z głęboką troską o otoczenie społeczne i środowisko naturalne.


2. Rola nauczyciela w edukacji ekologicznej.

Nauczyciel w edukacji ekologicznej pełni role przewodnika, lidera, autorytetu, zarówno na terenie szkoły jak i społeczności lokalnej. Nauczyciel może motywować uczniów do podejmowania działań korzystnych dla środowiska. Rola nauczyciela w realizacji treści z zakresu edukacji ekologicznej jest bardzo szczególna i odpowiedzialna gdyż „edukacja ekologiczna to nie siedzenie i wiedza teoretyczna choć najważniejsza. To nie podawanie gotowej recepty na lepsze jutro. Edukacja ekologiczna to konkretne działanie w środowisku i dla środowiska. To stworzenie dzieciom takiej sytuacji, aby one samodzielnie dochodziły do określonych prawd i zasad, aby same umiały wyciągnąć odpowiednie wnioski, a co za tym idzie, aby umiały perspektywicznie myśleć”.1 Podstawowym warunkiem do podjęcia wszelkich działań, które mają na celu kształtowanie właściwej postawy dziecka wobec środowiska naturalnego to dobre przygotowanie merytoryczne nauczyciela. Ważny jest również osobisty wkład nauczyciela ponieważ jego zaangażowanie, pomysłowość, wyposażenie kącika przyrody spowoduje, że stosunek dzieci do przyrody będzie taki sam jak ich „pani”.
Dlatego też nauczyciel powinien organizować wycieczki do różnych środowisk w każdej porze roku, aby dzieci mogły poznać życie, rozwój zwierząt i roślin. W czasie zabaw i zajęć w ogródku przedszkolnym praca powinna być tak zorganizowana przez nauczyciela, aby nie powodowała u dzieci obciążenia ani złego samopoczucia. Praca ta powinna być zabawą bo tylko przez taką formę działania dzieci najszybciej przyswajają i pogłębiają wiadomości i doświadczenia.


3. Pojęcie „świadomości ekologicznej”, na czym polega jej kształtowanie, co powoduje jej brak?

Świadomość ekologiczna – to obszar świadomości społecznej, który obejmuje reakcję „człowiek-środowisko przyrodnicze”. Na świadomość ekologiczną składają się takie elementy jak: wiedza, reguły działania , wyobraźnia ekologiczna i system wartości w którym „być” jest ponad „mieć”.

Kształtowanie świadomości ekologicznej polega na:

ukształtowaniu emocjonalnego stosunku do określonych zjawisk przyrody i obiektów przyrodniczych;
przewidywaniu i ocenie następujących zjawisk przyrodniczych i działań człowieka;
ponawianiu motywów i sposobów ochrony kształtowania środowiska;
współpracowaniu z rozwijającym się postępem technicznym;

Etapy kształtowania świadomości ekologicznej:

Stadium potocznej świadomości opartej na zweryfikowanych informacjach i opiniach;
Etap ideologizacji świadomości ukształtowanej przez wiedzę i wiadomości;
Stadium powszechnej naukowej świadomości ukształtowanej przez wiedzę i wychowanie w duchu jedności z przyrodą: Poznanie – Zrozumienie – Działanie.

Brak kształtowania świadomości ekologicznej powoduje u dziecka zamknięcie się na potrzeby przyrody, dziecko ich nie dostrzega, a więc tym samym nie widzi potrzeby jego ochrony.


4. Wyjaśnij pojęcia: atmosfera, hydrosfera i litosfera.

Atmosfera - najbardziej zewnętrzna, gazowa powłoka otaczająca Ziemię, składająca się z mieszaniny gazów zwanych powietrzem. Składnikiem atmosfery ziemskiej, którego zawartość ulega zmianie, jest para wodna. Do domieszek atmosfery ziemskiej należą m.in.: pyły pochodzenia organicznego (bakterie, pyłki roślinne, spory grzybów) i nieorganiczne (sadza, popiół, cząstki soli morskiej, gazy spalinowe) oraz jony. Granice atmosfery ziemskiej nie są jednoznacznie ograniczone ponieważ w swojej najniższej części atmosfera przenika się z litosferą, hydrosferą, biosferą, a jej górne partie stopniowo przechodzą w próżnie międzyplanetarną.

Hydrosfera - jedna z geosfer, powłoka wodna Ziemi, obejmująca wody podziemne, wody powierzchniowe z rzekami, jeziorami, lodowcami, oceany i morza oraz parę wodną w atmosferze. Ogólna ilość wody w hydrosferze szacowana jest na 1370 mln km3.

Litosfera – najbardziej zewnętrzna, sztywna powłoka Ziemi obejmująca skorupę ziemską i górną część płaszcza ziemskiego. Generalnie występują dwa rodzaje skorupy ziemskiej. Litosfera w częściach globu zajętych przez płyty kontynentalne jest nazywana litosferą kontynentalną. Litosfera oceaniczna występuje pod oceanami. Litosfera obejmuje obszary wodne: jeziora, rzeki, morza, bagna. Litosfera ma wiele wspólnego z biosferą oraz hydrosferą, a także atmosferą. Pod pojęciem litosfera należy rozumieć górną warstwę Ziemi obejmującą skorupę ziemską i warstwę perydotytową zaliczaną do płaszcza górnego.


5. Na czym polega:

Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt: Ochrona gatunkowa, działalność z zakresu ochrony przyrody, która na podstawie odpowiednich przepisów prawnych zmierza do zapewnienia trwałego zachowania gatunków roślin i zwierząt, występujących w przyrodzie w stanie dzikim. Ochroną gatunkową obejmowane są gatunki: rzadkie, zagrożone wyginięciem w wyniku zmian środowiska spowodowanych działalnością człowieka lub wyniszczeniem bezpośrednio przez niego samego, odgrywające ważną rolę w funkcjonowaniu ekosystemów, a wykazujące tendencję zmniejszania się ich liczebności, szczególnie cenne dla nauki, a także znajdujące się (w danym kraju) na granicy swojego zasięgu. Ochrona gatunkowa roślin to prawny sposób zabezpieczenia rzadko występujących gatunków dziko rosnących roślin zagrożonych wyginięciem. Gatunków chronionych nie wolno niszczyć, zrywać, zbierać, niszczyć ich siedlisk, sprzedawać, nabywać, przewozić przez granicę państwa itp. Ochrona gatunkowa zwierząt - jedna z form ochrony przyrody przyjęta w Ustawie o ochronie przyrody. W stosunku do dziko występujących zwierząt objętych ochroną gatunkową wprowadzone są następujące zakazy: zabijania, okaleczania, chwytania, transportu, pozyskiwania, przetrzymywania, posiadania żywych zwierząt, posiadania zwierząt martwych lub ich części, niszczenie siedlisk i ostoi, wybieranie, posiadanie oraz przechowywanie jaj i inne.

Ochrona zasobów wodnych: Ochrona wód , dotyczy działań technicznych i organizacyjno-prawnych, których celem jest zachowanie lub przywrócenie wodom naturalnym pełnej przydatności jakościowej oraz utrzymanie równowagi bilansu wodno-gospodarczego kraju. Podstawę prawną ochrony wód przed zanieczyszczeniem stanowi prawo wodne, którym jest zbiór przepisów określających m.in.: zasady klasyfikacji wód w zależności od stopnia ich zanieczyszczenia, warunki odprowadzania ścieków do wód powierzchniowych i kanalizacji miejskiej, kary nakładane na zakłady odprowadzające do wód nadmierne ilości zanieczyszczeń, zasady ustanawiania stref ochronnych ujęć i źródeł wody. Podstawowe sposoby ochrony zasobów wodnych to:
- Ochrona wód przed degradacją.
- Całkowite oczyszczanie ścieków.
- Stosowanie bezściekowych technologii w produkcji przemysłowej
- Zamykanie obiegów wodnych w cyklach produkcyjnych i odzysk wody ze ścieków;
- Utylizacja wód kopalnianych oraz powtórne wtłaczanie tych wód do góro-tworów;
- Zabezpieczanie hałd i wysypisk;
- Oczyszczanie ścieków i unieszkodliwianie osadów ściekowych.
- Budowa zbiorników retencyjnych.
- Napowietrzanie wód stojących;
Najskuteczniejszym sposobem ochrony czystości wód jest niedopuszczenie do ich zanieczyszczenia, a najlepszym sposobem zachowania równowagi wodnej jest oszczędne gospodarowanie zasobami wód. Prawie każde wykorzystanie wody powoduje jej zanieczyszczenie, co w konsekwencji prowadzi do powstania problemu ścieków. Poprawie oszczędności zużycia wody służy mierzenie jej zużycia, co przy regulacjach ekonomicznych w zakresie opłat za wodę, przyczynia się do zmniejszenia zużycia. Celowi temu służy również stosowanie zamkniętych obiegów technologicznych z użyciem wody. Nie zawsze można jednak nie dopuszczać zanieczyszczenia, a gdy jest to niemożliwe należy starać się je zmniejszyć poprzez np.:
a) budowanie oczyszczalni ścieków –dzięki niej możliwe jest oczyszczanie wody i wprowadzanie jej do wtórnego użycia;
b) składowanie odpadów w legalnych miejscach specjalnie do tego przystosowanych;
c) stosowanie filtrów czyszczących wodę;
d) mini oczyszczalnie domowe dzięki którym można czyścić wodę we własnym zakresie;
e) zachęcenie ludzi do korzystania z myjni samochodowych;
f) unikać nieznanych środków czyszczących;
g) rozdawanie ulotek informacyjnych na temat przyrody i skutków jej zanieczyszczania;
h) sadzenie drzew przy zbiornikach wodnych
i) ułatwianie wywożenie ścieków


Ochrona gleby: Zasadnicze działanie mające na celu ochronę gleb sprowadza się do przeciwdziałania erozji gleb, do utrzymania w nich właściwych stosunków wodnych oraz zahamowania przenikania do gleb zanieczyszczeń.
Glebę można chronić przez:
- w prawidłowe zabiegi rolnicze (uprawowe),
- stosowanie odpowiednich płodozmianów,
- właściwa rozmieszczenie użytków rolnych i leśnych,
- wapnowanie gleb zakwaszonych,
- przeciwdziałanie erozji,
- rekultywację (odnowę) terenów zdewastowanych,
- wykorzystanie mineralnych surowców odpadowych pojawiających się przy wydobyciu węgla, żelaza, miedzi, cynku i ołowiu,
- zagospodarowanie odpadów komunalnych przez ich utylizację i kompostowanie oraz oczyszczanie ścieków.

Ochrona przed odpadami: Ochrona środowiska przed odpadami polega na: zmniejszeniu wytwarzania odpadów, m.in. przez zerwanie z komercyjną zasadą „nietrwały produkt w trwałym opakowaniu"; wykorzystaniu odpadów jako surowców wtórnych (recykling), czego przykładem jest zbiórka makulatury i złomu, skup butelek i słoików; przetwarzaniu odpadów na kompost lub spaleniu ich w celu odzyskania energii; gromadzeniu nie wykorzystanych resztek na dobrze zorganizowanym składowisku odpadów. W Polsce ochrona przed odpadami jest zaniedbana, zwłaszcza na wsi, w małych miastach i na obrzeżu dużych miast, toteż w całym kraju, zwłaszcza w okolicach podmiejskich, nad brzegami rzek i lasów, często spotyka się nielegalne tzw. dzikie wysypiska śmieci, szpecące krajobraz.

Ochrona przed hałasem: Występujące w środowisku dźwięki niepożądane lub szkodliwe dla zdrowia człowieka określamy mianem hałasów. Szkodliwość hałasu zależy od jego natężenia i częstotliwości, charakteru zmian w czasie, długotrwałości działania. Szczególnie dokuczliwy jest hałas występujący w postaci pojedynczych impulsów dźwiękowych (trzask, huk) lub w postaci ciągu takich impulsów.
Ze wzglądu na źródło i miejsce występowania hałasu, wyrocznia się hałas: przemysłowy, komunikacyjny (drogowy, kolejowy, lotniczy), komunalny (osiedlowy), mieszkaniowy (domowy).
W celu ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego przed hałasem należy podjąć działania zmierzające do:
1. przeanalizowania i wprowadzenia koniecznych zmian w inżynierii ruchu drogowego:
wprowadzenia stref ograniczonego ruchu lub całkowitej eliminacji pojazdów z wybranych ulic i rejonów miasta, poprawienia organizacji ruchu gwarantującej płynność jazdy, budowę obwodnic miejskich poprawy stany nawierzchni, budowę ścieżek rowerowych, stopniowe eliminowanie z użytkowania środków transportu, maszyn i urządzeń, których hałaśliwość nie odpowiada standardom Unii Europejskiej; 2. zmniejszenie uciążliwości związanej z istniejącym poziomem hałasu poprzez: budowę ekranów i przegród akustycznych, stosowanie dźwiękochłonnych elewacji, wymianę okien na dźwiękoszczelne w domach mieszkalnych przy trasach intensywnego ruchu; 3. opracowania kompleksowego planu akustycznego oraz prowadzenie odpowiedniego planowania przestrzennego, które pozwoli na: ocenę uciążliwości lub zagrożeń hałasem, zakwalifikowanie istniejących obiektów i obszarów do odpowiednich stref akustycznych, uniknięcie pomyłek lokalizacyjnych przy budowie nowych obiektów, programowanie przewidywanego poziomu hałasu ,rozstrzygnięcie spraw związanych ze zwalczaniem hałasu, nakładanie kar i odszkodowań, rozpatrywanie skarg i wniosków mieszkańców oraz podejmowanie decyzji dotyczących likwidacji źródeł hałasu;
4.ograniczenie liczby lotów samolotów szczególnie w porze nocnej;
5. rozwinięcia systemu monitoringu lokalnego poprzez: opracowanie programu monitoringu lokalnego, 6. prowadzenia działalności edukacyjnej o zagrożeniu środowiska i zdrowia ludzkiego hałasem.

Ograniczenie zanieczyszczeń atmosfery: Terminem "zanieczyszczenie powietrza" określa się obecność w dolnej części atmosfery substancji stałych, ciekłych i gazowych w ilościach nie tylko uciążliwych dla człowieka lub wywierających ujemny wpływ na jego zdrowie, ale także szkodliwych dla roślin i zwierząt, a niekorzystnych dla klimatu, gleby i wody. W przypadku atmosfery, w której zanieczyszczenia łączą się np. z opadami należy ograniczyć lub wyeliminować opad substancji szkodliwych takich jak: metale ciężkie, pierwiastki radioaktywne, popioły, kwasy (np. H2SO4), gazy trujące. Poprawę jakości powietrza można uzyskać poprzez sukcesywna zmniejszanie istniejącego już stanu zanieczyszczenia oraz poprzez niedopuszczanie do powstawania nowych źródeł zagrożenia. Ograniczenie emisji w Polsce jest realizowane, podobnie jak w innych krajach, poprzez instalację urządzeń odpylających, zmianę technologii produkcji, eliminację paliwa stałego, ograniczenie spalin samochodowych oraz poprzez podejmowanie prac naukowo - badawczych zmierzających do opanowania emisji związków siarki stanowiących poważne zagrożenie atmosfery. Zapobieganie powstawaniu dalszych źródeł zagrożenia jest możliwe, jeśli przy lokalizowaniu nowych inwestycji, zwłaszcza przemysłu chemicznego, rozważy się szczegółowo ilość emitowanych zanieczyszczeń i metody ich oczyszczania oraz nieuniknione ujemne skutki oddziaływania na środowisko przyrodnicze. Racjonalne rozmieszczenie obiektów przemysłowych zależy w dużej mierze od regionalnych komisji planowania.


6. Główne formy ochrony przyrody:

Celem ochrony przyrody w Polsce jest utrzymanie na chronionym obszarze naturalnych procesów przyrodniczych i stabilności ekosystemów, zachowanie różnorodności biologicznej, zachowanie dziedzictwa geologicznego, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i ekosystemów kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody, a także przywracanie do stanu właściwego zasobów i składników przyrody.
Do głównych form ochrony przyrody należą:
parki narodowe - to obszary powołane celem ochrony występującej tam przyrody ożywionej na którym prawnie ograniczona jest możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, osiedlania się itd. W ramach parku narodowego wyróżnia się zwykle 3 strefy: strefę ochrony ścisłej, strefę ochrony częściowej i otulinę parku narodowego.
rezerwaty przyrody - obejmują obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.
parki krajobrazowe - obejmują obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe, w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.
Natura 2000 – program utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody. Podstawą tego programu jest dyrektywa Ptasia, Dyrektywa Siedliskowa (Habitatowa) oraz szereg innych rozporządzeń i dokumentów wykonawczych. Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej europy i wymienia w załącznikach dyrektyw.
obszary chronionego krajobrazu - jest formą ochrony przyrody. Obszary takie zajmują rozleglejsze tereny niż parki krajobrazowe i obejmują pełne jednostki środowiska naturalnego takie jak doliny rzeczne, kompleksy leśne, ciągi wzgórz, pola wydmowe, torfowiska.
pomniki przyrody - to pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.
stanowisko dokumentacyjne - to nie wyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych.
użytki ekologiczne - to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt, i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.
zespoły przyrodniczo-krajobrazowe - to fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe i estetyczne.
ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów


7. Na czym polega „monitoring środowiska”?

Monitoring środowiska - to badanie, analiza i ocena stanu środowiska w celu obserwacji zachodzących w nim zmian; niekiedy obejmuje także prognozowanie zmian środowiska. Monitoring środowiska może być prowadzony w skali globalnej (światowej), kontynentalnej, ogólnokrajowej i lokalnej; może dotyczyć powietrza atmosferycznego, wód powierzchniowych i podziemnych, gleby i hałasu oraz przyrody ożywionej. W Polsce do podstawowych zadań państwowego monitoringu środowiska należy dostarczanie informacji o: aktualnym stanie i stopniu zanieczyszczenia poszczególnych komponentów środowiska, ilości zanieczyszczeń odprowadzanych do środowiska, dynamice antropogenicznych przemian środowiska przyrodniczego i przewidywanych skutkach użytkowania środowiska.


8. Gospodarka odpadami: co nazywamy odpadami, klasyfikacja odpadów ze względu na źródło i rodzaj pochodzenia, zagospodarowanie odpadami w Polsce.

Odpady - to wszystkie przedmioty oraz substancje stałe, również te nie będące ściekami substancje ciekłe, powstałe w wyniku działalności przemysłowej, gospodarczej lub bytowania człowieka i nieprzydatne w miejscu lub czasie, w którym powstały.

Klasyfikacja odpadów ze względu na źródło i rodzaj pochodzenia:

odpady przemysłowe - to uboczne produkty działalności człowieka, przedmioty i substancje powstające na terenie zakładu przemysłowego ale nieużyteczne bez dodatkowych zabiegów technicznych. Są szkodliwe lub uciążliwe dla środowiska. Zalicza się do nich oleje, opakowania, żużel i popiół, odpady mineralne, odpady metaliczne. Mają bardziej jednorodny skład niż odpady komunalne. Najwięcej odpadów wytwarzają: energetyka, górnictwo i przemysł metalurgiczny;
odpady komunalne (bytowe) - to przedmioty i substancje odpadowe powstające w gospodarstwach domowych, w obiektach użyteczności publicznej i obsługi ludności, w tym nieczystości gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, porzucone wraki pojazdów mechanicznych oraz odpady uliczne, z wyjątkiem odpadów niebezpiecznych z zakładów opieki zdrowotnej i zakładów;
odpady niebezpieczne

Zagospodarowanie odpadami w Polsce:

Unieszkodliwianie odpadów obejmuje: 1. Selektywne gromadzenie w miejscu powstania z rozdzieleniem na te składniki, które mogą być zagospodarowane, jako surowce wtórne, oraz pozostałe, wymagające izolacji. 2. Składowanie na wysypiskach specjalnie zbudowanych i odpowiednio zlokalizowanych, zabezpieczających środowisko przed rozprzestrzenianiem się odpadów i produktów ich rozkładu (podłoże współczesnych wysypisk zabezpieczają specjalnej konstrukcji ekrany i system przewodów zbierających odcieki powstające w wyniku fermentacji, gazy są wychwytywane i oczyszczane, powierzchnia wysypisk przykryta substancjami mineralnymi, np. piaskiem); 3. Kompostowanie, polegające na biochemicznym przetwarzaniu odpadów w kompost; kompost z odpadów komunalnych (zw. pot. śmieciami), a także niektórych organicznych odpadów przemysłowych stanowi nawóz nadający się na gleby urodzajne oraz do rekultywacji terenów zdegradowanych; część odpadów nie nadająca się do nawożenia jest usuwana na wysypiska. 4. Spalanie — najbardziej radykalna metoda unieszkodliwiania odpadów — jest zalecane zwł. dla odpadów stanowiących zagrożenie epidemiologiczne (np. odpadów ze szpitali); w wyniku spalania odpadów uzyskuje się ciepło wykorzystywane do ogrzewania lub przetwarzane na energię elektryczną; gazowe produkty spalania zawierające szkodliwe dla środowiska składniki (pyły, gazy: dwutlenek siarki, chlorowodór, tlenki azotu, oraz substancje trujące i rakotwórcze, np. pochodne dioksyny) muszą być przed odprowadzeniem do atmosfery oczyszczone; pozostałości po spaleniu — popiół i żużel — są składowane na wysypiskach (stanowią zaledwie 10–15% objętości odpadów i są znacznie mniej od nich szkodliwe). 5. Zintegrowane systemy unieszkodliwiania odpadów polegające na łączeniu kilku metod, np. w dużych miastach stosuje się: segregację w celu odzyskania surowców wtórnych oraz ich zagospodarowanie (m.in. makulatura, szkło, metale, tworzywa sztuczne); pozostałe odpady poddaje się kompostowaniu; odpady, które nie uległy biochemicznemu rozkładowi poddaje się spalaniu i dopiero pozostałości po spaleniu składuje się;


9. Wyjaśnij pojęcia: smog, kwaśne deszcze, efekt cieplarniany.

Smog - zanieczyszczone powietrze zawierające duże stężenia pyłów i toksycznych gazów, których źródłem jest głównie motoryzacja i przemysł. Rozróżnia się dwa rodzaje smogu:
a) smog typu Los Angeles (smog fotochemiczny, utleniający), b) smog typu londyńskiego (kwaśny, "siarkawy").

Kwaśne deszcze – opady atmosferyczne, o odczynie kwaśnym, powstają w wyniku łączenia się kropelek wody z gazowymi zanieczyszczeniami powietrza takimi jak: dwutlenek siarki, dwutlenek węgla, tlenki azotu, siarkowodór, chlorowodór, wyemitowanymi do atmosfery w procesach spalania paliw, produkcji przemysłowej, wybuchów wulkanów, wyładowań atmosferycznych i innych czynników naturalnych. Kwaśne deszcze powodują zakwaszenia rzek i jezior, niszczenie flory i fauny, degradację gleby, niszczenie zabytków i architektury.

Efekt cieplarniany - wzrost temperatury planety spowodowany zwiększoną koncentracja dwutlenku węgla (lub innych gazów cieplarnianych), jeden z negatywnych skutków skażenia środowiska naturalnego. Polega na zatrzymywaniu się w atmosferze coraz większych części promieniowania podczerwonego, co prowadzi do ogrzewania się Ziemi. Przypuszcza się, że jest to wynik zmiany zawartości gazów w powietrzu, a szczególnie gwałtownego wzrostu stężenia dwutlenku węgla.


10. Rola terenowych ścieżek przyrodniczych oraz zajęć w terenie (wycieczka) w edukacji ekologicznej.

Terenowe ścieżki przyrodnicze pełnią rolę wprowadzającą dziecko do świata przyrody, za pomocą różnego rodzaju aktywności w środowisku przyrodniczym, pozwalają na kształtowanie u dziecka poczucia przynależności do środowiska i świadomości ekologicznej.


11. Na czym polega proces kształtowania postaw proekologicznych uczniów?

Proces kształtowania postaw proekologicznych uczniów polega na przyswajaniu przez jednostkę postawy proekologicznej głównie przez doświadczenie, obserwację, naśladownictwo, modelowanie, identyfikację i przyswajanie opinii. Na ukształtowanie się postawy proekologicznej u dziecka ma wpływ: czynnik zewnętrzny (czyli uprzednio ukształtowane postawy, wiedza, potrzeby jednostki, system wartości i inteligencja), jak również czynnik wewnętrzny (czyli oddziaływanie na dziecko z zewnątrz poprzez inne osoby, grupy społeczne lub środki masowego przekazu).

12. Co nazywamy „pozytywną postawą wobec środowiska”?

Przez pozytywną postawę wobec środowiska rozumie się „dodatnie ustosunkowanie się człowieka do wszystkich elementów tego środowiska oraz gotowość do wypowiadania się o cechach tego środowiska, a przede wszystkim chęć i umiejętność ochrony”. Pozytywna postawa wobec środowiska polega na pozytywnym nastawieniu i konkretnym działaniu.


13. Rodzaje postaw proekologicznych:

ochrona własnego zdrowia – dbanie o równomierny rozwój psychiczny i fizyczny; częsty kontakt z przyrodą; racjonalny sposób odżywiania się, preferowanie diety; prowadzenie higienicznego trybu życia; życie bez nałogów;
ochrona środowiska przyrodniczego – nie pozostawanie obojętnym na przejawy jego degradacji; działania solidarne z innymi ludźmi na rzecz ochrony środowiska, sprzeciw wobec działań, które prowadzą do nadmiernej eksploatacji zasobów naturalnych; ochrona zabytków, obszarów ochrony i pomników przyrody; traktowanie przyrody jako dobra ochrony kultury ojczystej; docenianie wiedzy i umiejętności ekologicznych w kształtowaniu środowiska;


14. Metody pracy stosowane w edukacji środowiskowej.

Metody podające (asymilacji wiedzy) – pogadanka (rozmowa wstępna),dyskusja, opis, praca z książką;
Metody problemowe – eksperyment przyrodniczy, obserwacja, doświadczenie przyrodnicze, gry i zabawy dydaktyczne: zabawa; gry strategiczne-giełda umysłów, gry sytuacyjne i symulacyjne;
Metody waloryzacyjne (eksponujące) – metoda ekspresyjna, metoda impresyjna i inscenizacja;
Metody praktyczne – ćwiczenia, działania praktyczne;

15. Co to jest „dialog edukacyjny” i czemu ma służyć?

Dialog edukacyjny – stanowi punkt odniesienia do rozpoczęcia przez dzieci konwersacji, chodzi o to aby wprowadzić dzieci w świat przyrody, za pomocą na przykład inscenizacji. Dialog edukacyjny ma służyć do tego, aby pomiędzy dziećmi a nauczycielem nawiązał się dialog.


16. Na czym polega integracja międzyprzedmiotowa treści środowiskowych z poszczególnymi obszarami edukacji wchodzącymi w zakres nauczania początkowego?

Integracja międzyprzedmiotowa treści środowiskowych z poszczególnymi obszarami edukacji wchodzącymi w zakres nauczania początkowego polega na nauczaniu interdyscyplinarnym, na łączeniu treści by tam gdzie to możliwe budować spójną wiedzę dzieci o świecie. W edukacji środowiskowej znajdują się treści, które można i warto łączyć z innymi przedmiotami, ponieważ dzięki temu, dziecko przyswaja wiedzę i uczy się na wielu płaszczyznach jednocześnie. Integracja międzyprzedmiotowa to działanie nauczycieli w sferze programowego funkcjonowania szkoły polegające na szukaniu związków pomiędzy poszczególnymi przedmiotami nauczania.


17. Omów metodę projektu edukacyjnego.

Projekt edukacyjny to metoda kształtująca wiele umiejętności oraz integrująca wiedzę z różnych dyscyplin naukowych (przedmiotów). Istota metody projektu edukacyjnego to samodzielna praca uczniów służąca realizacji określonego przedsięwzięcia (zadania lub problemu dydaktyczno-wychowawczego) w oparciu o wcześniej przyjęte założenia. Projekt edukacyjny to jeden ze sposobów (metoda) realizacji określonego zagadnienia (zadania) szkolnego programu nauczania.


18. Główne założenia Wrocławskiej Szkoły Przyszłości.

Wrocławska Szkoła Przyszłości to droga odkrywania przez dzieci ekologicznego porządku życia. Odkrywania poprzez bogactwo i różnorodność doświadczeń, które potem będą zmieniać w wizje lepszego świata. Szkoła ma modelowane rozwiązania innowacyjne, które eksponują edukacyjną wartość aktywności każdego dziecka, a także niekonwencjonalne rozwiązania praktyczne. Osiągnięte rezultaty lokują ten rodzaj szkoły wśród znaczących szkół alternatywnych. Wrocławska Szkoła Przyszłości kieruje się następującymi zasadami: maksymalizowania szans rozwoju osobowości każdego dziecka, wspomagania kreowania jego indywidualności i samodzielności, respektowania ekologicznego porządku życia w związkach człowieka ze światem, wspomagania rozwoju świadomości demokratycznej oraz promowania edukacyjnych spotkań i dialogu z innymi, uczenia krytycyzmu, tolerancji i szacunku dla odmienności ludzi i racji, rozumienia rzeczywistości w sposób uważny i otwarty, przygotowywania do wymagań przyszłości, także w jednoczącej się Europie. Mottem tej szkoły jest „Rozumieć świat – kierować sobą”.

Naturamy – salony edukacji ekologicznej, jako nadzieja świata ludzkiego w którym warto żyć, zmieniać świat na lepsze, odrzucić wszystko co dzieli człowieka i środowisko. Dlatego łączenie słów „natura” i „my” ma znaczenie symboliczne. Naturamy to jedno z założeń Wrocławskiej Szkoły Przyszłości.


19. Wyjaśnij pojęcia: patriotyzm, naród, państwo, kultura społeczna i polityczna, regionalizm, obrzęd, tradycja, zwyczaj.

Patriotyzm – postawa szacunku, umiłowania i oddania własnej ojczyźnie oraz chęć ponoszenia dla niej ofiar. To stawianie dobra ojczyzny ponad własne. Charakteryzuje się też przedkładaniem celów ważnych dla ojczyzny nad osobiste, a często także gotowością do poświęcenia własnego zdrowia lub życia. Patriotyzm to również umiłowanie i pielęgnowanie narodowej tradycji, kultury czy języka.

Patriotyzm nostalgiczny – przywiązanie do krajobrazu, do sielankowej atmosfery wsi polskiej, umiłowanie ziemi, obyczaju i pamiątek.

Naród - jest zbiorowością terytorialną o określonym składzie etnicznym; wspólnotą o podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzoną w procesie dziejowym, przejawiającą się w świadomości swych członków.

Państwo - jest polityczną, suwerenną, terytorialną i przymusową organizacją społeczeństwa. Organizuje i koordynuje prace dużych grup społecznych. Państwo ma też granice terytorialnie. Jest niezależne i niepodległe.

Tradycja – przekazywane z pokolenia na pokolenie treści kultury (takie jak: obyczaje, poglądy, wierzenia, sposoby myślenia i zachowania, normy społ.), uznane przez zbiorowość za społecznie doniosłe dla jej współczesności i przeszłości.

Obrzęd - to zespół zakorzenionych w tradycji, nierzadko określonych przepisami, czynności i praktyk o znaczeniu symbolicznym, towarzyszących jakiejś uroczystości o charakterze związanym z charakterem społeczności. Obrzędy dzielimy na religijne i świeckie.

Zwyczaj - oznacza ustalony w zbiorowości sposób zachowania się (jest w skali zbiorowej odpowiednikiem indywidualnego nawyku), jego istnienie jest oparte na tradycji, ma charakter nieuświadomionego naśladownictwa tego co robią inni członkowie.

Kultura polityczna - całokształt postaw, relacji, norm, wzorów zachowań obecny w stosunkach władzy. Termin wprowadzony do języka polityki w okresie tzw. rewolucji behawioralnej w naukach politycznych. Kultura polityczna reguluje wzajemne stosunki między rządzonymi i rządzącymi. Stan kultury politycznej, jej treść i formy, określa aktywność polityczną danego społeczeństwa oraz stopień zaangażowania w realizację celów i zadań stawianych przez władzę polityczną.

Regionalizm - dążenie do ożywienia życia kultur. i nauk. poszczególnych dzielnic kraju przy zachowaniu ich odrębności kulturowych.

Kultura społeczna - to całokształt wartości naukowych, społecznych, artystycznych oraz technicznych będących wynikiem działalności ludzkiej wraz z procesami tworzenia tych wartości w danym społeczeństwie ludzkim.

Rytuał – zespół specyficznych dla danej kultury symbolicznych czynności, wykonywanych w celu osiągnięcia pożądanego skutku, który jednakże może być znacznie oderwany od pozornie oczywistego celu funkcjonalnego. Rytuał jest czasami traktowany jako synonim słowa obrzęd.


20. Cele edukacyjne edukacji patriotycznej i regionalnej.

Cele edukacji patriotycznej:

kształtowanie więzi z krajem ojczystym i świadomości obywatelskiej;
rozwijanie poszanowania postaw prospołecznych i dobra wspólnego;
kształtowanie szacunku do własnego państwa;

Edukacja patriotyczna – występuje w podstawi programowej jako ścieżka wychowania do życia w społeczeństwie (ścieżka międzyprzedmiotowa) i obejmuje: wychowanie do życia w rodzinie, wychowanie patriotyczne i obywatelskie.

Cele edukacji regionalnej:

poznanie najbliższego środowiska i specyfiki swojego regionu;
rozwijanie wartości rodzinnych związanych z wartościami kulturowymi wspólnoty lokalnej;
rozwijanie postaw patriotycznych związanych z kulturą regionalną;


Cele edukacji ekologicznej:

zapobieganie zanieczyszczeniom środowiska;
wychowanie społeczeństwa do postawy proekologicznej;
wiedza o stanie środowiska i o ewentualnym przeciwdziałaniu złym skutkom;
budowanie specjalistycznych obiektów np. oczyszczalni;
gotowość ludności do zmiany środowiska i opieki nad nim;
aktywne działanie prowadzące do modyfikacji (polepszenia) stanu środowiska;
odpowiedzialność, kultura, poszanowanie dla otaczającej nas przyrody;
badanie zjawisk zachodzących w środowisku;
kształtowanie trwałej, pozytywnej postawy wobec środowiska;
poszukiwanie przyczyn zjawisk zachodzących w przyrodzie;
nauczanie wykrywania zależności pomiędzy poszczególnymi grupami zjawisk i organizmami;

Okazje edukacyjne – kierować procesem edukacji tak, by inspirować dzieci do nauki. Okazja edukacyjna jest punktem wyjścia do dialogu edukacyjnego. Na okazję edukacyjną składa się: przedmiot odkrycia dziecka, punkt wyjścia do zajęć (organizujemy zadanie które interesuje dzieci),zadania (pytania otwarte, zamknięte, zagadki), warunki materialne które muszą zostać spełnione aby stworzyć okazję edukacyjną, elementy wymagające wyeksponowania (czy i co szczególnie ważnego zawiera nasz projekt).