Program ekologiczny "Jesień, zima, wiosna, lato - ekologia, co wy na to?"

Ewelina Wójcik–Wzorek
Jesień, zima, wiosna, lato – ekologia,
co wy na to?

PROGRAM EDUKACJI EKOLOGICZNEJ
DLA DZIECI PIĘCIOLETNICH


Wstęp

Promowanie życia w równowadze z naturą i działanie na rzecz środowiska są wyznacznikiem naszych czasów i zadanie dla przedszkola.
Kształtowanie postaw, wyrabianie nawyków, ukazywanie piękna środowiska, a jednocześnie wdrażanie do dostrzegania zagrożeń i ich sprawców, to najlepsze drogi do zakorzenienia w dziecku wrażliwości na piękno świata.
Poprzez obserwacje najbliższego otoczenia dziecko dostrzega związki przyczynowo-skutkowe i poznaje prawa rządzące naturą. Edukacja przyrodnicza to odkrywanie środowiska i działanie na rzecz środowiska.

Celem ogólnym programu jest kształtowanie postaw i wyrabianie nawyków człowieka żyjącego w poszanowaniu natury.

Cele szczegółowe obejmują:

wzbudzanie zainteresowania i szacunku dla otaczającego świata,
poznanie roli człowieka jaką pełni w przyrodzie,
zapoznanie ze skutkami niewłaściwych zachowań człowieka i kształtowanie umiejętności ich przewidywania (zanieczyszczanie środowiska: gleba, powietrze, woda)
rozwijanie poczucia odpowiedzialności za najbliższe środowisko
poznanie i przestrzeganie podstawowych zasad recyklingu
wdrażanie do podejmowania działań na rzecz środowiska (recykling), zwierząt
tworzenie warunków do poszukiwania, obserwowania, eksperymentowania, doświadczania


OBSZARY Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ:

1. Porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi :
- nabywanie umiejętności obdarzania uwaga dzieci i dorosłych
- współdziałanie w zabawach i sytuacjach zadaniowych
- samodzielne radzenie sobie w sytuacjach życiowych, przewidywanie skutków zachowań
2. Wdrażanie dzieci do utrzymywania ładu i porządku
3. Wspomaganie rozwoju mowy dzieci:
- uważne słuchanie, pytanie o niezrozumiałe fakty i formułowanie dłuższych wypowiedzi
4.Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych:
klasyfikowanie obiektów i formułowanie uogólnień
przewidywanie co się może wydarzyć
5.Wychowanie zdrowotne:
- uczestniczenie w zabawach ruchowych w ogrodzie przedszkolnym
6. Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo:
poznanie zagrożeń płynących ze świata ludzi, roślin i zwierząt
7. Wychowanie przez sztukę:
- odgrywanie scenek dramowych
8. Wspomaganie rozwoju umysłowego poprzez:
tworzenie kompozycji z różnorodnych materiałów przyrodniczych
9. Pomaganie dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych:
rozpoznawanie i nazywanie zjawisk atmosferycznych charakterystycznych dla poszczególnych pór roku
10.Wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt:
poznanie roślin i zwierząt żyjących w różnych środowiskach, poznanie warunków potrzebnych do ich rozwoju
poznanie zmian zachodzących w życiu roślin i zwierząt w kolejnych porach roku
11.Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania:
poznawanie sensu informacji przedstawionych poprzez rysunki i symbole

METODY I FORMY:
- opowiadanie
-piosenka
-wycieczka
- historyjka obrazkowa
-pokaz
-objaśnienie
- obserwacja bierna
-rozmowa kierowana
-techniki plastyczne

METODY AKTYWIZUJĄCE:
-burza mózgów
zagadki słuchowe
obserwacja czynna
- metoda zadań zamkniętych (karty pracy)
- pokaz (demonstracja)
doświadczenie
zabawa dydaktyczna o charakterze matematycznym
- drama
-zabawy ruchowe metodą nasladowczą
-opowieść ruchowa Thulina
- gra dydaktyczna wg D.Soida

EWALUACJA
-program będzie wykorzystany do tworzenia scenariuszy zajęć w grupie V systematycznie w okresie od października 2013 do maja 2014
-realizacja zadań programowych będzie przebiegać we współpracy z rodzicami

Analizie będą podlegać:
- zachowania dzieci przejawiające się w zabawach, spacerach i wycieczkach
- twórczość dziecięca (plastyczna , teatralna)
- zapisy w dziennikach i kartach obserwacji


OCZEKIWANE EFEKTY PRACY Z DZIEĆMI:

Dziecko:

- dostrzega i nazywa zmiany w otoczeniu
lubi samodzielnie i w grupie prowadzić obserwacje przyrodnicze
lubi uczestniczyć w spacerach, wycieczkach
chętnie uczestniczy w gromadzeniu materiału przyrodniczego
nazywa wybrane warzywa, owoce, zwierzęta, rośliny
z radością uczestniczy we wspólnych zabawach badawczych, doświadczeniach, grach dydaktycznych
chętnie tworzy kompozycje plastyczne
oszczędza papier, segreguje śmieci
potrafi powiedzieć dlaczego drzewa, woda, powietrze są potrzebne światu
umie powiedzieć w jaki sposób człowiek zanieczyszcza środowisko i chroni je
potrafi powiedzieć co to znaczy czynić dobro na rzecz środowiska
dokarmia ptaki zimą
chętnie wykonuje prace pielęgnacyjne w ogrodzie przedszkolnym


Dobór treści edukacyjnych, sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania

Zaproponowane ujęcie zadań edukacyjnych w cztery kręgi związane z porami roku, ułatwia dzieciom odnalezienie się w świecie przyrody, pozwala na poznanie praw nią rządzących. Dostrzeganie cech wspólnych dla ludzi, zwierząt i roślin z najbliższego środowiska, buduje więź małego człowieka z ekosystemem.

Wiek przedszkolny charakteryzuje się wzmożoną aktywnością poznawczą i fizyczną. To czas nieustających zabaw, które służą do poznawania i przetwarzania rzeczywistości. Istotną rolę w rozwoju małego dziecka odgrywa również naśladownictwo. Zatem postawa nauczyciela, rodziców oraz właściwy dobór metod i form pracy w dużej mierze warunkują realizację programu.
Zwiększenie czynnego udziału dzieci w zajęciach dydaktycznych, rozwija ich samodzielność, twórczość, a przede wszystkim pozwala poznać i zrozumieć otaczający świat. Dlatego treści edukacji ekologicznej zgromadzone wokół pór roku opisane są w formie wielokierunkowej działalności dziecka.


JESIEŃ

Obserwowanie zmian w najbliższym otoczeniu (spadające liście, deszcz, wiatr).
Suszenie liści, porównywanie ze świeżymi, dostrzeganie różnic w fakturze, wielkości, barwie, oglądanie przez lupę.
Badanie kierunku wiatru, słuchanie, nagrywanie i odsłuchiwanie odgłosów wiatru i deszczu.
Poznawanie darów jesieni (warzywa, owoce, nasiona) - segregowanie
Rozpoznawanie za pomocą zmysłów, nazywanie, określanie smaków, gromadzenie w kąciku sensorycznym, wykorzystywanie do tworzenia kompozycji plastycznych.
Wycieczka do lasu lub parku (ewentualnie film poglądowy)
- poznawanie środowiska przyrodniczego (wybrane zwierzęta, rośliny, przygotowania zwierząt do zimy),
-las domem zwierząt - wyszukiwanie mieszkańców lasu, podglądanie ich w naturalnym środowisku.
Zabawy według D.Soida „Ile dźwięków słyszysz?”, Ile kolorów widzisz?” – ćwiczenie wrażliwości słuchowej i percepcji wzrokowej.
„Było sobie drzewo” – twórcze opowiadanie. Poznanie procesu produkcji papieru, gromadzenie doświadczeń związanych z oszczędzaniem papieru (ponowne wykorzystywanie opakowań, tworzenie kompozycji plastycznych z pudełek, papieru), sadzenie drzewek w ogródku przedszkolnym.
Zachęcanie do oszczędzania papieru – całoroczna segregacja śmieci (papier, plastik, szkło). Zapoznanie z symbolem recyklingu – wyjasnienie terminu.
„Co z tym lasem?” – burza mózgów. Poznawanie skutków zanieczyszczenia lasu, palenia ogniska w lesie.
„Do czego drzewa są potrzebne?” zabawa dydaktyczno-ruchowa według D.Soida, uświadamianie funkcji drzew.
Obserwowanie przelotów ptaków, poznawanie ptaków zostających w Polsce na zimę i tych, które odlatują.
Zabawy ruchowe w oparciu o piosenkę Ogórek, Na marchewki urodziny


ZIMA

Obserwowanie zmian w najbliższym otoczeniu (korony drzew bez liści, śnieg, szron, zamieć, mróz).
Nagrywanie i odsłuchiwanie zimowej ciszy. Opisywanie wrażeń..
„Pada śnieg” – wymyślanie masażyków (technika relaksacyjna)
„Jaki jestem gdy śpię?” – drama. Budowanie i odczytywanie emocji.
Eksperymentowanie ze śniegiem (topienie śniegu i lodu, lepienie figur ze śniegu suchego, mokrego, oglądanie przez lupę płatków śniegu, pozostawianie śladów na śniegu).
Zabawy relaksacyjne z przedmiotami o różnej fakturze - poznawanie przedmiotów zimnych, ciepłych, chropowatych, gładkich, przez dotyk.Opisywanie wrażeń.
Konkurs na ekologiczną zabawkę – zachęcanie rodziców i dzieci do tworzenia zabawek choinkowych z przetworzonego materiału (np. z patyczków po lodach, papierków po cukierkach itp.)
„Dlaczego choinka naturalna?” – burza mózgów. Wyszukiwanie zalet kupowania drzewka naturalnego na Święta Bożego Narodzenia
Poznawanie sposobów dokarmiania zwierząt zimą, wspólne dokarmianie ptaków.
Wycieczka do parku podczas której dzieci szukają swojego przyjaciela. Zabawa według D.Soida
Gra dydaktyczna według D.Soida „Drzewo smutne i wesołe”- uświadomienie wpływu różnych czynników na przyrodę, w tym szkodliwej działalności człowieka. Rozmowa kierowana na temat pozytywnej działalności człowieka.


WIOSNA

Obserwowanie zmian w najbliższym otoczeniu (topnienie śniegu, coraz więcej słońca, pojawienie się pąków, kiełkowanie roślin).
Wykonywanie wiosennych prac uzytecznych w ogrodzie (zbieranie śmieci, usuwanie liści, gałęzi)
Wysiewanie kwiatów, pielęgnacja, obserwowanie ich wzrostu, korzystanie ze szkła powiększającego.
Obserwacja promieni słonecznych podczas zabaw z lusterkiem, „puszczanie zajączków”.
„Kto tu mieszka?” – opwiadanie twórcze. Poznawanie wybranych owadów (pszczoła, motyl) oraz ich zależności od roślin i odwrotnie.
Obserwowanie budowanych przez ptaki gniazd, słuchanie śpiewu ptaków, wyszukiwanie źródła dźwięku. Pokaz zdjęć, projekcja filmu
Słuchanie odgłosów ptaków – technika relaksacyjna. Próby naśladowania dźwięków.
Zabawy badawcze w ogródku przedszkolnym :wyszukiwanie zwierząt w ziemi (dżdżownica, mrówka), podglądanie przez lupę.
Zabawa według D.Soida „Budowa drogi” – przybliżenie problemów związanych z życiem zwierząt.
Wycieczka nad rzekę lub projekcja filmu:
-gromadzenie doświadczeń związanych z zanieczyszczeniem gleby i wody
-poznawanie znaczenia wody dla środowiska (rośliny, zwierzęta, człowiek)
-rzeka domem zwierząt – obserwacja ryb, ślimaków itp. w ich naturalnym środowisku
niebezpieczeństwa związane z suszą i powodzią – burza mózgów
„Historia kropelki” – historyjka obrazkowa w oparciu o opowiadanie. Zapoznanie z obiegiem wody w przyrodzie.
Eksperymentowanie z wodą (przelewanie, poznawanie właściwości patyczków, korków, papieru zanurzonych w wodzie)
Doświadczenia – oczyszczanie wody przez filtrowanie.


LATO

Obserwowanie zmian w najbliższym otoczeniu (różnorodne kwiaty i liście, słońce, wyższa temperatura, deszcz i burze, ciepły wiatr).
Poznawanie za pomocą dotyku, węchu, oglądanie przez lupę, tworzenie bukietów, suszenie płatków kwiatów, gromadzenie w kąciku sensorycznym
Gromadzenie patyczków po lodach, zakrętek po butelkach w kąciku sensorycznym.
Wycieczka do ogrodu botanicznego
-poznawanie wybranych drzew
-wyszukiwanie i nagrywanie dźwięków owadów, śpiewu ptaków
-poznawanie wybranych zwierząt
-wyszukiwanie młodych ptaków uczących się latać
Wycieczka do Muzeum Wsi Lubelskiej na lekcję „Od ziarenka do bochenka”
„Jakim zwierzęciem jestem?” drama. Wyrażanie mimiką twarzy i gestami ciała cech charakterystycznych wybranego zwierzęcia.
Poznawanie darów lata (truskawki, maliny, czereśnie), rozpoznawanie za pomocą zmysłów smaku i węchu, oglądanie przez lupę. Opisywanie wrażeń.
Eksperymenty z piaskiem, porównywanie mokrego i suchego, oglądanie pod lupą, malowanie piaskiem, relaksacyjne zabawy w błocie.


Warunki lokalowo-organizacyjne warunkujące realizację programu

W ogródku przedszkolnym :
karmniki dla ptaków
wydzielone miejsce na rabaty kwiatowe i ogródek warzywny
piaskownica służąca do eksperymentowania
duży pojemnik z wodą służący do eksperymentowania

W sali przedszkolnej:
kącik sensoryczny służący do segregowania, zabaw dotykowych, manipulacyjnych
odtwarzacze CD i słuchawki, dyktafon
ponadto
plastikowa tacka dla każdego dziecka
pojemniki do segregacji odpadów
albumy ze zdjęciami zwierząt, roślin
pudło na makulaturę
zielnik
literatura dla dzieci dotycząca tematu, np.Encyklopedie, albumy, Ciekawostki o zwierzętach itp.


Przykładowe scenariusze zajęć:
"Dary jesieni" – tworzenie kompozycji plastycznej z materiałów przyrodniczych.
"Czy to już jesień?" - zabawy z lupą w ogródku przedszkolnym.
"Cudaki z gazety" – tworzenie kompozycji przestrzennej z makulatury.
"Leśne odgłosy" – zabawa słuchowa.
"Skąd mamy papier?" - poznanie procesu produkcji papieru na podstawie historyjki obrazkowej.
"Tworzymy zielnik" – zabawy z materiałem przyrodniczym.
"Zakładamy ogródek przedszkolny" – prace użyteczne.
"Domki dla ptaków" – zabawa plastyczno-techniczna.
"Kto tu żyje?" - zabawy badawcze w ogródku przedszkolnym.
"Zakładamy hodowlę dżdżownic" – obserwacje dżdżownicy w zbliżonym do naturalnego środowisku.
"Znaki informujące o ochronie środowiska" – wykonywanie plakatu.
"Uczymy się segregować śmieci" – zabawy dydaktyczne."
"Co to znaczy zanieczyszczone środowisko?" - burza mózgów.

literatura

D.Soida, Bądź mistrzem – przyjacielem, czyli edukacja ekologiczna na wesoło, Ośrodek Edukacji Ekologicznej RPK OA PTTK Kraków 1993
I.Salach „Nasza Pani opowiada”