Opis i analiza przypadku - Zachowania agresywne w szkole

I. Identyfikacja problemu

W niniejszym opracowaniu dokonam analizy problemu, który zaistniał w klasie I Zasadniczej Szkoły Zawodowej po I semestrze nauki w szkole. Dotyczy on zachowań agresywnych uczniów tej klasy w stosunku do niektórych nauczycieli i w kontaktach między samymi uczniami.
Klasa liczy 24 osoby, sami chłopcy. Kilku chłopców już od początku roku szklonego dało się poznać nauczycielom ze swego agresywnego zachowania w stosunku do kolegów i nauczycieli. Pozostali uczniowie nie sprawiali jak do tej pory większych problemów wychowawczych.
Uczniowie pod względem nauki reprezentują różny poziom. Jest wielu chłopców bardzo słabych. Wielu nie ma opanowanych wiadomości nawet na poziomie najniższym, a wielu radzi sobie tylko z wiedzą i umiejętnościami z poziomu podstawowego. Dwóch uczniów ma dostateczne wyniki w nauce i tym wyróżniają się pozytywnie spośród swoich kolegów. Do klasy uczęszczają uczniowie z różnych rodzin. Większość z nich boryka się z trudnościami finansowymi. Najczęściej tylko jedno z rodziców pracuje lub utrzymują się z niewielkiego gospodarstwa rolnego. Pomimo tych trudności wszyscy rodzice w większym lub mniejszym stopniu starają się zaspakajać potrzeby materialne dzieci. Kilkoro uczniów wychowuje się w rodzinach niepełnych, ze względu na rozwód lub śmierć jednego z rodziców. Niestety wielkim problemem są kontakty rodziców ze szkołą. Na wywiadówki przychodzą zwykle ci sami (około 60%). Pomiędzy wywiadówkami trzeba długo czekać na przybycie matki lub ojca. Kontakt telefoniczny rodziców ze szkołą jest sporadyczny, jeżeli do niego dochodzi to najczęściej z inicjatywy psychologa szkolnego lub wychowawcy.

II. Geneza i dynamika zjawiska

Już pierwsze tygodnie września roku szkolnego bardzo zaniepokoiły wychowawcę, który zwrócił się psychologa szkolnego i do mnie o pomoc. Nauczycielki języka rosyjskiego i matematyki zwróciły nam uwagę na wielokrotne niegrzeczne zachowanie trzech chłopców. Kilka dni później w dzienniku pojawiły się pierwsze uwagi dotyczące wulgarnego słownictwa niektórych uczniów w stosunku do kolegów i nauczycieli na lekcji, lekceważenie uwag prowadzących lekcję, głośnych rozmów między uczniami w czasie zajęć. Uwag było coraz więcej i dotyczyły coraz większej grupy uczniów. Rozmowy indywidualne wychowawcy z poszczególnymi uczniami i dyskusje na godzinie wychowawczej z całą klasą nie przynosiły rezultatu, zachowanie niektórych chłopców było coraz bardziej agresywne. Zjawisko zaczęło powoli obejmować coraz szersze kręgi młodzieży. Problemy pojawiały się już nie tylko na lekcjach języka rosyjskiego matematyki, ale także na religii i historii. Tylko nieliczni nauczyciele nie mieli z klasą żadnych problemów ani na lekcji, ani w kontaktach interpersonalnych. Szczególnie nasiliła się agresja słowna w stosunku do nauczyciela religii. Uczniowie w niecenzuralnych słowach reagowali na ich uwagi, potrafili chodzić po klasie, suwać ławkami, krzesłami, rzucali się różnymi przedmiotami. Wszystkie te działania uniemożliwiały prowadzenia normalnych zajęć. Niepokojące było to, że nawet ci, którzy nie brali czynnego udziału w tych aktach agresji dawali temu ciche przyzwolenie. Problem narastał i rozszerzał się. Należało temu przeciwdziałać jak najszybciej.

III. Znaczenie problemu

Agresja jest zjawiskiem niekorzystnym i niepożądanym szczególnie w szkole. Każda ma wiele twarzy. „Może być:
~ Reakcją na frustrację, czyli na niemożność zaspokajania ważnych potrzeb.
~ Wyrazem gniewu i obroną przed czyjąś przygniatającą dominacją.
~ Echem wcześniejszych przeżyć, gdy dziecko było ostro karane, bite. Albo wręcz odwrotna sytuacja, gdy dorośli poświęcali mu więcej czasu i uwagi wówczas, gdy było niegrzeczne.
~ Ewolucyjnym spadkiem, naturalną tendencją, biologiczną reakcją na odczuwane zagrożenie takie jak: hałas, tłok, niesprawiedliwość itp.
~ Odpowiedzią na inną agresję.
~ Agresją dla agresji, skłonność do sprawiania bólu i cierpienia."
Agresja bywa fizyczna lub słowna i wtedy łatwo ją zaobserwować. Może być również agresja bierna, która jest trudna do zauważenia. Wyraża się ciągłym niezadowoleniem, negowaniem i jednocześnie bezwładem. Każda forma agresji, o których mowa uwidoczniła się w tejże I klasie.
Jak podaje literatura, „kiedy wytworzona agresja spotyka się z kolejną (np. ze strony kolegi lub nauczyciela) zostaje utrwalona, wzmocniona i usprawiedliwiona". W warunkach szkolnych zachowania wyglądające na agresywne bywają jedynie pustą manifestacją lub naśladownictwem wzorców środowiskowych. W tym wieku u młodzieży istnieje potrzeba bycia zauważonym i akceptowanym, a akceptowany jest ten, kto odcina się od świata dorosłych i przystosowuje do grupy rówieśniczej.
Sytuacja stawała się bardzo trudna dla nauczycieli. Każda lekcja w tej klasie polegała na ciągłym uspakajaniu uczniów i utrudniała przekazywanie nowych umiejętności i wiadomości. Uczniowie, którzy chcieli w pełni wykorzystać lekcję na zdobycie wiedzy mieli w związku z tym pewne problemy. Część materiału musieli opanować samodzielnie w domu.

IV. Prognoza

Przewidywania na podstawie własnych doświadczeń i literatury, co do skuteczności moich oddziaływań:
• negatywna
Gdyby zaniechać działań:
Zjawisko agresji będzie narastać.
Spadnie poziom wyników w nauce u wszystkich uczniów.
Zachowanie agresywne będzie sposobem bycia i reagowania w życiu dorosłym.
Zachowanie agresywne w wieku 15-17 lat korelują wysoko z przestępczością w wieku starszym.
• pozytywna
Podjęte działania mają doprowadzić do:
Poprawy zachowania uczniów w szkole, na lekcjach i poza zajęciami.
Wprowadzenie pożądanych zachowań do stałego zasobu reakcji uczniów.
Nawiązania poprawnych kontaktów uczeń - nauczyciel.
Poprawa samopoczucia uczniów w klasie.

V. Propozycje rozwiązania

Głównymi celami działań, jakie przed sobą postawiłam było:
1. Poprawa zachowania uczniów na lekcji.
2. Nawiązanie bardziej otwartych stosunków z uczniami przez wychowawcę.
3. Wzmocnienie więzi klasowych.
4. Współpraca z rodzicami.
5. Ścisła współpraca z wychowawcą.
6. Ścisła współpraca z pedagogiem i psychologiem szkolnym
7. Ścisłe przestrzeganie regulaminu wystawiania ocen z zachowania. Wypracowanie przez wychowawcę z uczniami zmian w dotychczasowym regulaminie.
Powyższe cele realizowałam poprzez następujące działania:
1. Pokierowanie na indywidualne rozmowy z panią pedagog i panią psycholog uczniów sprawiających problemy wychowawcze.
2. Rozmowy z rodzicami uczniów sprawiających problemy wychowawcze.
3. Rozmowy wychowawcy z uczniami ( przygotowanie wychowawcy do takiej rozmowy).
4. Psycholog szkolny opracował dla klasy cyklu zajęć wychowawczo-profilaktycznych.
5. Wychowawca przy pomocy psychologa szkolnego i mojej przygotował program wychowawczy dla klasy, uwzględniającego specyficzne i charakterystyczne dla klasy problemy.
6. Przeprowadzenie wywiadówki, w której uczestniczą rodzice, dzieci, wychowawca, chętni nauczyciele , psycholog i pedagog szkolny.
7. Przeprowadzenie rozmów partnerskich w obecności mojej i psychologa szkolnego (uczeń, rodzic, wychowawca).
8. Spotkania samopomocowe dla uczących w klasie nauczycieli.

VI. Wdrażanie oddziaływań

Pierwsze działania, jakie podjęłam w celu rozwiązania zaistniałego problemu polegały na indywidualnych rozmowach z uczniami. Następnie podjęłam ścisła współpracę z psychologiem szkolnym i po każdej nowej uwadze w dzienniku na bieżąco rozmawiałyśmy z chłopcami.
Na godzinie wychowawczej pani psycholog odbyła spotkania odnośnie następujących zagadnień:
• Kultura osobista ucznia,
• Sztuka przyjaźni,
• Zbiorcza lista zachowań pożądanych i niepożądanych
Ale nie dało to zadowalających efektów, dlatego pani psycholog przeprowadziła również warsztaty, których celem było wypracowanie oczekiwań młodzieży wobec nauczycieli i rówieśników.
Interweniowałam w tej sprawie również do KPP, efektem czego było spotkanie z funkcjonariuszem KPP. Na spotkaniu tym przybliżono młodzieży ustawę 6.X.1982 o postępowaniu w sprawach nieletnich. Przepisy zawarte w tej ustawie przewidują zapobieganie i zwalczanie demoralizacji i przestępczości nieletnich. Młodzież została uczulona na zagrożenia współczesnego świata jak również uzyskała wskazówki jak nie stać się ofiarą przestępstw, przemocy i uzależnienia. Uczestnicy spotkania poznali konsekwencje prawne czynów przestępczych.
Pani psycholog przeprowadziła cykl zajęć o charakterze wychowawczo-profilaktycznych.
Wspólne spotkania moje i psychologa z nauczycielami i praca z uczniami zaowocowała poprawą zachowania uczniów. Na wywiadówce wychowawca zrelacjonował rodzicom obecną sytuację w klasie pod względem zachowania, zwracając uwagę na pozytywne efekty wspólnego działania. O tym, jak gorzkie są owoce złego zachowania w całym pierwszym semestrze nauki, uczniowie przekonali się w momencie wystawiania oceny z zachowania. Po feriach wielkanocnych miałam wrażenie, że uczniowie ponownie zapomnieli o poprawnym zachowaniu. W dzienniku zaczęły pojawiać się kolejne uwagi dotyczące wspomnianych przedtem zachowań, uwagi docierały również bezpośrednio do mnie. Myślałam, że spirala agresji zacznie znowu nakręcać. Wraz z wychowawcą wezwałam rodziców kolejnych kilku uczniów. Okazało się, że uczniowie nie przekazali mojej prośby rodzicom. Od psychologa szkolnego wiem, iż ci uczniowie po kilku dniach zwrócili się do pani wychowawczyni z propozycją, abym nie dzwoniła do rodziców i ze swojej strony w ciągu najbliższego miesiąca poprawią oceny z poszczególnych przedmiotów i nie dostaną ani jednej uwagi do dziennika, pani zaryzykowała i propozycje przyjęła. Była zadowolona z takiego obrotu rzeczy. Młodzi ludzie zaczęli brać swój los w swoje ręce. Co najważniejsze dotrzymali słowa. Uwag w dzienniku jest coraz mniej i dotyczą ponownie znanej wszystkim trójki uczniów. W celu dalszej poprawy sytuacji po konsultacjach z psychologiem planujemy z wychowawcą przeprowadzić zajęcia integrujące klasę. Uważam, że lepsze zżycie się klasy pozwoli im się lepiej rozumieć, a co za tym idzie w pozytywny sposób wpływać na swoje zachowanie.
Pod koniec kwietnia zorganizowałam wraz z panią psycholog również kilka indywidualnych spotkań wychowawca- uczeń i jego rodzic przeprowadzone w terminie dogodnym dla wszystkich stron. Korzyści z takiego spotkania są duże dla każdego z uczestników. Jest to przede wszystkim możliwość lepszego poznania się i pełniejszego zrozumienia. Szansa na rozwijanie wzajemnego zaufania i szacunku. Możliwość podjęcia satysfakcjonującej współpracy.

VII. Efekty oddziaływań

Z końcem roku szkolnego mogłam stwierdzić zdecydowaną poprawę zachowania uczniów na lekcjach. Wyraźnie widoczne było większe zgranie zespołu klasowego. Łatwiej podejmowali wspólne decyzje dotyczące działań na rzecz całej klasy. Byli bardziej dojrzali i otwarci. W prawidłowy sposób oceniali swoje i kolegów zachowania.
Szczególnie jestem zadowolona z poprawy zachowania trzech najbardziej agresywnych uczniów. Nie są idealni, ale przynajmniej starają się odnosić poprawnie do nauczycieli i kolegów. Nie sprawiają już tak wielu problemów wychowawczych .Starają się uczestniczyć w zajęciach, dzięki czemu poprawiły się ich oceny.
Nie jest to jeszcze klasa, w której pracuje się bez problemów. Zdarzają się niewłaściwe zachowania, chłopcy szczególnie nie panują nad swoim słownictwem. Nadal należy pracować z nimi nad kulturą dyskusji i prawidłowym wyrażaniem swoich poglądów. Ważne jest jednak to, że problemy nie nawarstwiają się tylko rozwiązywane są na bieżąco. Pozostaje mieć nadzieję, że następny rok szkolny upłynie w przyjemniejszej atmosferze, a wakacje nie zniweczą wypracowanych rezultatów.

Literatura:
M. Łobocki. „Trudności wychowawcze w szkole" Wyd. WSiP 1996
A. Kołodziejczyk „ Agresja w szkole „ Warszawa 1996