Analiza przypadku - uczeń z wadą wymowy na zajęciach języka angielskiego w klasach młodszych

Uczeń, którego opisuję rozpoczął naukę w klasie pierwszej w roku szkolnym 2010/2011 jako dziecko siedmioletnie. Po kliku pierwszych lekcjach i wnikliwej obserwacji moich uczniów zorientowałam się, że jest wśród nich chłopiec obarczony dużą wadą wymowy, co może powodować trudności w nauce języka obcego u ucznia.
1. Identyfikacja problemu
Z obserwacji podczas zajęć wynikało, że uczeń obarczony jest wadą w postaci dyslali wielorakiej,co oznacza błędną realizację wielu głosek powodującą trudności z właściwą wymową nowo poznanych słów w języku obcym. Ponadto uczeń był w pełni świadomy własnych trudności, co powodowało dużą niechęć w aktywnym braniu udziału w zajęciach. Uczeń mówił niechętnie, a poproszony o powtórzenie zwrotu, czy słowa odmawiał wykonania polecenia. Problemem była także reakcja oddziału klasowego nie nieprawidłowe wymawianie przez ucznia słowa klasa - reagowała śmiechem. Do trudności z wymową dołączyły zatem trudności emocjonalne związane z zaistniałym problemem.

2. Geneza i dynamika zjawiska
Po zidentyfikowaniu problemu podjęłam działania w celu rozwiązania zaistniałej sytuacji. Pierwszym działaniem podjętym przeze mnie była rozmowa z wychowawcą klasy w celu ustalenia trudności ucznia z nauką innych dziedzin edukacji wczesnoszkolnej, a także jego pozycji w klasie i sytuacji rodzinnej. W wyniku rozmowy okazało się, że uczeń ma także trudności w nauce języka ojczystego i jest nieśmiały podczas zajęć, równocześnie ma dobry kontakt kolegami z klasy i jest lubiany, a współpraca z domem rodzinnym układa się pomyślnie, gdyż rodzice aktywnie angażują się w rozwiązywanie problemów ucznia. Następnym krokiem była konsultacja ze szkolnym psychologiem i pedagogiem, z której dowiedziałam się, że rozwój intelektualny i emocjonalny ucznia jest prawidłowy, a nieśmiałość w wypowiadaniu się jest związana jedynie w wadą wymowy i koniecznością wypowiadania się na forum klasy. Razem ustaliłyśmy możliwie jak najlepsze metod pracy z uczniem niwelujące jego lęk przed wypowiadaniem się na zajęciach języka angielskiego oraz sposób na zmianę reakcji grupy rówieśniczej na trudności ucznia z nauką języka obcego. Kolejną rozmowę przeprowadziłam ze szkolnym logopedą. Na podstawie rozmowy dowiedziałam się, że wada wymowy jest wieloraka, a jej korygowanie będzie procesem długotrwałym. Uczeń będzie pod stałą opieką logopedyczną ze strony szkoły, a rodzice wyrazili chęć w rozwiązania problemu i obiecali regularną pracę z dzieckiem w domu. Następnie rozmawiałam z rodzicami ucznia, których poinformowałam o podjętych przez mnie działaniach i poprosiłam o wsparcie z ich strony w rozwiązywaniu problemu.
3. Znaczenie problemu i prognoza rozwoju sytuacji
Na podstawie obserwacji oraz przeprowadzonych rozmów stwierdziłam, że problemy ucznia z wadą wymowy powodują trudności i niechęć do wypowiadania się na zajęciach języka angielskiego, co może skutkować brakiem motywacji do nauki języka obcego, a w konsekwencji trudnościami w nauce języka obcego w późniejszych etapach edukacyjnych. Rozwiązanie tego problemu jest ważne dla dalszej właściwej edukacji ucznia. Jednakże nie zależy ono jedynie od mojej pracy, a przede wszystkim od zaangażowanej pracy w domu rodzinnym, pracy specjalistów – logopedy, psychologa, pedagoga, wychowawcy, a także od dobrej współpracy pomiędzy nami wszystkimi. Konieczne jest zatem regularna praca logopedy i rodziców nad poprawą wymowy ucznia, a także zapewnienie uczniowi poczucia bezpieczeństwa i właściwej atmosfery podczas zajęć, oraz ocenianie ucznia uwzględniające jego możliwości w zakresie wymowy.
• Prognoza negatywna
Pozostawienie ucznia bez pomocy ze strony szkoły oraz środowiska rodzinnego spowoduje pogłębianie się wady wymowy, a co za tym idzie także pogłębianie się trudności z nauką, w tym z nauką języka angielskiego. Jego kłopoty z nauką będą powodem odrzucenia przez grupę rówieśniczą i izolowania się chłopca. Spowoduje to brak pewności siebie, obniży poziom samooceny ucznia, co w rezultacie może doprowadzić do nieprawidłowego rozwoju osobowości. Ponadto uczeń będzie miał negatywny stosunek do języka obcego i nie będzie chciał się go uczyć w przyszłości.

• Prognoza pozytywna
Prawidłowa diagnoza problemów dziecka i wdrożenia odpowiednich działań, nie dopuści do negatywnego kierunku zdarzeń. Systematyczna praca w kierunku poprawy wymowy (udział w spotkaniach z logopedą, intensywna praca usprawniająca artykulatory w domu), a także ukierunkowane działania nauczyciela utrzymujące ucznia w aktywności na lekcjach i dające mu poczucie bezpieczeństwa oraz praca wychowawcza zmierzająca do utrzymania dobrych relacji wewnątrz zespołu klasowego zapewni uczniowi prawidłowy rozwój, dobre funkcjonowanie w szkole i wysoką motywację do nauki języka obcego. Niezbędna jest tu dobra współpraca między szkołą, a rodzicami i wypracowywanie wspólnych działań dla dobra dziecka.

4. Propozycje rozwiązania problemu – planowanie działań
Po odbyciu rozmów z wychowawcą ucznia, rodzicami, logopedą, psychologiem i pedagogiem oraz po przeczytaniu o podobnych przypadkach w literaturze fachowej postanowiłam podjąć odpowiednie zadania zmierzające do rozwiązania problemu i zapobiegające niepowodzeniom w przyszłości.
Zadania:
• Budowanie atmosfery tolerancji podczas zajęć języka angielskiego
Sposób realizacji: rozmowy z uczniami uwrażliwiające ich na własne i cudze niedoskonałości, akceptację błędów własnych i kolegów oraz właściwe reagowanie na te błędy;
Spodziewane efekty: przełamanie nieśmiałości ucznia podczas zajęć, wysoka samoocena, właściwe reagowanie na krytykę kolegów;
Osoby odpowiedzialne: nauczyciel języka angielskiego, wychowawca;
• Integracja ucznia z klasą
Sposób realizacji: organizowanie zabaw integracyjnych, angażowanie chłopca do współudziału przy realizacji wspólnych przedsięwzięć, dawanie mu ról przywódczych;
Spodziewane efekty: dobre samopoczucie ucznia w zespole, wysoka samoocena;
Osoby odpowiedzialne: nauczyciel języka angielskiego, wychowawca;
• Wzbudzenie u ucznia dodatkowej motywacji do nauki języka angielskiego
Sposób realizacji: zaangażowanie ucznia w pracę koła języka angielskiego;
Spodziewane efekty: polubienie przedmiotu, poprawa wyników w nauce;
Osoby odpowiedzialne: nauczyciel języka angielskiego;
• Indywidualizacja pracy z uczniem
Sposób realizacji: dodatkowe ćwiczenia dla ucznia podczas nauki nowych słów, „rozgrzewanie artykulatorów” poprzedzające naukę nowego słownictwa, bieżące korygowanie błędów;
Spodziewane efekty: lepsze wyniki w nauce, utrzymywanie aktywności ucznia podczas zajęć na właściwym poziomie;
Odpowiedzialny: nauczyciel języka angielskiego;
• Monitorowanie postępów ucznia w zakresie korygowania wady wymowy
Sposób realizacji: regularne rozmowy z rodzicami wychowawcą, logopedą;
Spodziewane efekty: właściwe zainteresowanie postępami dziecka, pomoc przy rozwiązywaniu ewentualnych problemów
Odpowiedzialny: nauczyciel języka angielskiego;

5. Efekty oddziaływań
Podjęte działania zaczęłam wprowadzać dość szybko. Pierwszym z nich była zmiana nastawienia kolegów z klasy wobec ucznia podczas jego wypowiedzi na zajęciach języka angielskiego. Po przeprowadzeniu kilku rozmów z klasą udało się doprowadzić do sytuacji, w której uczniowie nie reagowali negacją lub śmiechem podczas błędnych wypowiedzi chłopca. Ponadto wszyscy uczniowie przełamali barierę językową związaną z możliwością krytyki kolegów podczas wypowiedzi i chętnie uczestniczą w zajęciach. Dzięki podjętym działaniom osiągnęłam zamierzone efekty to jest: uczeń obecnie chętnie wypowiada się na zajęciach – śpiewa piosenki, odpowiada na pytania, bierze udział w grach i zabawach językowych, uczeń nie czuje lęku przed krytyką ze strony klasy podczas udzielania odpowiedzi błędnej, uczeń lubi lekcje języka nagiego i chętnie uczęszcza na zajęcia koła językowego. Dzięki indywidualnemu podejściu do ucznia i dodatkowym ćwiczeniom podczas nauki nowego słownictwa uczeń popełnia coraz mniej błędów w wymowie, a nauka słownictwa stała się dla niego łatwiejsza. Chłopiec osiąga także dobre wyniki w nauce języka obcego. Regularna praca logopedy oraz rodziców nad poprawą wymowy spowodowała, że wymowa ucznia stała się wyraźniejsza i łatwiejsza do zrozumienia, co w przyszłości powinno przynieść korzyści w postaci właściwej komunikacji ucznia w języku obcym oraz łatwiejszym przyswajaniu treści związanych z nauką języka angielskiego. Zaangażowanie szkoły oraz domu rodzinnego ucznia przyniosło zatem pozytywny efekt oczekiwanych działań.