Ćwiczenia ortofoniczne w przedszkolu

Prowadzenie ćwiczeń ortofonicznych w przedszkolu ma na celu doskonalenie i usprawnianie wymowy, prawidłowe jej kształtowanie oraz zapobieganie powstawaniu zaburzeń artykulacyjnych.
We współczesnych opracowaniach logopedycznych autorzy wyróżniają dwa rodzaje ćwiczeń ortofonicznych:
I.Ćwiczenia wstępne, nazywane również przygotowującymi, do których zaliczamy: ćwiczenia oddechowe, fonacyjne, logorytmiczne, słuchowe oraz usprawniające narządy mowy.
II.Ćwiczenia artykulacyjne, czyli ćwiczenia bezpośrednio związane z procesem mówienia.
Ćwiczenia ortofoniczne przeprowadzane są już w grupie najmłodszych przedszkolaków, w związku z pojawianiem się i utrwalaniem prawidłowej wymowy głosek . Przeprowadza się je zawsze w formie zabawy ze wszystkimi dziećmi, zarówno tymi, których rozwój mowy jest prawidłowy (w celu utrwalenia prawidłowej wymowy), jak również przy opóźnionym rozwoju mowy (w celu zapobiegania wadom wymowy), a także w przypadku zaburzeń mowy (pomoc w korekcie tych zaburzeń). Podczas ich wykonywania stosuje się wszystkie podstawowe ćwiczenia wstępne: oddechowe, fonacyjne, logorytmiczne, słuchowe, narządów mowy i artykulacyjne. Systematyczne i dokładne ich wykonywanie jest gwarancją powodzenia.

Ćwiczenia oddechowe

Ćwiczenia oddechowe (wstępne ćwiczenia ortofoniczne) stanowią podstawę dla wszystkich kolejnych ćwiczeń wspomagających mowę. Mają one na celu zwiększenie pojemności płuc, naukę ekonomicznego zużywania powietrza w trakcie mówienia, nauczenie różnicowania faz oddechowych (wdech i wydech) oraz wydłużenie fazy wydechowej. Innym celem ćwiczeń oddechowych jest ich działanie uspokajające, co jest szczególnie przydatne zarówno po wysiłku fizycznym, jak i psychicznym. U większości dzieci przedszkolnych oddychanie jest funkcją już wykształconą, zdarza się jednak, że jest ono nieprawidłowe. Dzieci często mają trudności z oddychaniem podczas recytacji wierszy ( recytowanie odbywa się zarówno na wdechu, jak i na wydechu). Dlatego też podczas zabaw, w których prowadzone są ćwiczenia oddechowe, dziecko powinno nauczyć się prawidłowego sposobu operowania oddechem: wdech szybki i głęboki, wydech powolny i długi.
Ćwiczenia te powinny być przeprowadzane zawsze w formie zabawy, na otwartej przestrzeni w miarę dobrych warunków atmosferycznych, w dobrze wywietrzonych pomieszczeniach lub przy otwartym oknie. Istotne jest również to, żeby przed wykonywaniem tych ćwiczeń dzieci miały drożny nos (oczyszczenie nosa) i nie przechodziły chorób górnych dróg oddechowych.
Wśród ćwiczeń oddechowych wyróżniamy ćwiczenia: - mobilizujące aparat oddechowy; - kształtujące oddychanie brzuszno-przeponowe;
- łączące oddychanie z ruchem oraz ćwiczenia oddechowo-fonacyjne.
Oto kilka przykładów ćwiczeń oddechowych, które można wykonywać z dzieckiem w domu:
„Wąchamy kwiatki” – powolny wdech nosem, powolny wydech ustami (powtarzamy kilka razy);
„Papierki”- zdmuchiwanie kawałka papieru z gładkiej powierzchni;
Dmuchanie na: wiatraczek, aby kręcił się długo i równomiernie, na świeczkę(tak, by płomień przechylał się, ale nie zgasł), watkę lub piórko.
„Huśtawka dla misia” - dzieci, leżąc na plecach, układają na brzuchu swoją ulubioną maskotkę. Przy głębokim, powolnym i równomiernym wdechu zabawka unosi się do góry, przy powolnym wydechu – opuszcza – w ten sposób huśtamy maskotkę.
„Śmieją się...”- nabieranie powietrza przez szeroko otwartą buzię i na jednym wydechu jak najdłuższe naśladowanie śmiechu różnych ludzi:
- panowie – „ho, ho, ho..”,
- panie – „ha, ha, ha...”,
- dziewczynki – „hi, hi, hi...”,
- staruszki – „he, he, he...”.
„Ziewamy”- szeroko, swobodnie, jak najdłużej na jednym wydechu wypowiadanie głoski „a” – „aaaaaaaa...”.
„Wdech i wydech”- ćwiczenia z unoszeniem rąk: wdech – unoszenie rąk bokiem do góry, wydech – powolne opuszczanie rąk.
Łączenie wydechu z wymową pojedynczych głosek:
- usypianie lalki – „aaaaaa...”,
- syczenie gęsi – „sss sss”,
- chuchanie na zmarznięte ręce – „ch, ch, ch...”.
- wietrzyk, który porusza wiatraczki – „ffffff....”, zdmuchuje liście „sz sz sz...”,
- naśladowanie; pogotowia: „iu – iu – iu...”, straży pożarnej: „ eu – eu – eu...”, policji: „eo – eo – eo...”.
Zabawy ze śpiewem, wyliczanki, łatwe
rymowanki.

Na podstawie :
Kozłowska K., Zabawy logopedyczne i łatwe ćwiczenia, Kielce2005
Sachajska E., Uczymy poprawnej wymowy, Warszawa 1987