Scenariusz lekcji otwartej dotyczącej wykorzystywania metody dramy na lekcjach języka polskiego w klasie IV

Scenariusz lekcji otwartej dotyczącej wykorzystywania metody dramy
na lekcjach języka polskiego – klasa IV

TEMAT: STARUSZKA W DNIU SWOICH 101. URODZIN

I. Cele lekcji:
1.Cel główny:
- Kształtowanie postawy życzliwości i szacunku wobec ludzi starszych.
2. Cele operacyjne:
- poznanie głównych wartości moralnych w życiu człowieka;
- doskonalenie techniki wypowiadania się, czytania ze zrozumieniem;
- doskonalenie umiejętności interpretacji wiersza poprzez ćwiczenia dramowe;
- doskonalenie umiejętności redagowania życzeń świątecznych ze zwróceniem uwagi na poprawną pisownię nazw świąt; )
- wzbudzenie refleksji na temat własnego stosunku do bliskich starszych osób;
- rozwijanie wyobraźni;
- nauka empatii,
- kształcenie umiejętności pracy w grupie.
II. Metody:
- Metody i techniki dramy: scenka improwizowana, fotografia, stopklatki, scenka pantomimiczna, rzeźba; retrospekcja, technika manualno – techniczna: rysunek, poza, znak- symbol, płaszcz eksperta; rozmowa; wspomagająca - heureza
III. Środki dydaktyczne:
- rekwizyty: chusta, okulary, laska; szary papier, kredki, piosenka „Rodzina, ach rodzina”; dyplom; tekst wiersza Tadeusza Różewicza „Koncert życzeń”, kartoniki z zapisanymi wyrazami - wartościami, kartki z pytaniami dla ekspertów, karty ewaluacyjne.

Literatura:
Antczak M., Techniki dramy w teorii i praktyce nie tylko dla nauczycieli bibliotekarzy,
Warszawa 2004;
Machulska H., Pruszkowska A., Tatarowicz J.: Drama w szkole podstawowej. Lekcje języka polskiego w klasach 4 – 6. Warszawa 1997.
Nagajowa M.: Słowa i świat. Warszawa 1996.
Niemiec G.: Drama uatrakcyjnieniem lekcji języka polskiego. Język Polski w Szkole dla klas IV – VIII. R. 1991/92, z. 1 – 2.
Ogłoza E., Polański E., Szymik E.: Drama na lekcjach języka polskiego w klasach IV – VI. Kielce 1997.
Pankowska K.: Edukacja przez dramę. Warszawa 1997.
Pankowska K.: Drama – zabawa – myślenie. Warszawa 1990.
Radość uczenia. Scenariusze lekcji dla klasy czwartej, piątej i szóstej szkoły podstawowej, pod red. Ewy Majki, Poznań 2001

Przebieg zajęć:
I. Część wstępna:
1.Ćwiczenia relaksacyjno – rozluźniające, pantomima – dzieci tańczą w rytm słuchanej muzyki (muzyka o zmiennej dynamice).
2.Ćwiczenie dramowe – poza
- Każdy uczestnik otrzymuje kartonik z zapisanym wyrazem np. szczęście, miłość, rodzina, praca, zdrowie, przyjaźń, bogactwo, następnie indywidualnie przedstawiają za pomocą pozy otrzymane wyrazy. Rozmowa o tym, co jest najważniejszą wartością w życiu człowieka.
- Dokonanie przez uczniów hierarchizacji tych wartości.
N: Jak myślicie, czy wiek ludzi ma wpływ na to, jakie wartości ceni najbardziej, a jakie najmniej? Czy dzieci mają te same potrzeby co dorośli, czy osoby starsze?
3.Uczniowie siedzą w kręgu. Nauczyciel kładzie na środku sali rekwizyty kojarzące się z różnymi fazami życia, tj. dzieciństwem, wiekiem dojrzałym i starością. Zadaniem uczniów jest wybranie spośród wszystkich przedmiotów, tych które kojarzą się ze starością.(tj. chustka, laska, okulary). Proponuje uczniom, aby przyjrzeli się tym przedmiotom, wypróbowali je – okryli się chustką, podparli laską.
N: Kto będzie bohaterem naszych wspólnych zajęć? (babcia, staruszka)
4. Podanie tematu zajęć – Staruszka w dniu swoich 101. urodzin.
II. Część właściwa:
5. Ćwiczenie dramowe - rysunek
- Nauczyciel informuje, że bohaterka naszych zajęć kończy dziś sto jeden lat.
- Gdzie może obchodzić ten niezwykły jubileusz? (np. w swoim domu, w szpitalu, w Domu Spokojnej Starości, w pokoju znajdującym się w domu zamieszkiwanym przez większą rodzinę...)
• Uczniowie dobierają się w pary. Każda z nich otrzymuje zadanie naszkicowania na dużym arkuszu szarego papieru pomieszczenia, w którym może przebywać starsza kobieta w dniu swoich sto pierwszych urodzin. Ważne są wszystkie szczegóły – ustawienie sprzętów, przedmioty należące do kobiety, zdjęcia na komodzie. (zadanie to uczniowie wykonują ok. 10 minut) W trakcie pracy rozmawiają o przyzwyczajeniach starszych ludzi, ich trybie życia...
6.Ćwiczenie dramowe- rzeźba
• Nauczyciel: W naszkicowanych przez was pomieszczeniach znajduje się staruszka w dniu swoich 101. urodzin. Uczniowie wybierają spośród siebie osobę, która będzie materiałem rzeźbiarskim, a druga zaś rzeźbiarzem, którego zadaniem będzie wyrzeźbienie postaci staruszki. (Nauczyciel poleca zwrócić uwagę na postawę kobiety, wyraz twarzy, spojrzenie. Na znak nauczyciela wszystkie posągi zastygają w bezruchu.)
o Pozostali uczniowie w rolach widzów oglądają rzeźby, starają się dostrzec ich cechy charakterystyczne.
o Omówienie ćwiczenia – próba odpowiedzi na pytanie: Czy wszyscy starzy ludzie, mimo swojej indywidualności, mają jakieś cechy wspólne? Czy potrafimy wskazać te cechy?
7. Ćwiczenie dramowe –retrospekcja, scenka improwizowana
- Nauczyciel proponuje przyjrzeć się dotychczasowemu życiu kobiety. W tym celu cofniemy się w czasie. Dzieli klasę na 3 grupy. Każda z nich otrzymuje kartkę z informacją o tym, jaki okres życia jubilatki przedstawi za chwilę. ( dzieciństwo, wiek młodzieńczy, wiek dojrzały,). Każda z grup wybiera jedno wydarzenie, które mogłoby mieć miejsce w danym okresie wcielając się w odpowiednie role, w tym rolę naszej bohaterki).
- Po każdej scence proponowane pytania do bohaterki – „ staruszki”:
- Jak się czułaś w tym okresie?
- Czy byłaś szczęśliwa?
8. Ćwiczenie dramowe – żywy obraz
Nauczyciel proponuje uczniom, aby przyjrzeli się teraz pozycji starszej osoby w rodzinie. Jak to w każdej rodzinie bywa, na pewno czasami dochodzi do konfliktów. Wyobraźcie sobie, że jesteście taką rodziną, w której jest stara kobieta i pozostali jej członkowie, tj. mama, tata, dzieci. Dochodzi do konfliktu. (Przydział wszystkim ról i przedstawienie za pomocą żywego obrazu wybranej sytuacji konfliktowej, jaka mogłaby się wydarzyć w rodzinie, w której jest starszy człowiek.)
Po prezentacji pytania nauczyciela do uczniów:
- Jak była traktowana osoba w tej rodzinie?
- Jak odnosili się do niej inni członkowie rodziny?
9.Nauczyciel informuje uczniów, iż teraz zapoznają się z sytuacją rodzinną staruszki, która obchodzi 101. urodziny. Jest ona bohaterką wiersza Tadeusza Różewicz pt. „Koncert życzeń”
- Rozdanie uczniom tekstu wiersz – bez ostatniej części.
- Nauczyciel czyta głośno, po czym uczniowie powtórnie cicho czytają utwór.
10. Ćwiczenie dramowe- inscenizacja pantomimiczna utworu, zastosowanie pytań związanych z pięcioma poziomami świadomości w stopklatce, płaszcz eksperta
Nauczyciel przydziela 4 uczniom role: staruszki, syna, synowej i wnuka.
- Pozostali uczniowie, którzy nie przygotowują inscenizacji, wcielą się w role psychologów, którzy maja znaleźć przyczynę dziwnych zachowań babci. W dotarciu do prawdy mają im pomóc następujące pytania:
- Jak zachowuje się babcia?
- Dlaczego chodzi po domu na palcach, chowa się po kątach, nie chce rzucać się w oczy?
- Jak się czuje w tym domu?
- Jak jest traktowana?
W czasie trwania prezentacji nauczyciel zatrzymuje akcję w stopklatce, by zadać bohaterom kilka pytań.
Pytania do babci:
- Kim jesteś?
- Co teraz robisz?
- Dlaczego to robisz?
- Co chcesz w ten sposób osiągnąć?
- Co teraz czujesz?
Pytania do członków rodziny:
- Kim jesteś?
- Co teraz robisz?
- Dlaczego to robisz?
- Czy uważasz, że masz prawo tak traktować babcię, mamę, teściową?
- Co czujesz w stosunku do babci?
Odpowiedzi ekspertów na zadane pytania. Wyjaśniają przyczyny dziwnych zachowań babci.
III. Część końcowa:
11. Odczytanie całego wiersza
Nauczyciel pyta uczniów:
- Co sądzicie o tych życzeniach? O ich szczerości?
- Jaka jest rodzina babuni, a jaka powinna być?
- Jak traktują babunię na co dzień, a jak od święta? (kontrast).
12. Zadanie domowe:
Spróbuj w dowolnej formie , np. wiersza, życzeń wyrazić uczucia szacunku i miłości swojej babci.
13.Na zakończenie: Ćwiczenie dramowe- technika fotografii.
Jeden z uczestników wciela się w rolę fotografa, pozostali fotografowanych. Ich zadaniem jest wykonanie zajęcia szczęśliwej rodziny.
Piosenka: „Rodzina, ach rodzina...”
14.Ewaluacja oraz wręczenie jednemu z uczniów dyplomu uznania za pracę na dzisiejszej lekcji oraz docenienie aktywności pozostałych uczniów.