Subjęzyk medycyny

Subjęzyk medycyny
Jako system terminologiczny możemy określić całościowy i uporządkowany układ, mianownictwo, słownictwo jakiejś dziedziny nauki, techniki lub sztuki, terminologiczne nazewnictwo danego obszaru życia;

Język specjalistyczny (j. fachowy, subjęzyk) ang. Scientific / technical language ros. Технический язык – szczególna postać języka ogólnonarodowego przystosowana do najbardziej precyzyjnego opisu określonej gałęzi nauki lub techniki; różni się od języka ponaddialektalnego przede wszystkim doborem językowych środków wyrazu, to jest:

- słownictwem fachowym (terminologią), niejednokrotnie zawierającym wiele internacjonalizmów
- składnią
- jak również częstotliwością użycia określonych struktur gramatycznych (passivum w j. niemieckim)

Terminy, używane w języku medycyny są nośnikami głównej informacji w procesie komunikacji zawodowej. Ich bazę stanowią nauki przyrodnicze, matematyczno-fizyczne, prawnicze i społeczne. Chociaż medycyna jest silnie
zróżnicowana wewnętrznie, składa się z wielu działów wiedzy (anatomii, fizjologii, cytologii, farmakologii i in.) oraz specjalności medycznych (chirurgii, okulistyki, laryngologii i in.) jej subjęzyk ma wiele elementów wspólnych, zazębiających się i wzajemnie uzupełniających się.
Specyfika wykonywania zawodu lekarza lokuje go w różnych relacjach komunikacyjnych, zaczynając od kontaktu z pacjentem, uwzględniając personel medyczny i na debatach naukowych w gronie profesjonalistów kończąc.
Dlatego też na przykładzie subjęzyka medycyny zaobserwować można podział leksyki na:
- specjalistyczną leksykę medyczną (terminy) tracheotomia osierdzie stwardnienie rozsiane toksoplazmoza
- leksykę ogólnonaukową rozwój, różnica roztwór
- leksykę ogólną sen, pacjent, ból

Należy jednak zauważyć, iż ostry podział na leksykę specjalistyczną i ogólną w subjęzyku medycyny nie jest możliwy do przeprowadzenia, ponieważ mnóstwo nazw funkcjonuje zarówno w jednej, jak i w drugiej grupie. Te nazwy odnoszą się do części ciała (terminy anatomiczne) i do wielu chorób: Głowa, serce, grypa, katar. Jak stwierdził H. Lippert, medycyna zalicza się do nauk pragmatycznych, dlatego chętnie czerpie ze słownictwa ogólnego.

Zasoby leksykalne poszczególnych pododmian subjęzyka medycyny różnią się przede wszystkim tym, w jakim zakresie sięgają do słownictwa poszczególnych specjalności lekarskich. W dziedzinie psychiatrii, psychologii medycznej i socjologii odnajdujemy wiele podobieństw leksykalnych. (podświadomość wyalienowanie alter ego) Natomiast język rentgenologa, zawierający spory zasób terminów anatomicznych, wykazuje w stosunku do wyżej wspomnianych specjalności znaczne różnice.(dysplazja wysięg) Zasoby leksykalne subjęzyka psychoterapeuty i mikrobiologa pokrywają się tylko w niewielkim stopniu, natomiast wyraźne podobieństwo w zakresie słownictwa zachodzi pomiędzy biochemią i farmakologią molekuła substancja lecznicza a także w anatomii i fizjologii. układ moczowy, krwionośny
Lippert wyizolował 15 najczęściej używanych mian anatomicznych w różnych subjęzykach medycyny w porównaniu do języka ogólnego:
- Położnictwo i choroby kobiece
- stomatologia
- dermatologia i choroby weneryczne
- język ogólny

Terminy są głównie używane w tekstach fachowych, w obrębie badań i przekazywania doświadczeń, w komunikacji między specjalistami. Ich zastosowanie sprawia iż przekazywana informacja jest:
- ścisła
- zwarta
- jednoznaczna
- łatwiejsza i szybsza do przekazania (stosujemy jedno słowo zamiast opisu)

Początków języka medycyny można doszukiwać się w papirusach starożytnych Egipcjan (XX w. pne) w Kodeksie Hammurabiego (XII w. pne) czy w Talmudzie. Zazwyczaj jednak łączy się początki j. medycyny naszego kręgu kulturowego z pismami lekarzy klasycznej Grecji, między innymi Hipokratesa. Nawet w starożytnym Rzymie wiodącymi lekarzami byli nadal Grecy. Encyklopedysta i tłumacz Celsus (I w.) jako pierwszy zredagował w języku łacińskim podręcznik dla lekarzy „Medicina”.
W średniowieczu łaciną posługiwały się również szkoły medyczne w Salerno i Toledo. Poprzez tłumaczenia dzieł arabskich przedostało się wiele arabskich i hebrajskich zwrotów i terminów. Te latino-barbari zostały z czasem wyrugowane ale zostały po nich ślady. Język łaciński był językiem nauki aż po czasy najnowsze, jednak wraz z wykształceniem się wolnych języków narodowych została jako narzędzie komunikacji naukowej ograniczona, aczkolwiek nie w pełni wyparta (Nomina anatomia, histologia et embriologia, farmakopea, diagnoza, receptura). Str 56 dol i 57

Obecnie rolę międzynarodowego środka komunikacji wydaje się w medycynie przyjmować angielski. Przeprowadzone badania wykazały, że aż 60% istotnych tytułów medycznych czasopism przedmiotowych ukazuje się w j. angielskim. Język niemiecki i francuski utraciły dużo na znaczeniu, język rosyjski zaczyna ponownie zdobywać coraz więcej miejsca.
Obserwując poszczególne narodowe warianty subjęzyka medycyny zauważamy wiele nazw podobnie brzmiących w różnych językach. Są to internacjonalizmy, czyli terminy międzynarodowe. Biorąc pod uwagę ich pochodzenie zauważa się dominację zapożyczeń wywodzących się z łaciny i greki. Można spostrzec również, zwłaszcza począwszy od drugiej połowy XX wieku, bezpośrednie zapożyczenia i tłumaczenia wywiedzione z języka angielskiego.

Infekcja – łac. infectio – ang. Infection – ros. инфекция
Infarkt – łac. Infarctus – ang. Infarct – ros. инфаркт
Analiza – grec. Analysys – ang. analisis – ros. анализ
Anatomia – grec. Anatome – ang. Anatomy – ros. анатомия
Szok – ang. Shock niem. Der Schock – ros. шок
Narzędzia- Ang. Tools instruments – niem. tools – ros. Инструменты

Procesy tworzenia nowych terminów sprowadzają się do wyboru takich środków, dzięki którym terminy stają się jednoznaczne, ścisłe i pojemne informacyjnie. Zauważa się następujące połączenia wyrazowe:
1. Grupa rzeczownikowo – przymiotnikowa
- złamanie otwarte – open fracture – открытый перелом
- zapalenie alergiczne – allergic inflammation – аллергическое воспаление
- chemia kliniczna – clinical chemistry – клиническая химия
2. Grupa rzeczownikowo-rzeczownikowa:
- usunięcie zęba – tooth extraction – удаление зуба
- liczba krwinek – blond cell count – число кровяных телец
3. Grupa wyrazowa z czasownikiem
- przerwać leczenie – discontinue treatment - prorwat’ лечение
- zapobiegać chorobom - prevent diseases – предупреждать болезни

Na płaszczyźnie morfologicznej subjęzyka medycyny, podobnie jak i w innych językach specjalistycznych, zaobserwowano obserwuje się duże nagromadzenie rzeczowników - 44% . Drugie miejsce na liście frekwencyjnej zajmuje przymiotnik (16,22%), towarzyszący często rzeczownikowi, ponieważ wiele terminów występuje w postaci tzw. grup wyrazowych. Czasownik jak wykazały badania specjalistyczne występuje znacznie rzadziej (10,5 – 13,6%). Przeważają formy czasu przeszłego. Formy trybu warunkowego i rozkazującego są rzadko stosowane. Spotyka się natomiast stosunkowo często formę bezosobową: zbadano, stwierdzono, porównano.
Podsumowując, możemy stwierdzić iż subjęzyki, różnorodne terminy są częścią pewnej całości, częścią języka narodowego. Bez wątpienia najistotniejszym wyróżnikiem charakteryzującym zarówno język medycyny, jak i inne języki jest:
- jednoznaczna unormowana nomenklatura (terminy)
- zawodowo uwarunkowane użycie słownictwa ogólnego