Diagnoza funkcjonalna dziecka z autyzmem. Priorytety terapii odpowiadające potrzebom terapeutyczno - edukacyjnym dziecka

Urszula Jaworowska
Diagnoza funkcjonalna dziecka z autyzmem. Priorytety terapii odpowiadające potrzebom terapeutyczno-edukacyjnym dziecka.
1.Dane personalne:
Imię i nazwisko: Bartek
Data urodzenia: 17.04.2006
2.Wygląd dziecka:
Chłopiec ma 125 cm wzrostu, ma nadwagę.
3.Opis istotnych danych z analizy dokumentacji chłopca i wywiadu z rodzicami:
• Diagnoza kliniczna:
Badaniem lekarskim stwierdzono całościowe zaburzenia rozwojowe (autyzm)
• Diagnoza psychologiczna z dnia 2009-09-30
Analiza dostępnej dokumentacji, wywiad z mamą oraz przeprowadzone badania psychologiczno-pedagogiczne wskazują na opóźniony rozwój psychoruchowy. Dziecko jest bardzo żywe, w ciągłym ruchu, wykonuje polecenia i zadania w zależności od woli. Opóźnienie w zakresie motoryki dużej, kłopoty w reakcjach równoważnych i w zakresie koordynacji wzrokowo-ruchowej. Chłopiec preferuje rękę prawą. Wkłada kołki w otwory, nawleka koraliki na patyk, buduje wieżę z pięciu klocków, segreguje klocki, jednak nie odtwarza prezentowanych układów klockowych. Występuje chwyt pęsetkowy. Bartek potrafi wypowiadać znaczeniowo proste słowa. Nie łączy w wypowiedzi dwóch wyrazów i nie wypowiada zaimka „ja”. Mówi swoistym językiem, korzysta
z gestu wskazywania. Rozumie i odreagowuje na proste polecenia słowne. Wymusza złością
i krzykiem pewne zachowania na dorosłych. Stanowcze i jednoznaczne stawianie dziecku granic przynosi dobre efekty. Występuje nadwrażliwość na bodźce dotykowe, węchowe, słuchowe. Chłopiec nie nawiązuje kontaktu z rówieśnikami, preferuje samodzielną zabawę. Z dorosłymi wchodzi w krótkotrwały kontakt zadaniowy i emocjonalny: wykonuje wówczas proponowane zadania i okazuje z tego radość. W przypadku zakazu reaguje wycofywaniem się i ucieczką. Potrafi nawiązać krótkotrwały kontakt wzrokowy. Bartek nie rozumie zagrożeń, wymaga nadzoru i nieustannej kontroli. W czynnościach samoobsługowych jest mało samodzielny. Potrzebuje pomocy w zakresie jedzenia i ubierania się.
• Stan zdrowia
U chłopca nie stwierdzono żadnych chorób fizycznych (w wywiadzie z mamą). Z moich obserwacji: bardzo często sika, oddaje mocz kilkanaście razy dziennie.

• Krótka analiza sytuacji rodzinnej
Bartek wychowuje się w rodzinie pełnej, ma starszą siostrę. Obydwoje rodzice pracują zawodowo. W domu mieszkają również dziadkowie, rodzice mamy Bartka.
• Historia i stan obecny terapii i edukacji
Po uzyskaniu diagnozy mama zapisała go do Przedszkola Samorządowego masowego, po pewnym czasie przepisała go do Przedszkola integracyjnego gdzie przebywał do południa, potem chłopiec przyjeżdżał na zajęcia do „Niepublicznego Ośrodka Rewalidacyjno-Wychowawczego dla dzieci i młodzieży z autyzmem” gdzie przebywał od 12-16 z terapeutami w 4-osodowej grupie dzieci z autyzmem. Tam miał również terapię dwa razy w tygodniu po dwie godziny, dodatkowo rodzice wozili chłopca na terapię do KTA. Równocześnie miał bardzo dużo zajęć z zakresu integracji sensorycznej. Następnie mama zrezygnowała z ośrodka i chłopiec uczęszczał tylko do przedszkola, po czym od stycznia tego roku, zrezygnowała z przedszkola integracyjnego na rzecz masowego niepublicznego. Tutaj raz w tygodniu korzysta z zajęć z logopedą oraz chodzi na naukę czytania do klubu maluchów.
4.Opis funkcjonowania społeczno-emocjonalnego dziecka:
• Opis emocji dziecka
Bartek jest raczej pogodny, uśmiecha się kiedy dobrze się bawi, płacze kiedy dostaje karę (zwykle za bicie dzieci) i wówczas kiedy ktoś jego uderzy. Buntuje się kiedy musi pracować w książeczkach i kartach pracy, nie lubi pracy narzucanej przez kogoś woli swoje schematyczne zabawy. Emocje chłopca są zwykle adekwatne do sytuacji i trwają znacznie krócej niż jeszcze trzy miesiące temu.
• Relacje z rodzicami, dorosłymi, dziećmi
Bartek przyszedł do mojej grupy w styczniu 2012. Bardzo łatwo zaadaptował się do przedszkola, jakby w ogóle nie zauważał nowego miejsca. Do tej pory ma problemy z rozumieniem i przestrzeganiem norm i zasad panujących w grupie: często bije dzieci kiedy te nie dają mu tego czego chce. Z obserwacji wynika, że ma trzy zabawy, które potrafi wykorzystywać podczas czasu wolnego: rysowanie, zabawy samochodzikami oraz gry planszowe, ale gra w nie sam gdyż bardzo źle znosi porażkę, wpada wówczas w złość, płacze i obraża się.
• Rozróżnianie i nazywanie emocji
Chłopiec nie nazywa swoich emocji zwykle reaguje przez naśladowanie innych dzieci, jest mało empatyczny. Pytany czy można zabierać zabawki zwykle odpowiada: NIE a za chwilę i tak zabiera lub obraża się kiedy nie dostanie tego czego chce. Nie potrafi oceniać czyjegoś zachowania. Nie rozumie kontekstów społecznych, w grupie robi zwykle to co inne dzieci czyli naśladuje.

5.Opis kompetencji dziecka w poszczególnych sferach rozwoju i wyłaniających się umiejętności w poszczególnych sferach rozwoju (TEST)
Naśladowanie (N):
Chłopiec zaliczył następujące zadania:
• patrzy w kalejdoskop i pokręca pierścieniem
• Naśladuje i naciska dzwonek dwukrotnie
• Toczy z plasteliny długi wałek,
• Wkłada pacynkę na rękę i naśladuje poruszanie głową i łapami pacynki
• Naśladuje głosy zwierząt prezentowane przez badającego
• Naśladuje trzy i więcej czynności demonstrowane przez badającego
• Naśladuje ruchy motoryki dużej
• Naśladuje dziecięce zabawy grupowe
• Poprawnie powtarza szereg 2- i 3-cyfrowy
• Naśladuje dźwięki przy pomocy instrumentów
• Poprawnie powtarza dźwięki
• Poprawnie powtarza słowa
• Dziecko zdaje sobie sprawę że jest naśladowane, podoba mu się i sprawia przyjemność, przyłącza się do zabawy i naśladuje czynności
• Z łatwością macha rękę na „Do widzenia” w odpowiedzi na gest machania badającego
Dziecko nie potrafiło :
 Powtórzyć szeregów 4- i 5-cyfrowych
Podsumowanie
Ilość punktów:
• Max: 16
• Osiągnięty wynik: 15 Wiek rozwoju: 4 lata 6 miesięcy

Percepcja (P)
Chłopiec zaliczył następujące zadania:
• Podąża wzrokiem za przedmiotami
• Przecina wzrokiem oś ciała, cały czas obserwuje ruch
• Wykazuje zdecydowaną dominację oka prawego
• Bez demonstracji, umieszcza wszystkie figury w otworach
• Umieszcza prawidłowo wszystkie cztery elementy na płytce i nie potrzebuje demonstracji
• Samodzielnie prawidłowo odnajduje otwory w płytce
• Łączy wszystkie pięć klocków z odpowiadającymi im krążkami i nie potrzebuje demonstracji
• Słyszy i orientuje się skąd pochodzi dźwięk kołatki
• Dziecko zdecydowanie reaguje na dźwięk gwizdka i prawidłowo orientuje się skąd dźwięk pochodzi
• Konsekwentnie reaguje na wszystkie gesty
• Dziecko za każdym razem znajduje cukierek
• Reaguje na dźwięk i orientuje się, z jakiego kierunku pochodzi
Obiecujące:
- Dziecko ogląda zeszyt, ale nie interesuje się obrazkami (przerzuca po kilka stron na raz)
Podsumowanie
Ilość punktów:
• Max: 13
• Osiągnięty wynik: 12 Wiek rozwoju: 4 lata

Motoryka mała (MM)
Chłopiec zaliczył następujące zadania:
• Odkręca pokrywkę samodzielnie
• Robi bańki mydlane
• Formuje przedmiot przypominający miseczkę
• Dotyka każdego palca po kolei
• Dziecko bez problemu nawleka korale na sznurowadło
• Używa obu rąk jednocześnie przy zdejmowaniu sześcianów z drucika
• Bez pomocy potrafi nałożyć sześciany
• Przez cały czas posługuje się obiema rękami w sposób skoordynowany
• Wyraźnie rysuje osobę (głowa, tułów, ramiona i nogi i co najmniej jeden szczegół twarzy), nie potrzebuje demonstracji aby wykonać zadanie
• Tnie papier nożyczkami
• Znajduje i podaje wszystkie przedmioty
• Wrzuca do pojemnika klocki
• Włącza i wyłącza przycisk i nie potrzebuje demonstracji aby to wykonać

Obiecujące:
- Chwyta patyczek zaciskając całą pięść
- Chwyta cukierek, ale używa do tego kciuka i dwóch palców

Podsumowanie
Ilość punktów:
• Max: 16
• Osiągnięty wynik: 14 Wiek rozwoju: 4 lata

Motoryka duża (MD)
Chłopiec zaliczył następujące zadania:
• Przenosi potrzebne elementy i umieszcza je we właściwym miejscu, przecina oś ciała wiele razy
• Chodzi samo bez pomocy
• Raz po raz kilkakrotnie uderza w dłonie
• Stoi na jednej nodze przez 2 sekundy
• Podskakuje odrywając i stawiając obie stopy jednocześnie
• Łapie piłkę trzy razy
• Rzuca piłkę trzy razy
• Kopie piłkę trzy razy
• Zdecydowanie wykazuje dominację nogi prawej
• Przynosi piłkę nie upuszczając jej
• Świadomie toczy piłkę do celu
• Chodzi po schodach stąpając na przemian
• Samodzielnie siada na krześle
• Poprawnie pije z kubka, trzyma go pomiędzy kciukiem a innymi palcami, pije nie rozlewając i nie śliniąc się
• Kołysze kulkami jak wahadłem
• Z łatwością przekłada przedmioty z ręki do ręki
• Wykazuje zdecydowaną dominację prawej ręki
Podsumowanie
Ilość punktów:
• Max: 18
• Osiągnięty wynik: 18 Wiek rozwoju: ponad 5 lat

Koordynacja wzrokowo-ruchowa (WR)
Chłopiec zaliczył następujące zadania:
• Prawidłowo dopasowuje trzy figury do otworów
• Samodzielnie i precyzyjnie umieszcza wszystkie trzy elementy w otworach płytki
• Układa puzzle łącząc ze sobą ściśle wszystkie cztery elementy i nie potrzebuje demonstracji, aby wykonać zadanie
• Rysuje spontanicznie
• Przerysowuje trójkąt i nie potrzebuje demonstracji aby wykonać zadanie
• Obrysowuje kredką figury wskazane przez badającego
• Dopasowuje wszystkie dziewięć liter
• Ustawia 8 klocków trzykrotnie
• Wkłada klocki do pudełka
Obiecujące:
- Przerysowuje linię ale zamiast pionowej trzykrotnie rysuje poziomą
- Próbuje przerysować koło, ale jest to otwarty okrąg
- Próbuje przerysować kwadrat, ale boki są wyraźnie nierówne, kąty są wyraźnie koliste
- Romb ma zdecydowanie nierówne boki
- Stara się kolorować zajączka dokładnie, w obrębie rysunku, ale nie udaje mu się to i koloruje również poza konturami
- Pisze 5 liter, które można rozpoznać
Podsumowanie
Ilość punktów:
• Max: 15
• Osiągnięty wynik: 8 Wiek rozwoju: 3 lata 2 miesiące

Czynności poznawcze (CP)
Chłopiec zaliczył następujące zadania:
• Wskazuje części ciała pacynki
• Pokazuje swoje części ciała
• Odgrywa scenkę z pacynkami
• Podaje wszystkie trzy figury
• Poprawnie podaje oba elementy
• Poprawnie dopasowuje elementy puzzli
• Poprawnie układa sześcioelementową układankę i nie potrzebuje demonstracji, aby wykonać zadanie
• Poprawnie rozpoznaje wszystkie pięć kolorów
• Z łatwością odnajduje przedmiot ukryty w całości
• Poprawnie rozpoznaje wszystkie dziewięć liter
• Poprawnie pisze swoje imię i nie potrzebuje demonstracji żeby to zrobić
• Bez pomocy wizualnej odnajduje i podaje sześć wymienionych przedmiotów
• Układa chłopca i nie potrzebuje demonstracji, aby wykonać zadanie
• Poprawnie podaje dwa i sześć klocków
• Poprawnie wykonuje dwuetapowe polecenie
• Umieszcza poprawnie sześć przedmiotów
• Naśladuje sposób użycia wszystkich przedmiotów
• Układa wszystkie 12 kart w zbiory według koloru i nie potrzebuje demonstracji wykonania zadania
• Poprawnie łączy pięć przedmiotów z obrazkami
• Dziecko podaje żądane przedmioty nie patrząc na obrazki
• Demonstruje użycie wskazanych przedmiotów
• Poprawnie pokazuje więcej niż 14 obrazków
• Wypełnia polecenia
• Rozumie i wykonuje proste polecenia
• Wykonuje rutynowe czynności i wie, co ma robić bez większego zachęcania
Dziecko nie potrafiło :
- Nie czyta więc nie rozumie polecenia
Podsumowanie
Ilość punktów:
• Max: 26
• Osiągnięty wynik: 24 Wiek rozwoju: 4 lata 10 miesięcy

Komunikacja, mowa czynna (KM)
Chłopiec zaliczył następujące zadania:
• Poprawnie nazywa kształty figur
• W obu próbach poprawnie określa elementy jako „duży”, „większy” i „mały”, „malutki”, „najmniejszy”
• Poprawnie nazywa wszystkie kolory
• Dziecko prosi o pomoc ustnie
• Podaje imię i nazwisko
• Poprawnie określa swoją płeć
• Poprawnie rozpoznaje wszystkie dziewięć liter
• Poprawnie liczy klocki
• Poprawnie powtarza szereg dwu i trzycyfrowy
• Poprawne liczy do dziesięciu
• Poprawnie nazywa dziesięć cyfr
• Nazywa przedmioty wskazane przez badającego
• Poprawnie odpowiada na pytania dotyczące więcej niż 14 obrazków
• Poprawnie powtarza trzy zdania (2 zadania)
• Powtarza poprawnie dwa z trzech zdań i nie robi przy tym większego błędu
• Poprawnie używa różnych zwrotów dwuwyrazowych
• Dziecko poprawnie używa liczby mnogiej

Obiecujące:
- Rozwiązuje poprawnie jedno zadanie (w dwóch zadaniach)
- Używa krótszych zdań by odpowiadać na pytania
- Używa zaimków niepoprawnie
- Czyta jeden wyraz poprawnie

Dziecko nie potrafiło :
- Powtórzyć szeregów 4- i 5-cyfrowych
- Nie potrafi przeczytać dwóch kolejnych wyrazów
- Nie potraf czytać tekstu
- Nie potrafi poprawnie odpowiedzieć na żadne pytania

Podsumowanie
Ilość punktów:
• Max: 27
• Osiągnięty wynik: 18 Wiek rozwoju: 4 lata 1 miesiąc

ZACHOWANIE
Zachowanie: odpowiednie, umiarkowanie nieodpowiednie, znacznie nieodpowiednie
Nawiązywanie kontaktów (K)
Odpowiednie:
• Prawidłowo reaguje na własne odbicie w lustrze
• Dziecko nawiązuje kontakt werbalny z badającym
• Prawidłowo reaguje na głos badającego słownie
• Nawiązuje odpowiedni kontakt wzrokowy z badającym
• przystępuje w sposób uporządkowany i wykonuje większość zadań
• Odpowiednio reaguje na obecność badającego, nawiązuje kontakt wzrokowy, słucha głosu, odwzajemnia uśmiech
• Jeśli dziecko rozumie i potrafi wykonać polecenia badającego wypełnia je i próbuje współpracować, sygnalizuje, że polecenia są niejasne lub ma trudności z ich wykonaniem
• Dziecku podobają się pochwały i motywują je do działania
Umiarkowanie nieodpowiednie:
- Dziecko reaguje w pewnym stopniu nieprawidłowo, ale reakcje te nie są tak intensywne (kontakt fizyczny)
- Jest prawie obojętne podczas badania
- Ma trudności ze zrezygnowaniem z ulubionego przedmiotu
Znacznie nieodpowiednie: brak
Zainteresowanie przedmiotami (Z)
Odpowiednie:
• Reaguje na sznurowadło odpowiednio do swojego wieku rozwojowego
• Bawi się samodzielnie i posługuje się przedmiotami odpowiednio do swojego wieku
• Używa przedmiotów prawidłowo podczas badania
• Przystępuje do badania w sposób uporządkowany i wykonuje większość zadań
• Odpowiednio prosi o pomoc
• Dziecko wykazuje stałe zainteresowanie nagrodami rzeczowymi
• Dziecku podobają się pochwały i motywują je do działania
Umiarkowanie nieodpowiednie:
- Nie zajmuje się badaniem otoczenia
- Ma ograniczone i charakterystyczne dla wieku młodszego możliwości skupiania uwagi
- Wykazuje ograniczone i zmienne zainteresowanie wykonaniem zadania
Znacznie nieodpowiednie: brak

Reakcja na bodźce (B)
Odpowiednie:
• Odpowiednio reaguje na klocki o różnej fakturze
• Odpowiednio reaguje na dźwięk kołatki
• Reakcja na gwizdek prawidłowa, wykazuje zainteresowanie i dokładnie orientuje się, skąd dźwięk pochodzi
• Poprawnie reaguje na dźwięk dzwonka
• Zainteresowanie bodźcami i wrażliwość wzrokowa w normie
• Wrażliwość słuchowa w normie
• Zainteresowanie powierzchnią przedmiotów w normie
• Nie wykazuje nadmiernego zainteresowania smakiem przedmiotów
• Zainteresowanie zapachem w normie
• Nie wykazuje nietypowych, powtarzających się zachowań i ruchów, ma niewielkie kłopoty z koordynacją
Umiarkowanie nieodpowiednie:
- Dziecko w pewnym stopniu reaguje nieprawidłowo trochę się boi, unika łaskotania
- Słabo reaguje na uszczypnięcie
Znacznie nieodpowiednie: brak
Mowa (M)
Odpowiednie:
• Intonacja mowy dziecka jest normalna, zróżnicowana, odpowiednio głośna i odpowiednio szybka
• Używa mowy do komunikacji
• Używa zwrotów i wyrażeń odpowiednio w większości przypadków
• Nie powtarza słów i wyrażeń zasłyszanych wcześniej, chyba że wymaga tego sytuacja
• Nie powtarza zasłyszanych chwilę wcześniej słów, jeśli nie wymaga tego sytuacja
• Nie powtarza żadnych dźwięków ani wyrazów nieustannie
• Mowa dziecka jest wyraźna i zrozumiała, nie myli dźwięków
• Język służy dziecku do wyrażania myśli i zadawania pytań
Umiarkowanie nieodpowiednie:
- Czasami myli zaimki, mówiąc o sobie używa raczej imienia niż zaimków
- Czasami wypowiada niezrozumiałe słowa
- Komunikuje się słownie na nieco niższym poziomie
- Czasem używa słów bez znaczenia
- Czasami niepoprawnie buduje zdania, popełnia błędy częściej niż jego rówieśnicy
Znacznie nieodpowiednie: brak

Bartek posługuje się mową werbalną podczas komunikacji, czasami zdarza mu się wymyślać własne wyrazy wówczas gdy nie zna, lub zapomniał jakiegoś słowa. Jest dzieckiem nieco nadpobudliwym, dość często kłóci się z dziećmi często przy tym dochodzi do rękoczynów. Często się obraża, niechętnie stosuje się do poleceń, zwłaszcza jeśli przerywają jakąś jego zabawę (ma ogromną potrzebę zabawy). Ma kłopoty z pokonywaniem trudności, szybko się zniechęca. Często myli się przy liczeniu do 10 elementów (przelicza do 20). Ma trudności
w rozumieniu pojęć mniej- więcej. Niechętnie słucha czytania książek, nie rozumie czytanej treści. Myli litery podobne do siebie kształtem. Myli strony prawo-lewo. Porusza się dość ciężko, niezgrabnie, ruchy nie są skoordynowane. Rysunki są typowe dla dzieci młodszych wiekiem. Zniekształca szlaczki. Nie potrafi ocenić swojej pracy, nie jest pewny poprawności wykonywanych czynności. Dziecko szybko męczy się zajęciami-rozprasza i potrzebuje odpoczynku. Ma kłopoty ze skupianiem uwagi i koordynacją wzrokowo - ruchową.Ma dobrze rozwiniętą motorykę dużą. Chłopiec jest samodzielny w zakresie czynności samoobsługowych. Bardzo dobrze rozwinięte naśladownictwo.

PODSUMOWANIE ROZWOJU PROFIL SKALI ROZWOJU PEP-R
Wynik w skali rozwoju to 109 punktów.
Bartek ma teraz 6 lat a w skali rozwoju PEP-R jego wiek rozwoju to 4 lata 3 miesiące.
6. Zaburzenia sensoryczne: brak
7. Specyficzne zachowania czy potrzeby
Chłopiec ma silną potrzebę akceptacji, szuka jej u dorosłych i u dzieci. Stale domaga się pochwał
i aprobaty, chwalenia, podkreślania że jest lubiany. Szuka swojego miejsca w grupie i przyjaciół, często pyta dzieci czy są jego przyjaciółmi i zaprasza je do domu. Dziecko ma niezaspokojoną potrzebę uznania – stale domaga się pozytywnej ocen swej pracy (rysunków, ulepianek, budowli z klocków).
8. Zainteresowania, uzdolnienia
Chłopiec ma trzy ulubione zabawy, rysowanie na temat dowolny, zabawę samochodzikami
oraz granie w gry planszowe ale robi to sam gdyż bardzo źle znosi przegraną.
9.Priorytety terapii i edukacji dziecka
Wskazania do pracy z dzieckiem:
• intensywna praca nad rozwojem umiejętności dnia codziennego przez naśladowanie;
• nauka czytania i pisania
• konsekwentne wymaganie od dziecka spełniania poleceń, nie wyręczanie go w działaniu;
• usprawnianie umiejętności koncentracji uwagi;
• wydłużanie czasu koncentracji uwagi;
• stymulacja polisensoryczna ze szczególnym zwróceniem uwagi na wzrok;
• somatognozja: kształtowanie poczucia schematu własnego ciała i orientacji w przestrzeni;
• uczestnictwo w terapiach Weroniki Sherborn, Metodzie Dobrego Startu, Knillów z elementami stymulacji zmysłów
• konsultacja i terapia logopedyczna;
• przerywanie stereotypowych zabaw;
Głównym celem edukacji dziecka z zaburzeniami autystycznymi jest rozwijanie jego autonomii, jego personalizacja i socjalizacja, a także - w ramach posiadanych przez niego realnych możliwości
- wyposażenie w takie umiejętności i wiadomości aby :
• mógł porozumiewać się z otoczeniem w jak najpełniejszy dla siebie sposób, (werbalnie)
• zdobył maksymalną niezależność życiową w zakresie zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych,
• był zaradny w życiu codziennym adekwatnie do własnego, indywidualnego poziomu sprawności i umiejętności oraz miał poczucie sprawczości,
• mógł uczestniczyć w różnych formach życia społecznego, znając i przestrzegając ogólnie przyjętych norm, zachowując przy tym prawo do swojej inności.
Dostosowanie środowiska dla Bartka
1. Bartek ma plan dnia w postaci PCS-ów to pomaga mu zrozumieć dlaczego musi przerwać ulubioną czynność. Ma również zilustrowany podpisany regulamin grupy, co znaczy dobre i złe zachowanie.
2. Należy jasno, konkretnie, zwięźle formułować polecenia (nieraz trzeba powtórzyć polecenie nawet kilka razy i podejść indywidualnie do dziecka).
3. Należy unikać potoku mowy (obszernego omawiania), ze względu na trudności z selekcja informacji; podać, co jest ważne, a co mniej ważne.
4. W przypadku zmęczenia, niechęci do pracy, złego zachowania, zaleca się odpoczynek
dla dziecka w kąciku wyciszenia.
5. W przypadku niewłaściwej reakcji dziecka, odnośnie jakiejś sytuacji nie należy krzyczeć, ani krytykować dziecka lecz konkretnie powiedzieć co ma zrobić (gdy dziecko autystyczne ma problemy z wyrażaniem swoich emocji i odczytywaniem czyichś emocji i nie powinno być za to karane);
Zadania szkoły:
1. Tworzenie właściwych warunków, niezbędnych do zapewnienia uczniowi komfortu psychicznego, poczucia bezpieczeństwa i akceptacji, nawiązanie pozytywnego kontaktu emocjonalnego nauczyciela z uczniem.
2. Rozwijanie u ucznia motywacji do porozumiewania się z drugą osobą, komunikowania potrzeb i stanów emocjonalnych.
3. Tworzenie sytuacji edukacyjnych i wykorzystywanie sytuacji życiowych do rozwijania umiejętności komunikacyjnych ucznia
4. Wdrażanie do samodzielnego wykonywania czynności związanych z samoobsługą, umożliwianie doznawania satysfakcji z osiąganej niezależności.
5. Konstruowanie sytuacji wychowawczych umożliwiających doświadczanie relacji społecznych.
6. Uczenie zasad współistnienia społecznego oraz kształtowanie umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjach społecznych.
7. Stwarzanie sytuacji sprzyjających poznawaniu otoczenia, w którym prze