Bezpieczne dziecko w ruchu drogowym. Program autorski

1. WSTĘP

W naszych czasach, w których żyjemy, rozwój cywilizacji i stale zwiększające się zagrożenie bezpieczeństwa na drogach, zmusza nas dorosłych do podjęcia konkretnych działań zapobiegawczych. Dlatego my dorośli mamy obowiązek działania na rzecz bezpieczeństwa dzieci. W tym działaniu określona jest rola, miejsce i funkcja dla nauczyciela, który zna przepisy ruchu drogowego oraz jego reguły i zasady.
Jedno z zadań zawartych w Podstawie Programowej Wychowania Przedszkolnego dotyczy poznania i przestrzegania zasad bezpieczeństwa na terenie szkoły i poza nią, ze szczególnym uwzględnieniem elementarnych zasad bezpiecznego poruszania się po drogach. Dlatego też postanowiłam nawiązać współpracę z Wydziałem Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji w Gdańsku.
Celem tej współpracy jest lepsze przygotowanie dzieci do bezpiecznego
i kulturalnego uczestnictwa w ruchu drogowym. Dlatego też najważniejsza jest ciągłość procesu dydaktyczno-wychowawczego w tym zakresie, poczynając od przedszkola poprzez szkołę podstawową i gimnazjum.
Współpraca z Wydziałem Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji w Gdańsku pomoże w lepszym przygotowaniu absolwentów naszej szkoły do bezpiecznego uczestnictwa w ruchu drogowym. Prowadzone zajęcia przez Policjanta nie wyręczy nauczycieli z obowiązku kształcenia umiejętności bezpiecznego zachowania się w ruchu drogowym, ale wzmocni ich pracę w tym zakresie.

2.CELE OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE

Celem nadrzędnym wychowania przedszkolnego jest wszechstronny rozwój dziecka i przygotowanie go do podjęcia obowiązku szkolnego. Realizacja tego celu wymaga od nauczyciela podejmowania działań zarówno w sferze fizycznej, emocjonalnej, umysłowej i społecznej. Dzięki temu zapewnimy mu także bezpieczne i kulturalne uczestnictwo w ruchu drogowym.

CELE OGÓLNE:
• Zapewnienie dzieciom bezpiecznego i kulturalnego uczestnictwa w ruchu drogowym (jako pieszy), poprzez praktyczne wdrażanie ich do rozumienia i przestrzegania podstawowych zasad zgodnie z kodeksem drogowym;
• Kształtowanie umiejętności analizy i oceny przedstawionej sytuacji.

CELE SZCZEGÓŁOWE:
• Dziecko zna podstawowe zasady i obowiązki pieszego uczestnika ruchu drogowego, sposoby bezpiecznego zachowania się na drogach;
• Dziecko potrafi zastosować poznane zasady w konkretnej sytuacji (np. przejście przez jezdnię po pasach);
• Dziecko potrafi zachować ostrożność podczas przechodzenia przez jezdnię;
• Potrafi ocenić właściwe i niewłaściwe zachowanie pieszych;
• Jest świadome odpowiedzialności za zdrowie i życie własne i innych.

3. METODY I FORMY PRACY

METODY:
• Podające:
- pogadanka;
- opowiadanie;
- opis;
- objaśnienie (wyjaśnienie).

• Problemowe:
- klasyczna problemowa;
- aktywizujące ( - gry dydaktyczne, - inscenizacje, - dyskusje dydaktyczne, - metoda sytuacyjna).

• Praktyczne:
- pokaz;
- ćwiczenia.

FORMY:
• indywidualna;
• zbiorowa;
• zespołowa.

4.PRZYGOTOWANIE DO UCZESTNICTWA W RUCHU DROGOWYM

Program zawiera treści i zadania, które będą realizowane na spotkaniach dzieci z Policjantem, ale również przez nauczycieli. Będzie on pomocny w kształtowaniu bezpiecznych zachowań dzieci w różnych sytuacjach drogowych. Składa się z następujących działów:
• Poznanie zasad pieszego uczestnika ruchu drogowego;
• Bezpieczeństwo w czasie wycieczek i podróżowania;
• Bezpieczeństwo zabaw;
• Poznanie wybranych znaków drogowych.
W tym programie nie uwzględniono tradycyjnego podziału na grupy wiekowe, gdyż narzucałoby to dobór treści nauczycielowi. Pozostawiam nauczycielom swobodę w doborze tych treści, ponieważ oni najlepiej wiedzą, jakie są zainteresowania ich dzieci, możliwości percepcyjne i dojrzałość emocjonalno-społeczna.

DZIAŁ I.
ZASADY PIESZEGO RUCHU DROGOWEGO

W tym dziale wprowadzone są zasady pieszego ruchu drogowego w mieście i poza nim. Dzieci poznają reguły zachowania się pieszego podczas poruszania się po chodniku i przekraczania jezdni.
Niezbędną zasadą jest zapoznanie dzieci z sygnalizacją świetlną, a uświadomienie im tych zasad pozwoli dostrzec związki przyczynowo -skutkowe dotyczące zachowania pieszych i kierowców. Ułatwi to zrozumienie następstw niewłaściwego stosowania się do sygnałów sygnalizacji świetlnej.
Zasady poznawane przez dzieci:
• Droga jest dla wszystkich, mogą z niej korzystać piesi i kierujący pojazdami;
• Jezdnia jest dla pojazdów, a chodniki dla i pobocza dla pieszych;
• Musisz zachować szczególną uwagę tzn. przechodzić przez jezdnię tylko w miejscach do, tego przeznaczonych (na przejściach dla pieszych);
• Nigdy, nawet w miejscach dla pieszych, nie wolno wchodzić na jezdnię przed jadącym pojazdem;
• Przed wejściem na jezdnię zatrzymaj się na skraju chodnika, spójrz w lewo, w prawo i jeszcze raz w lewo i gdy jezdnia jest wolna, przechodź sprawnie, ale nie biegnij;
• Na skrzyżowaniu z sygnalizacją świetlną przechodź na drugą stronę jezdni tylko wtedy, gdy na sygnalizatorze jest światło zielone (zielony – idź, zielony pulsujący – uwaga, czerwony - stój).
• Przejście z wysepką - zatrzymaj się na wysepce, aby ponownie upewnić się przed wkroczeniem na drugi pas ruchu;
• Nie wchodź na jezdnię zza stojącego lub ruszającego pojazdu, gdyż nie widzisz jezdni;
• Jeżeli poza obszarami zabudowanymi nie ma na drodze chodnika, to należy chodzić poboczem drogi, a przy jego braku - to przy lewej krawędzi jezdni naprzeciw ruchu pojazdów, aby je lepiej widzieć;
• Nie wolno chodzić po torowiskach tramwajowych i kolejowych.

DZIAŁ II.
BEZPIECZEŃSTWO W CZASIE WYCIECZEK

W tym dziale zawarte są zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa w czasie spacerów, wycieczek pieszych i autokarowych.
1. Bezpieczeństwo w czasie spacerów i wycieczek.
Organizowanie i realizowanie zajęć z dziećmi w formie spacerów lub wycieczek jest bardzo trudne. Po drogach publicznych dzieci powinny chodzić parami, tylko po chodniku, a na drodze bez chodnika po poboczu. Dzieci nie mogą być prowadzone w kolumnach chodzących po jezdni. Zawsze podczas spaceru, wycieczki muszą być dwie osoby dorosłe na jedną grupę liczącą 20 dzieci. Dzieci powinny iść obok osoby dorosłej idącej na początku kolumny, która obserwując stan ich zmęczenia reguluje tępo marszu. W terenie gdzie nie ma ruchu pojazdów samochodowych można pozwolić dzieciom na marsz swobodną gromadką.
2. Bezpieczeństwo w czasie wycieczek autokarowych.
Zasady bezpieczeństwa:
• Kierownik wycieczki powinien zadbać o podręczną apteczkę, prawidłowo wyposażoną;
• Liczba uczestników wycieczki nie może przekraczać liczby miejsc siedzących;
• Wszystkie dzieci powinny zająć miejsca siedzące, opiekunowie przy
drzwiach;
• Dzieci niepełnosprawne i źle znoszące podróż autokarem siedzą obok dorosłych;
• Bezpieczne wsiadanie i wysiadanie;
• Dbałość o czystość pojazdu;
• Zakaz wyrzucania śmieci podczas jazdy wszystkimi środkami lokomocji.

DZIAŁ III.
BEZPIECZEŃSTWO PODCZAS ZABAW

Szczególna uwaga zostanie zwrócona nie tylko na zagrożenia wynikające z zabawy w niewłaściwych miejscach, ale także na konsekwencje nieprzemyślanych zabaw dla innych użytkowników dróg (np. rzucanie kamieniami lub śnieżkami w pojazdy, budowanie zapór na szosach lub torowiskach, niszczenie i zasłanianie znaków drogowych).
Treści do realizacji:
1. Zabawy letnie:
• przestrzeganie wyznaczonych miejsc z dala od szos, jezdni, zbiorników wodnych;
• korzystanie z rowerków dziecięcych, wrotek, łyżworolek, deskorolek itp. (bezpieczeństwo własne i kolegów);
2. Zabawy zimowe:
• przestrzeganie wyznaczonych miejsc (sztuczne lodowisko, tereny zjazdowe z dała od tras komunikacyjnych).
3. Świadomość zagrożeń i skutków niewłaściwie zorganizowanej zabawy -
• jazda na deskorolce, wrotkach, łyżworolkach itp. W pobliżu jezdni;
• przyczepianie sanek do pojazdów;
• używanie walkmanów itp., na ulicy;
• rzucanie śnieżkami w nadjeżdżające pojazdy.

DZIAŁ IV.
POZNAJEMY WYBRANE ZNAKI DROGOWE

Dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym mają ograniczoną pamięć i nie potrafią rozróżniać zjawisk istotnych od mniej ważnych. Co oznacza, że ich koncentracja uwagi nie jest zbyt silna, dlatego też poznawanie ich ze znakami drogowymi powinno być ograniczone tylko do istotnych dla dzieci. Najważniejszymi znakami dla dzieci są te, które dotyczą ruchu pieszego. Wprowadzenie znaków nie powinno ograniczać się jedynie do opisu wyglądu, kolorystyki i znaczenia treści. Należy wskazać miejsce ustawienia znaku, wyjaśnić potrzebę stosowania się do niego.

Znaki drogowe pionowe:
• informacyjne - miejsce przejścia dla pieszych, strefa zamieszkania, przejście podziemne dla pieszych, przystanek autobusowy, telefon, parking;
• ostrzegawcze - niebezpieczny zakręt w prawo, niebezpieczny zakręt w lewo, przejazd kolejowy bez zapór, przejazd kolejowy z zaporami, uwaga dzieci;
• zakazu - zakaz ruchu dla pieszych, zakaz wjazdu rowerami, stop;
• nakazu - droga dla pieszych, droga dla rowerów.
Znaki drogowe poziome:
• przejście dla pieszych (zebra, pasy).

5. INFORMACJA O REALIZACJI PROGRAMU

Program ma charakter otwarty, jego treści mogą być rozszerzona zależności od zainteresowań dzieci, inwencji nauczyciela oraz warunków środków dydaktycznych, jakimi dysponuje szkoła.
Podstawowym warunkiem prawidłowej realizacji programu „Bezpieczne dziecko w ruchu drogowym" jest znajomość psychofizycznej sylwetki dzieci w wieku 6-7 lat oraz świadomość znaczenia systematycznych oddziaływań w procesie kształtowania się postaw.
Małe dziecko charakteryzuje słaba spostrzegawczość, rozproszoną mimowolna uwaga, niski poziom myślenia przyczynowo-skutkowego, słaba orientacja przestrzenno-czasowa, skłonność do ryzykowny nieprzemyślanych, żywiołowych decyzji. Wszystkie te cechy wskazują też kierunek oddziaływań wychowawczo-dydaktycznych, na konieczność wyrobienia określonych umiejętności i sprawności, niezbędnych w przygotowaniu do bezpiecznego uczestnictwa w ruchu drogowym.
Treści z zakresu wychowania komunikacyjnego nie będą stanowić odrębnego bloku tematycznego do realizacji. Okazją do ich wprowadzenia będą zajęcia i zabawy poświęcone różnorodnej tematyce i kształtujące wszechstronne umiejętności dziecka.
Dla lepszego kształcenia trwałych postaw będą odbywały się cyklicznie spotkania Policjanta odrębnie w każdej grupie wiekowej, jesienią i wiosną. Każde spotkanie będzie się rozpoczynało pogadanką w sali, następnie wyjście na wycieczkę po osiedlu Wyjście ma na celu bezpośredni kontakt z różnymi sytuacjami życia codziennego, obserwacje ruchu ulicznego i praktycznej nauki przejścia przez jezdnię. Wspólnie z Policjantem i nauczycielką odbędzie się wycieczka na skrzyżowanie z sygnalizacją świetlną i bez sygnalizacji. Na ostatnim spotkaniu z policjantem, każde dziecko (w miarę możliwości dzieci niepełnosprawne również) samodzielnie pod nadzorem nauczycielki przejdzie po pasach - będzie to sprawdzian nabytych umiejętności (częściowa ewaluacja programu).
Po każdej wizycie Policjanta w szkole, nauczycielki otrzymają instruktaż jak utrwalać to, co dzieci już wiedzą i na co zwrócić uwagę w dalszej edukacji. Bardzo ważne są systematyczne, codzienne działania utrwalające przyswojone wcześniej zasady, kształtujące właściwe nawyki.
Podczas zabaw utrwalających, należy akcentować wszystkie elementy mające wpływ na bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego:
• kierujący pojazdami powinni jeździć bezpiecznie, zwracać uwagę na pieszych, zachowywać bezpieczną odległość od siebie, zatrzymywać się w miejscach wyznaczonych;
• piesi powinni poruszać się w sposób uporządkowany, przestrzegać zasady upewniania się w każdym przypadku pokonywania jezdni, zachowywać szczególną ostrożność w miejscach niebezpiecznych (przejazdy kolejowe, torowiska, tunele, skrzyżowania itp.);
• pasażerowie nie powinni przeszkadzać kierującemu, ani też stwarzać sytuacji zagrażających innym użytkownikom dróg (np. wyrzucając przedmioty z okien samochodu, pociągu).
Dla jak najlepszej realizacji programu w szkole należy zgromadzić różnorodne pomoce dydaktyczne :
• zestawy znaków drogowych;
• plansze i tablice tematyczne;
• makiety;
• gry dydaktyczne;
• filmy;
• książki dla dzieci i nauczycieli.
Bardzo ważnym elementem jest przygotowanie nauczycieli przez Policjanta do właściwej realizacji programu. Równie istotnym elementem wychowania komunikacyjnego jest współpraca szkoły z rodzicami. Spotkania z przedstawicielami policji, psychologiem, lekarzem, z pewnością uświadomią rodzicom wagę problemu, a uczestnictwo w zajęciach otwartych i wspólnych konkursach - ujawni trudności, na jakie napotykają dzieci w przyswajaniu tych zagadnień.

6. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ Z DZIEĆMI

SCENARIUSZ NR 1

TEMAT: Wybieramy miejsce do bezpiecznej zabawy.
CELE OGÓLNE:
• uświadomienie dzieciom niebezpieczeństw grożących podczas zabaw na podwórku;
• utrwalenie zasad i miejsc bezpiecznej zabawy.
CELE OPERACYJNE
W wyniku realizacji treści zajęcia dziecko potrafi:
• wskazać miejsce bezpiecznej zabawy;
• wskazać miejsce zagrażające bezpieczeństwu (np. wykopy, ulica);
• przestrzegać przyjęte ustalenia;
• sygnalizować nieprawidłowości.
POMOCE:
• sprzęt terenowy;
• zabawki;
• emblematy pojazdów do zabawy.
FORMA:
• zbiorowa;
• indywidualna;
• zespołowa.
PRZEBIEG:
1. Picie wody niegazowanej.
2. Spacer po osiedlu wokół przedszkola:
• wybór miejsc bezpiecznych do zabawy;
• wskazanie miejsc zagrażających bezpieczeństwu dzieci (bliskość jezdni, wykopy, parking itp.);
• uzasadnienie dokonanego wyboru.
3. Zabawa na boisku szkolnym:
• wytyczenie miejsc do bezpiecznej zabawy (razem z dziećmi);
• wytyczenie tras, którymi mogą poruszać się „piesi” i „kierujący pojazdami”;
• wspólne respektowanie przyjętych ustaleń i sygnalizowanie nieprawidłowości;
• omówienie wspólnej zabawy ze szczególnym uwzględnieniem zachowania zasad bezpieczeństwa.

SCENARIUSZ NR 2

TEMAT: Bezpieczne przejście przez ulicę. CELE OGÓLNE:
• rozpoznawanie na ilustracjach prawidłowego zachowania się na jezdni;
• rozpoznawanie dźwięków nagranych na taśmę magnetofonową, związanych z ruchem ulicznym (klakson, pisk opon itp.);
• wdrażanie do uważnego słuchania opowiadania I. Salach „Wystawa” i podporządkowania się poleceniom nauczycielki.
CELE OPERACYJNE:
W wyniku realizacji treści zajęcia dziecko potrafi:
• słuchać uważnie opowiadania;
• rozpoznawać dźwięki ruchu ulicznego;
• rozpoznawać na ilustracjach prawidłowe zachowanie się przechodniów;
• podporządkować się poleceniom nauczycielki.
METODY:
• opowiadanie;
• zabawa ruchowa;
• oglądanie ilustracji.
FORMA :
• zbiorowo - indywidualna.
POMOCE DYDAKTYCZNE:
• magnetofon;
• taśma z nagraniem;
• sylwety chłopca i dziewczynki;
• ilustracje;
• pisaki czerwone.
PRZEBIEG:
1. Picie wody niegazowanej.
2. Wykonywanie ćwiczeń naprzemiennych wg Dennisona.
3. Słuchanie muzyki relaksacyjnej w pozycji leżącej wg Dennisona.
4. Słuchanie opowiadania I. Salach „Wystawa”, o chłopcu, co źle przeszedł przez jezdnię.
5.Rozmowa na temat bezpiecznego przechodzenia przez jezdnię,rozpoznawanie przez dzieci na ilustracjach prawidłowego przechodzenia przez ulicę. Złe przykłady dzieci podkreślają grubym czerwonym pisakiem.
6. Słuchanie odgłosów ulicy, rozpoznawanie ich i nazywanie (szum ulicy,klakson, pisk opon).
7. Zabawa ruchowa: samochody, z użyciem kółek jako kierownicy i sygnalizacji świetlnej.

7.EWALUACJA REALIZACJI PROGRAMU

Najlepszym sprawdzianem tego, w jakim stopniu dzieci zostały przygotowane do bezpiecznego uczestnictwa w ruchu drogowym, będzie ich samodzielne przejście po pasach na drugą stronę jezdni (pod nadzorem osoby dorosłej) - co będzie miało miejsce po rocznym oddziaływaniu edukacyjnym.
Kolejnym etapem sprawdzającym będzie indywidualna rozmowa z każdym dzieckiem wg arkusza rozmowy (załącznik nr 1) narzędziem pomiaru będą też zagadki:
- Stoją przy drogach na długich nogach, ale nie maki. Nauczyć mogą jak chodzić i jeździć drogą.
Drogowe znaki
- Gdy one na ulicy swój kolor zmieniają, wtedy wszyscy idą albo w miejscu stoją.
Sygnalizator świetlny
- W kostiumiku czarno-białym w ZOO ją zobaczyć możesz przejść przez jezdnię krokiem śmiałym inna ci pomoże.
Zebra
- Można przejść na drugą stronę, kiedy światło jest ...Zielone
- Jest przy każdej jezdni po to, by chodzić po nim piechotą.
Chodnik

BIBLIOGRAFIA
1. Podstawa Programowa Wychowania Przedszkolnego.
2.D. Klus-Stańska, M. Nowicka Bezpieczeństwo dzieci. Impuls, Kraków 1999.
3. E.J. i P. Frątczakowie, Edukacja dzieci w wieku przedszkolnym do uczestnictwa w ruchu drogowym. TPD ZG , Warszawa 1987.
4. Z. Drexler Kodeks drogowy dla każdego. WKiŁ, Warszawa 1990.
5. E.J. Frątczakowie, Edukacja komunikacyjno - drogowa dzieci w wieku wczesnoszkolnym. TPD, Warszawa 1993.
6. E.J. Frątczakowie, Kodeks drogowy wierszem napisany dla dzieci. TPD, Bydgoszcz 1994.

Załącznik nr 1
ARKUSZ ROZMOWY:
Czy jesteś mistrzem poruszania się po drogach?
Wskaż właściwą odpowiedź:
1.Jaki kolor sygnalizacji świetlnej pozwala przejść na drugą stronę jezdni?
a)zielony,
b)pomarańczowy,
c)czerwony.
2.Czy można wejść na jezdnię gdy „mruga" zielone światło?
a)czasami,
b)tak,
c)nie.
3.Co zrobisz, gdy będziesz zmuszony sam przejść przez ruchliwą ulicę w nieznanym ci miejscu?
a)przejdziesz razem z innymi ludźmi,
b)poszukasz najbliższego przejścia dla pieszych,
c)przebiegniesz szybko, aby mieć to z głowy.
4.Co zrobisz gdy piłka kopnięta z boiska wyleci na ulicę?
a)pobiegniesz szybko za nią,
b)poprosisz kogoś dorosłego, aby pomógł ci ją odzyskać,
c)poczekasz, aż się gdzieś zatrzyma i spokojnie po nią pójdziesz.
5.Jak najbezpieczniej powinny podróżować samochodem małe dzieci?
a)na kolanach u osoby dorosłej,
b)w specjalnym foteliku ochronnym,
c)same na siedzeniu za kierowcą.